Bài giảng Tiết 101: Hoán dụ

VÒ dù chuyªn ®Ò th¸ng 3 n¨m 2008 KiÓm tra bµi cò 1) KÓ tªn c¸c phÐp tu tõ ®· häc? 2) Trong ®o¹n th¬ sau ®· sö dông biÖn ph¸p tu tõ nµo? Nªu c¸i hay trong c¸ch diÔn ®¹t cña phÐp tu tõ ®ã? “Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Ca l« ®éi lÖch Måm huýt s¸o vang Nh­ con chim chÝch Nh¶y trªn ®­êng vµng” (L­îm – Tè H÷u) TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? VÝ dô: “¸o chµm ®­a buæi ph©n li CÇm tay nhau biÕt nãi g× h«m nay” (Tè H÷u) - H×nh ¶nh “¸o chµm” – chØ: ng­êi d©n miÒn nói phÝa B¾c - Tªn gäi “¸o chµm” cã quan hÖ gÇn gòi, dÔ liªn t­ëng tíi ®èi t­îng “ng­êi d©n miÒn nói phÝa B¾c”.  Dïng tªn gäi nµy, thay thÕ cho tªn gäi kh¸c, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ liªn t­ëng ®Ó t¹o c¸ch diÔn ®¹t sóc tÝch, gîi h×nh gîi c¶m.  PhÐp ho¸n dô. * So s¸nh hai c¸ch diÔn ®¹t: a) “¸o chµm ®­a buæi ph©n li CÇm tay nhau biÕt nãi g× h«m nay” b) “Ng­êi d©n miÒn nói ViÖt B¾c ®­a buæi ph©n li CÇm tay nhau biÕt nãi g× h«m nay” TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? Ho¸n dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng, kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. 2) C¸c kiÓu ho¸n dô a) “¸o chµm ®­a buæi ph©n li CÇm tay nhau biÕt nãi g× h«m nay” (Tè H÷u) ¸o chµm – ng­êi d©n miÒn nói phÝa B¾c DÊu hiÖu VËt cã dÊu hiÖu  LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt b) “Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Cã søc ng­êi sái ®¸ còng thµnh c¬m” (Hoµng Trung Th«ng) Bµn tay – ng­êi lao ®éng Bé phËn Toµn thÓ  LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ c) “B¸c nhí miÒn Nam nçi nhí nhµ MiÒn Nam mong B¸c nçi mong cha” (Tè H÷u) MiÒn Nam – nh©n d©n miÒn Nam VËt chøa ®ùng VËt bÞ chøa ®ùng  LÊy vËt chøa ®ùng gäi vËt bÞ chøa ®ùng d) “Mét c©y lµm ch¼ng nªn non Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao” (Ca dao) Mét – sè Ýt Ba – sè nhiÒu C¸i cô thÓ C¸i trõu t­îng  LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu t­îng TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? Ho¸n dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng, kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. 2) C¸c kiÓu ho¸n dô - LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt. - LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó gäi vËt bÞ chøa ®ùng. - LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ - LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu t­îng II) LuyÖn tËp: Bµi 1: So s¸nh ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a phÐp Èn dô vµ ho¸n dô? a) “Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Cã søc ng­êi sái ®¸ còng thµnh c¬m” (Hoµng Trung Th«ng) Bµn tay – ng­êi lao ®éng Bé phËn Toµn thÓ b) “Ng­êi Cha m¸i tãc b¹c §èt löa cho anh n»m” (Minh HuÖ) Ng­êi Cha – B¸c Hå (So s¸nh ngÇm) (liªn t­ëng) TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? Ho¸n dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng, kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. 2) C¸c kiÓu ho¸n dô - LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt. - LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó gäi vËt bÞ chøa ®ùng. - LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ - LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu t­îng II) LuyÖn tËp: Bµi 1: So s¸nh ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a phÐp Èn dô vµ ho¸n dô? TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? Ho¸n dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng, kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. 2) C¸c kiÓu ho¸n dô - LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt. - LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó gäi vËt bÞ chøa ®ùng. - LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ - LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu t­îng II) LuyÖn tËp: Bµi 1: So s¸nh ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a phÐp Èn dô vµ ho¸n dô? Bµi 2: ChØ ra phÐp ho¸n dô trong nh÷ng c©u th¬ sau, nªu gi¸ trÞ diÔn ®¹t? a) ¸o n©u liÒn víi ¸o xanh N«ng th«n cïng víi thÞ thµnh ®øng lªn (Tè H÷u) b) Ngµy HuÕ ®æ m¸u Chó Hµ Néi vÒ T×nh cê chó ch¸u GÆp nhau Hµng BÌ (Tè H÷u) TiÕt 101: Ho¸n dô I) T×m hiÓu bµi: 1) Ho¸n dô lµ g×? Ho¸n dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng, kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. 2) C¸c kiÓu ho¸n dô - LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt. - LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó gäi vËt bÞ chøa ®ùng. - LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ - LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu t­îng II) LuyÖn tËp: * H­íng dÉn häc ë nhµ: 1) Dùa vµo bµi “§ªm nay B¸c kh«ng ngñ” (Minh HuÖ), viÕt ®o¹n v¨n ng¾n miªu t¶ h×nh ¶nh B¸c Hå qua mét chi tiÕt mµ em yªu thÝch nhÊt. §o¹n v¨n cã sö dông phÐp ho¸n dô. Nªu dông ý cña em khi sö dông phÐp ho¸n dô ®ã? 2) Lµm bµi tËp SGK 3) S­u tÇm nh÷ng c©u v¨n, c©u th¬ hay cã sö dông nh÷ng phÐp tu tõ ®· häc TiÕt häc kÕt thóc