Bài giảng tiếng việt- Hội thoại

GV:Nguyễn Thị Thanh Phương KIỂM TRA BÀI CŨ ? Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “ Thuế máu” của Nguyễn Ái Quốc ? Tiết 107 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: ĐỌC ĐOẠN TRÍCH SAU VÀ TRẢ LỜI CÂU HỎI Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹï mày không? […] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tơi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: - Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: -Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? (Những ngày thơ ấu - Nguyên Hồng) Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích đã cho là quan hệ gì? Ai ở vai trên? Ai ở vai dưới? Quan hệ gia tộc Người cơ của Hồng: ở vị trí vai trên Chú bé Hồng : ở vị trí vai dưới Quan hệ trên - dưới Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Cách ứng xử của người cơ cĩ gì đáng chê trách? *Với quan hệ gia tộc: người cơ đã xử sự khơng đúng với thái độ chân thành thiện chí của tình cảm ruột thịt. *Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên: người cơ đã khơng cĩ thái độ đúng mực của người lớn đối với trẻ em. Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Tìm chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép? …tơi cúi đầu khơng đáp …tơi lại im lặng cúi đầu xuống đất…cổ họng tơi đã nghẹn ứ khĩc khơng ra tiếng Vì sao Hồng phải làm như vậy? Vì Hồng là người thuộc vai dưới, cĩ bổn phận tơn trọng người trên. Tìm chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép? Vì sao Hồng phải làm như vậy? Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Bà cơ Bé Hồng Quan hệ gia tộc Vai trên Vai dưới ...Cư xử khơng đúng mực ...Thái độ lễ phép Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Bà cơ Bé Hồng Quan hệ gia tộc Vai trên Vai dưới ...Cư xử khơng đúng mực ...Thái độ lễ phép Như vậy, khi xác định được vị trí của người tham gia hội thoại nghĩa là đã xác định được vai xã hội trong hội thoại. Vậy, vai xã hội là gì ? Vai xã hội thơng thường được xác định bằng các quan hệ xã hội. Qua cuộc hội thoại của bà cơ và bé Hồng, chúng ta đã xác định được quan hệ nào trong hội thoại? B¹n häc cïng líp A: H«m qua b¹n cã gi¶i xong bµi tËp kh«ng? B: M×nh ch­a gi¶i ®­ỵc . A: M×nh t­ëng lµ c¸c cËu ®· gi¶i xong råi. M×nh cịng kh«ng thĨ gi¶i ®­ỵc. B: VËy tÝ n÷a chĩng m×nh sÏ nhê c« gi¸o gi¶ng l¹i. ? H·y x¸c ®Þnh vai x· héi cđa c¸c nh©n vËt trong ®o¹n héi tho¹i sau? => Quan hƯ th©n - s¬ ( b¹n häc cïng líp) Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Vai xã hội được xác định bằng những quan hệ xã hội nào? *Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: - Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội) - Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết thân tình ) Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó. Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định vai của mình để chọn cách nĩi cho phù hợp. *Lưu ý: Khi tham gia giao tiếp, thực hiện hội thoại trong cuộc sống hàng ngày cần phải dựa vào hồn cảnh , quan hệ xã hội để xác định đúng vai hội thoại của mình.Từ đĩ sử dụng ngơn ngữ , cĩ cử chỉ điệu bộ, bày tỏ thái độ … cho phù hợp. Tiết 107: I. Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 BÀI TẬP 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dướic quyền? +Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà khơng biết lo, thấy nước nhục mà khơng biết thẹn... + Khoan dung: Nếu các ngươi chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ...Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta. + Víi quan hƯ chđ t­íng: «ng ®øng ë vai trªn . + Quan hƯ nh÷ng ng­êi cïng c¶nh ngé: «ng t©m t×nh víi binh sÜ nh­ nh÷ng ng­êi cïng c¶nh ngé ë vai ngang hµng. Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 BÀI TẬP 2 Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi: Tơi nắm lấy cái vai gầy của lão, ơn tồn bảo: - Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng cĩ cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tơi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ơng con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng. - Vâng! Ơng giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. Lão nĩi xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tơi vui vẻ bảo: - Thế là được chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tơi đi luộc khoai nấu nước. - Nĩi đùa thế, chứ ơng giáo cho để khi khác. ( Nam Cao, Lão Hạc) Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 CÂU HỎI THẢO LUẬN (3’) CÂU HỎI THẢO LUẬN( 3’) Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên. b. Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ơng giáo đối với lão Hạc. Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nĩi lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của lão đối với ơng giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng khơng vui và sự giữ ý của lão Hạc? NHĨM 1,2: CÂU a,b NHĨM 3,4: CÂU a,c Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 Vai xã hội của hai nhân vật: + Về địa vị xã hội: Ơng giáo (trí thức) cĩ địa vị cao hơn lão Hạc (nơng dân) + Về tuổi tác: Lão Hạc cĩ vị trí cao hơn b) Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ơng giáo đối với lão Hạc: - Lời lẽ: ơn tồn - Cử chỉ: nắm lấy cái vai gầy - Cách xưng hơ: Cụ- tơi, ơng con mình c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ơng giáo: Cách nĩi tơn trọng, chân tình: ơng giáo, dạy (nĩi), chúng mình,nĩi đùa thế. - Tâm trạng khơng vui và sự giữ ý của lão Hạc: Cười đưa đà , cười gượng , từ chối để khi khác Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 Bài 3 SGK/ 95 *BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM Bài 1:“ Vai xã hội” trong hội thoại là gì? A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội. C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội. Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 Bài 3 SGK/ 95 Bài 2: Trong hội thoại, người cĩ vai xã hội thấp phải cĩ thái độ ứng xử với người cĩ vai xã hội cao như thế nào? BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM A.Ngưỡng mộ. B. Kính trọng C. Sùng kính. D.Thân mật Trß ch¬i ghÐp h×nh XÕp c¸c h×nh minh ho¹ vµo s¬ ®å (1, 2, 3, 4, 5) vµ ph©n tÝch mèi quan hƯ cđa s¬ ®å ®ã. 1 5 2 3 4 Con c« Chĩ Bè , mĐ Trß ch¬i ghÐp h×nh §¸p ¸n 1 2 3 => Quan hƯ trªn d­íi, thø bËc Con C« (ChÞ g¸i cđa bè) HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình hội thoại. Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn vai xã hội) Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. Tiết 107: I.Vai xã hội trong hội thoại 1. Ví dụ SGK/ 92-93 HỘI THOẠI Tiếng Việt: 2. Ghi nhớ SGK/ 94 II. Luyện tập: Bài 1 SGK/ 94 Bài 2 SGK/ 94-95 Bài 3 SGK/ 95 HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình hội thoại. Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn vai xã hội) Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. CHÀO TẠM BIỆT, CHÚC SỨC KHOẺ QUÍ THẦY CƠ CÙNG TỒN THỂ CÁC EM HỌC SINH.