Bài giảng Tiết 105: thuế máu trích : “bản án chế độ thực dân pháp”

GV: Ph¹m ThÞ Thu H»ng Tr­êng THCS NguyÔn §øc C¶nh NhiÖt liÖt chµo mõng quý thÇy c« vÒ dù tiÕt häc h«m nay Trong chương trình ngữ văn lớp 8 em đã học những tác phẩm nào của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) ? Qua những tác phẩm đó em hiểu biết thêm điều gì về vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ? Trả lời Chương trình ngữ văn lớp 8 đã học những tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) :Tức cảnh Pắc Bó, Ngắm trăng, Đi đường. Những tác phẩm trên giúp chúng ta hiểu biết thêm về lòng yêu nước, tình yêu thiên nhiên, nghị lực cách mạng và niềm lạc quan của Bác trong mọi hoàn cảnh. BÞ tra tÊn, ®¸nh ®Ëp Tiết 105 I. TÌM HIỂU CHUNG 1.Tác giả: Nguyễn Ái Quốc (1890-1969) là một trong những tên gọi của Chủ Tịch Hồ Chí Minh trong thời kỳ hoạt động cách mạng trước năm 1945. Chân dung Nguyễn Ái Quốc TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” 2. Tác phẩm : “Bản án chế độ thực dân Pháp” được viết tại Pháp bằng tiếng Pháp, xuất bản tại Pa- ri năm 1925, tại Hà Nội năm 1946 gồm 12 chương và phần phụ lục. Đoạn trích là chương I của tác phẩm, các nhan đề là của tác giả Tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” Bản án chế độ thực dân Pháp(Gồm 12 chương) Chương I: Thuế máu - Chương II: Việc đầu độc người bản xứ Chương III: Các quan toàn quyền thống đốc Chương IV: Các quan cai trị Chương V: Những nhà khai hoá Chương VI: Gian lận trong bộ máy nhà nước Chương VII: Việc bóc lột người bản xứ Chương VIII: Công lí - Chương IX: Chính sách ngu dân Chương X: Giáo hội - Chương XI: Nỗi nhục của người đàn bà bản xứ - Chương XII: Nô lệ thức tỉnh I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm 3. Đọc và giải thích từ khó TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” - Khi đọc cần kết hợp nhiều giọng đọc: Khi mỉa mai, châm biếm, khi đau xót đồng cảm, khi căm hờn, phẫn nộ, khi giễu nhại, trào phúng…, chú ý các từ trong ngoặc kép. Giải thích một số từ ngữ sau?: Bản xứ: -An-Nam-Mít : Vòng nguyệt quế: Chiếc gậy của ngài thống chế: Bản thân nước được nói đến. Dùng sau danh từ dân bản xứ, người bản xứ với hàm ý khinh miệt theo quan điểm của chủ nghĩa thực dân Cách gọi người Việt Nam với thái độ khinh miệt của bọn thực dân Pháp ở đây được Bác dùng trong ngoặc kép với ý nhại lại Hình ảnh này dùng để chỉ danh vọng, vinh quang Một phần của trang phục và là biểu tượng của quyền lực của các vị chỉ huy cao cấp trong quân đội I. Tìm hiểu chung II. Phân tích văn bản 1. Bố cục : Thuế máu I. Chiến tranh và “Người bản xứ” II. Chế độ lính tình nguyện III. Kết quả của sự hi sinh 3 phần TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” Bố cục : Thuế máu I. Chiến tranh và “Người bản xứ” II. Chế độ lính tình nguyện III. Kết quả của sự hi sinh 3 phần Tên phần: Gợi cho người đọc thấy sự tàn bạo của chính quyền thực dân và nỗi khổ của người dân thuộc địa theo trình tự thời gian : trước – trong và sau chiến tranh TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” Nhận xét cách đặt tên chương, tên các phần trong đoạn trích? Tên chương: Gợi lên sự dã man, tàn bạo, quá trình bóc lột đến cùng kiệt sức lao động, mồ hôi xương máu của chủ nghĩa thực dân và sự bi thảm của người dân I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm 3. Đọc và tìm hiểu chú thích II. Phân tích văn bản 1. Bố cục 2. Kiểu văn bản: 3. Phân tích a. Phần I: CHIẾN TRANH VÀ“NGƯỜI BẢN XỨ” Nghị luận Thái độ của quan cai trị Số phận của người dân bản xứ TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp” Luận điểm này được triển khai bằng những luận cứ nào ? Thái độ của quan cai trị Trước chiến tranh Khi chiến tranh xảy ra Họ bị xem là “những tên da đen bẩn thỉu”, “bị ăn đòn”… Họ lập tức được các quan cai trị tâng bốc, vỗ về: “con yêu”, “bạn hiền”, “chiến sĩ bảo vệ công lý, tự do” Tại sao người bản xứ từ địa vị hèn hạ bỗng trở thành những đứa con yêu, những người bạn hiền, thậm chí được chính quyền thực dân phong cho danh hiệu tối cao là chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do ? -> §ã lµ th¸i ®é xem th­êng, khinh miÖt. -> §ã lµ th¸i ®é ®Ò cao t©ng bèc. Thủ đoạn lừa bịp bỉ ổi của chính quyền thực dân Các cụm từ đặt trong dấu ngoặc kép ở đây được dùng với dụng ý gì ? “những tên da đen bẩn thỉu”, “bị ăn đòn”… “con yêu”, “bạn hiền”, “chiến sĩ bảo vệ công lý, tự do”  Hệ thống từ ngữ mỉa mai, giễu cợt, châm biếm Thái độ của quan cai trị Trước chiến tranh Khi chiến tranh xảy ra Họ chỉ biết kéo xe tay, bị tra tấn, đánh đập như súc vật Họ được tâng bốc vỗ về, được phong danh hiệu cao quý b. Số phận người dân thuộc địa Người ra trận Người ở hậu phương Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong chiến tranh phi nghĩa được miêu tả như thế nào ? b. Số phận người dân thuộc địa Họ không được hưởng tý nào về quyền lợi, biến thành vật hi sinh cho danh dự, lợi ích của kẻ cầm quyền Phải xa vợ con, rời bỏ quê hương, đem mạng sống đổi lấy vinh dự hão huyền Phơi thây trên các chiến trường Châu Âu, bỏ xác tại những miền hoang vu,.. Họ phải làm công việc chế tạo vũ khí phục vụ chiến tranh…, bị nhiễm độc khạc ra từng miếng phổi… Kết quả: Trong số 70 vạn người thì 8 vạn người không bao giờ nhìn thấy mặt trời quê hương nữa Người ra trận Người ở hậu phương 70 vạn 8 vạn -…Ph¶i xa l×a vî con, quª h­¬ng v× môc ®Ých v« nghÜa, ®em m¹ng sèng mµ ®¸nh ®æi lÊy nh÷ng vinh dù h·o huyÒn. - BÞ biÕn thµnh vËt hi sinh cho lîi Ých danh dù cña kÎ cÇm quyÒn. - trªn c¸c chiÕn tr­êng ch©u ¢u. - Xuèng tËn ®¸y biÓn - b¶o vÖ c¸c loµi thuû qu¸i. - Mét sè t¹i Ban-c¨ng,… bÞ tµn s¸t ë bê s«ng M¸c-n¬, b·i lÇy S¨m-pa-nh¬, cña c¸c cÊp chØ huy, cña … -> Tõ ng÷ mØa mai, ch©m biÕn, giäng v¨n giÔu cît nh­ng Èn trong ®ã lµ sù xãt xa tr­íc nh÷ng c¸i chÕt th­¬ng t©m, v« nghÜacña ng­êi d©n thuéc ®Þa. - ë hËu ph­¬ng hä ph¶i lµm c«ng viÖc chÕ t¹o vò khÝ phôc vô chiÕn tranh. Nh­ng cuèi cïng hä còng ph¶i chÕt v× bÖnh tËt (nhiÔm nh÷ng luång khÝ ®éc, ). ®ét ngét Ph¬i th©y bá x¸c lÊy m¸u m×nh t­íi nh÷ng vßng nguyÖt quÕ kh¹c ra tõng miÕng phæi lÊy x­¬ng m×nh ch¹m nªn nh÷ng chiÕc gËy Nghệ thuật 1. Giọng điệu : Giọng mỉa mai, hài hước khi vạch trần bộ mặt bỉ ổi, xảo trá của bọn thực dân: “Ấy thế mà”, “đùng một cái”… Giọng cảm thương, chua xót cho số phận những người dân thuộc địa 2. Yếu tố biểu cảm : Từ ngữ biểu cảm : “tên da đen bẩn thỉu”, “tên An-nam-mít”, “con yêu”, “bạn hiền”… Hình ảnh biểu cảm : “phơi thây”,“xuống tận đáy biển”,“bỏ xác tại miền hoang vu”,“máu tưới vòng nguyệt quế”,xương chạm nên những chiếc gậy, tám vạn người không bao giờ còn trông thấy mặt trời quê hương nữa… Biện pháp biểu cảm : dùng từ ngữ trái ngược với bản chất sự vật, lối so sánh, ẩn dụ sắc sảo… => Tác dụng : Lật tẩy bộ mặt bịp bợm, xảo trá của thực dân Pháp. Tăng hiệu quả châm biếm sâu cay Nhận xét về nghệ thuật sử dụng giọng điệu của tác giả trong đoạn văn? Nhận xét về cách sử dụng yếu tố biểu cảm trong đoạn trích ? Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật trên ? I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm 3. Đọc và tìm hiểu chú thích II. Phân tích văn bản 1. Bố cục 2. Kiểu văn bản 3. Phân tích a. Phần I: CHIẾN TRANH VÀ“NGƯỜI BẢN XỨ” Bằng lời kể chua xót, giọng điệu giễu cợt, tác giả đã vạch trần bộ mặt tàn ác, quỷ quyệt của chủ nghĩa thực dân, đồng thời cho thấy số phận thê thảm của người dân thuộc địa bị đẩy vào cuộc chiến tranh phi nghĩa. TiÕt 105: ThuÕ M¸u S¬ ®å qu¸ tr×nh lËp luËn cña phÇn I ChiÕn tranh vµ “ng­êi b¶n xø” Tr­íc chiÕn tranh Trong chiÕn tranh Hä Hä lµ gièng h¹ ®¼ng bÞ ®èi xö nh­ sóc vËt ®­îc vç vÒ ,t©ng bèc thµnh vËt hy sinh Thñ ®o¹n x¶o tr¸, b¶n chÊt tµn b¹o , cña bän thùc d©n ®èi víi ng­êi b¶n xø Kết quả: Trong số 70 vạn người thì 8 vạn người không bao giờ nhìn thấy mặt trời quê hương nữa BÀI TẬP CỦNG CỐ 1. Cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914-1918) ®­îc NguyÔn ¸i Quèc vÝ b»ng côm tõ nµo trong phÇn 1 cña bµi ThuÕ m¸u? (21 ch÷) - H·y tr¶ lêi c¸c c©u hái, ®Ó t×m ra 7 « ch÷ hµng ngang tõ ®ã t×m tõ kho¸ cña c¸c « ch÷ sau: § § § § § § § S S S S S S S Nguyªn nh©n chÝnh cña viÖc c¸c quan cai trÞ thay ®æi th¸i ®é ®èi víi ng­êi d©n thuéc ®Þa? V× chÝnh quyÒn thùc d©n muèn thay ®æi chÝnh s¸ch cai trÞ míi. A V× chÝnh quyÒn thùc d©n muèn gióp ®ì cho nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa cã mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n. B C D V× chÝnh quyÒn thùc d©n muèn biÕn nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa thµnh tÊm bia ®ì ®¹n cho chóng trong cuéc chiÕn tranh phi nghÜa. V× chÝnh quyÒn thùc d©n muèn nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa ph¶i phôc tïng hä tèt h¬n n÷a. Cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai (1939-1945) C¸c cuéc chiÕn tranh mµ Ph¸p tiÕn hµnh ®Ó më réng thuéc ®Þa Côm tõ cuéc chiÕn tranh vui t­¬i mµ NguyÔn ¸i Quèc sö dông trong ®o¹n trÝch ThuÕ m¸u nãi vÒ cuéc chiÕn tranh nµo? Cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1014-1918) A Cuéc chiÕn tranh Ph¸p- Phæ (§øc) (1970-1971) B C D HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ * PHÂN TÍCH MÂU THUẪN TRÀO PHÚNG CƠ BẢN TRONG PHẦN I CỦA TRUYỆN * ĐỌC VÀ PHÂN TÍCH PHẦN II VÀ III CỦA VĂN BẢN THEO CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TRONG SGK