Bài giảng Tiếng Việt Tiết 95: Ẩn dụ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÂM HÀ KIỂM TRA BÀI CŨ: Nhân hóa là gì? Tác dụng của nhân hoá ?Cho ví dụ? Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,... bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới động vật, cây cối, đồ vật...trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người. KIỂM TRA BÀI CŨ: Có bao nhiêu kiểu nhân hóa? Hãy trình bày các kiểu nhân hóa đó. Có ba kiểu nhân hóa thường gặp: 1. Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật. 2. Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật. 3. Trò chuyện, xưng hô với vật như đối với người. Tiết 95 TIẾNG VIỆT I. ẨN DỤ LÀ GÌ ?1/Ví dụ 1 - Người Cha :chỉ Bác Hồ - Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau: tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con… Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm. (Minh Huệ) Tiết 95 : ẨN DỤ Tác dụng: Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc, tăng tính gợi hình, gợi cảm. 2 * Giống : giữa 2 sự vật , hiện tượng đều có nét tương đồng * Khác : ẩn đi sự vật, hiện tượng được so sánh (vế A); còn lại sự vật, hiện tượng so sánh (vế B).  Gọi tên sự vật này (Bác Hồ) bằng tên sự vật khác (Người Cha) có nét tương đồng. Tiết 95 : ẨN DỤ => Ẩn dụ Cách diễn đạt này có gì giống và khác với phép so sánh 2/ Ghi nhớ: Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Tiết 95 : ẨN DỤ II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:1/ví dụ 1 thắp lửa hồng chỉ sự “nở hoa” chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.  “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)  “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện). Về thăm nhà Bác làng Sen, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng. (Nguyễn Đức Mậu) Tiết 95 : ẨN DỤ Thắp , lửa hồng dùng đề chỉ sự vật , hiện tượng nào ? Tại sao lại ví như vậy Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân) 2 II.CÁC KIỂU ẨN DỤ: 1/ví dụ giòn tan đặc điểm của cái bánh (vị giác) - Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận được. - Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác. Tiết 95 : ẨN DỤ Cách dùng từ “giòn tan” có gì đặc biệt với cách nói thông thường II.CÁC KIỂU ẨN DỤ: 1/ví dụ 3 - Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức). - Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức). - Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất). - Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác). Lửa hồng – “màu đỏ” thắp – “nở hoa” Người Cha – Bác Hồ (nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”. Tiết 95 : ẨN DỤ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. (Tục ngữ) b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng. (Tục ngữ) c) Thuyền về có nhớ bến chăng, Bến thì một dạ khăng khăng đợ thuyền. (Ca dao) d) Ngày ngày Mặt Trời đi quảtên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ (Viễn Phương) 2 .Ghi nhớ: Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là : - Ẩn dụ hình thức; - Ẩn dụ cách thức; - Ẩn dụ phẩm chất; - Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiết 95 : ẨN DỤ So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây: Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm Bác Hồ như Người Cha Đốt lửa cho anh nằm Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm (Minh Huệ) Cách 1: Cách 2: Cách 3: diễn đạt bình thường sử dụng so sánh sử dụng ẩn dụ So sánh và ẩn dụ => tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường. Ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn. Tác dụng: BÀI 1 III. LUYỆN TẬP Tiết 95 : ẨN DỤ TÌM NGÔI SAO MAY MẮN Luật chơi 1 2 3 4 5 Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3 Nhóm 4 Bài 2 Luật chơi Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao. Có 5 ngôi sao, đằng sau mỗi ngôi sao là một câu hỏi tương ứng. *Nếu nhóm chọn trả lời đầy đủ thì được 10 điểm, nếu trả lời sai không được điểm. Thời gian suy nghĩ là 15 giây. *Nếu nhóm chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành quyền trả lời (bằng cách giơ tay nhanh). Nếu trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai không được điểm. *Nếu chọn được ngôi sao may mắn sẽ không phải trả lời câu hỏi mà vẫn được cộng 10 điểm và chọn lại ngôi sao khác 1 Thêi gian: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 HÕt giê 15 14 13 12 11 Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau? Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. (Tục ngữ) 4 Thêi gian: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 HÕt giê 11 12 13 14 15 2 Thêi gian: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 HÕt giê 13 15 14 12 11 Ẩn dụ phẩm chất. Thuyền – bến 5 Thêi gian: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 HÕt giê 11 12 13 14 15 3 NGÔI SAO MAY MẮN   Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng. a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (Tô Hoài) b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông) c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa) d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải) Bài 3 Tiết 95 : ẨN DỤ   Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng. a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (Tô Hoài) b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông) c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa) d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải) chảy chảy mỏng Ướt Bài 3 Tiết 95 : ẨN DỤ Chính tả (nghe - viết).Đoạn văn trích: “Buổi học cuối cùng”  (A. Đô-đê) “...Tuy nhiên, thầy vẫn đủ can đảm dạy chúng tôi cho đến hết buổi. Sau tiết viết tập đến bài Lịch sử, rồi những trò nhỏ cất tiếng đọc đồng thanh như hát Ba Be Bi Bo Bu. Đằng kia, cuối phòng học, cụ Hô-de đã đeo kính lên, và nâng cuốn sách vỡ lòng bằng hai tay, cụ đánh vần từng chữ theo bọn trẻ...” Bài 4 III/ LUYỆN TẬP: Tiết 95 : ẨN DỤ HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ Về nhà học bài và hoàn chỉnh các bài tập. Làm lại các bài tập (SGK) và SBT. Soạn bài mới: Hoán dụ Tiết 95 : ẨN DỤ