Bài giảng Tiếng Việt: Hội thoại

CHÀO MỪNG QUÍ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 8A1 MÔN TIẾNG VIỆT Kieåm tra baøi cuõ Ngaøy xưa coù một coâ beù hay quaøng khăn ñoû, neân mọi người Gọi coâ laø coâ beù quaøng khaên ñoû.Moät hoâm meï baûo coâ mang baùnh sang bieáu baø ngoaïi. Tröôùc khi ñi meï coâ daën: Daï ! Con nhôù ñi ñöôøng thaúng, ñöøng ñi ñöôøng voøng maø choù soùi aên thòt con ñaáy! Ñoaïn trích“Trong loøng meï” I. Vai xaõ hoäi trong hoäi thoaïi: Ví duï 1: Tieát: 107 Ví duï 1: Moät hoâm, coâ toâi goïi toâi ñeán beân cöôøi hoûi: - Hoàng ! maøy coù muoán vaøo Thanh Hoaù chôi vôùi meï maøy khoâng? […] Nhaän ra nhöõng yù nghó cay ñoäc trong gioïng noùi vaø treân neùt maët khi cöôøi raát kòch cuûa coâ toâi kia, toâi cuùi ñaàu khoâng ñaùp. Vì toâi bieát roõ, nhaéc ñeán meï toâi, coâ toâi chæ coù yù gieo raéc vaøo ñaàu oùc toâi nhöõng hoaøi nghi ñeå toâi khinh mieät vaø ruoàng raãy meï toâi, moät ngöôøi ñaøn baø ñaõ bò caùi toäi laø goaù choàng, nôï naàn cuøng tuùng quaù, phaûi boû con caùi ñi tha höông caàu thöïc. Nhöng ñôøi naøo tình thöông yeâu vaø loøng kính meán meï toâi laïi bò nhöõng raép taâm tanh baån xaâm phaïm ñeán. [..] Toâi cuõng cöôøi ñaùp laïi coâ toâi: - Khoâng! Chaùu khoâng muoán vaøo. Cuoái naêm theá naøo môï chaùu cuõng veà. Coâ toâi hoûi luoân, gioïng vaãn ngoït: - Sao laïi khoâng vaøo? Môï maøy phaùt taøi laém, coù nhö daïo tröôùc ñaâu! - Maøy daïi quaù, cöù vaøo ñi, tao chaïy cho tieàn taøu. Vaøo maø baét môï maøy may vaù saém söûa cho vaø thaêm em beù chöù. […] Toâi cöôøi daøi trong tieáng khoùc, hoûi coâ toâi: - Sao coâ bieát môï con coù con? Coâ toâi vaãn cöù töôi cöôøi keå caùc chuyeän cho toâi nghe. Coù moät baø hoï noäi xa vaøo trong aáy caân gaïo veà baùn. Baø ta moät hoâm ñi qua chôï thaáy meï toâi ngoài cho con buù ôû beân roå boùng ñeøn. […] Roài hai con maét long lanh cuûa coâ toâi chaèm chaëp ñöa nhìn toâi. Toâi laïi im laëng cuùi ñaàu xuoáng ñaát: loøng toâi caøng thaét laïi, khoeù maét toâi ñaõ cay cay. Coâ toâi lieàn voã vai toâi cöôøi maø noùi raèng: Coâ toâi chöa döùt caâu, coå hoïng toâi ñaõ ngheïn öù khoùc khoâng ra tieáng. Giaù nhöõng coå tuïc ñaõ ñaøy ñoaï meï toâi laø moät vaät nhö hoøn ñaù hay cuïc thuyû tinh, ñaàu maåu goã, toâi quyeát voà ngay laáy maø nhai, maø nghieán cho kì naùt vuïn môùi thoâi.  Coâ toâi boãng ñoåi gioïng, laïi voã vai, nhìn vaøo maët toâi, nghieâm nghò: - Vaäy maøy hoûi coâ Thoâng – teân ngöôøi ñaøn baø hoï noäi xa kia – choã ôû cuûa môï maøy, roài ñaùnh giaáy cho môï maøy, baûo duø sao cuõng phaûi veà. Tröôùc sau gì cuõng moät laàn xaáu, chaû nheõ baùn xôùi maõi ñöôïc sao? Toû söï ngaäm nguøi thöông xoùt thaày toâi, coâ toâi chaäp chöøng noùi tieáp: -Maáy laïi raèm thaùng taùm naøy laø gioã ñaàu caäu maøy, môï maøy veà duø sao cuõng ñôõ tuûi cho caäu maøy, vaø maøy cuõng coøn phaûi coù hoï, coù haøng, ngöôøi ta hoûi ñeán chöù?   (Nguyeân Hoàng, Nhöõng ngaøy thô aáu) Quan heä treân döôùi hay ngang haøng (theo tuoåi taùc, thöù baäc trong gia ñình vaø xaõ hoäi) I. Vai xaõ hoäi trong hoäi thoaïi: Ví duï 1: Ñoaïn trích“Trong loøng meï” -Hai nhaân vật tham gia hội thoại : Hoàng vaø ngöôøi coâ + Ngöôøi coâ : vai treân + Beù Hoàng : vai döôùi  Quan heä thaân toäc treân döôùi Vai xaõ hoäi laø vò trí cuûa ngöôøi tham gia hoäi thoaïi ñoái vôùi ngöôøi khaùctrong cuoäc thoaïi. - Vai xaõ hoäi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùc quan heä xaõ hoäi: Quan heä thaân – sô (theo möùc ñoä quen bieát, thaân tình) Quan heä xaõ hoäi voán raát ña daïng neân vai xaõ hoäi cuûa moãi ngöôøi cuõng ña daïng nhieàu chieàu, khi tham gia hoäi thoaïi, moãi ngöôøi caàn xaùc ñònh ñuùng vai cuûa mình ñeå choïn caùch noùi cho phuø hôïp . Ghi nhôù: * Vai xaõ hoäi laø vò trí cuûa ngöôøi tham gia hoäi thoaïi ñoái vôùi ngöôøi khaùc trong cuoäc thoaïi. Vai xaõ hoäi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùc quan heä xaõ hoäi: + Quan heä treân – döôùi hay ngang haøng (theo tuoåi taùc, thöù baäc trong gia ñình vaø xaõ hoäi). + Quan heä thaân – sô (theo möùc ñoä quen bieát, thaân tình) *Vì quan heä xaõ hoäi voán raát ña daïng neân vai xaõ hoäi cuûa moãi ngöôøi cuõng ña daïng, nhieàu chieàu. Khi tham gia hoäi thoaïi, moãi ngöôøi caàn xaùc ñònh ñuùng vai cuûa mình ñeå choïn caùch noùi cho phuø hôïp. Baøi taäp Cho ñoaïn hoäi thoaïi sau: Cai leä khoâng ñeå cho chò ñöôïc noùi heát caâu, trôïn ngöôïc hai maét, haén quaùt: - Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy aø? Söu cuûa nhaø nöôùc maø maøy daùm môû moàm xin khaát! Chò Daäu vaãn thieát tha: - Khoán naïn! Nhaø chaùu ñaõ khoâng coù, daãu oâng chöûi maéng cuõng ñeán theá thoâi. Xin oâng troâng laïi. ( Töùc nöôùc vôõ bôø- Ngoâ Taát Toá) II. Luyeän taäp: I. Vai xaõ hoäi trong hoäi thoaïi: Tieát: 107 Baøi 2: Ñoïc ñoaïn trích döôùi ñaây vaø traû lôøi caâu hoûi: Toâi naém laáy caùi vai gaày cuûa Laõo, oân toàn baûo: - Chaúng kieáp gì sung söôùng thaät, nhöng coù caùi naøy laø sung söôùng; baây giôø cuï ngoài xuoáng phaûng naøy chôi, toâi ñi luoäc maáy cuû khoai lang, naáu moät aám nöôùc cheø töôi thaät ñaëc; oâng con mình aên khoai, uoáng nöôùc cheø, roài huùt thuoác laøo… theá laø sung söôùng. -  Vaâng! OÂng giaùo daïy phaûi! Ñoái vôùi chuùng mình thì theá laø sung söôùng.      Laõo noùi xong laïi cöôøi nhö ñöa ñaø. Tieáng cöôøi göôïng nhöng ñaõ hieàn haäu laïi. Toâi vui veû baûo: - Theá laø ñöôïc, chöù gì? Vaäy cuï ngoài xöôùng ñaây, toâi ñi luoäc khoai, naáu nöôùc. -   Noùi ñuøa theá, chöù oâng giaùo cho ñeå khi khaùc. (Nam Cao, Laõo Haïc) Baøi 2: a.     Döïa vaøo ñoaïn trích vaø nhöõng ñieàu em bieát veà truyeän Laõo Haïc, haõy xaùc ñònh vai xaõ hoäi cuûa hai nhaân vaät tham gia cuoäc hoäi thoaïi treân. b.     Tìm nhöõng chi tieát trong lôøi thoaïi cuûa nhaân vaät vaø lôøi mieâu taû cuûa nhaø vaên cho thaáy thaùi ñoä vöøa kính troïng, vöøa thaân tình cuûa nhaân vaät oâng giaùo ñoái vôùi laõo Haïc. c.     Nhöõng chi tieát naøo trong lôøi thoaïi cuûa laõo Haïc vaø lôøi mieâu taû cuûa nhaø vaên noùi leân thaùi ñoä vöøa quyù troïng vöøa thaân tình cuûa laõo ñoái vôí oâng giaùo? Nhöõng chi tieát naøo theå hieän taâm traïng khoâng vui vaø söï giöõ yù cuûa laõo Haïc? a. - Ñòa vò: oâng giaùo vai treân, laõo Haïc vai döôùi-- Tuoåi taùc: laõo Haïc vai treân, oâng giaùo vai döôùi. b. Thaùi ñoä vöøa kính troïng vöøa thaân tình cuûa oâng giaùo ñoái vôùi laõo Haïc: - Naém laáy vai gaày cuûa laõo, oân toàn baûo - Môøi laõo huùt thuoác, uoáng nöôùc, aên khoai - Goïi laõo Haïc laø cuï, xöng hoâ goäp: “oâng con mình”  c. Thaùi ñoä vöøa quyù troïng vöøa thaân tình cuûa laõo ñoái vôùi oâng giaùo:. Goïi laø “oâng giaùo”, duøng töø “daïy” thay cho töø “noùi”. Xöng hoâ goäp “ chuùng mình”, caùch noùi chuyeän xueà xoaø* Chi tieát theå hieän taâm traïng khoâng vui vaø söï giöõ yù cuûa laõo Haïc:. Laõo Haïc chæ cöôøi nhö ñöa ñaø, cöôøi göôïng, thoaùi thaùc lôøi môøi cuûa oâng giaùo. Ñoïc maãu chuyeän sau: Moät sôùm, thaèng Huøng, môùi “nhaäp cö” vaøo xoùm toâi, daét chieác xe ñaïp gaàn heát hôi ra tieäm söûa xe cuûa baùc hai. Noù haát haøm vôùi baùc Hai:- Bôm cho caùi baùnh tröôùc. Nhanh leân nheù, treã giôø hoïc roài.Baùc hai nhìn thaèng Huøng roài noùi:- Tieäm cuûa baùc hoång coù bôm thueâ.- Vaäy möôïn caùi bôm, toâi bôm laáy vaäy.- Bôm cuûa baùc bò hö, chaùu chòu khoù daét ñeán tieäm khaùc vaäy. …….………….  (Theo Thaønh Long) Baøi taäp tình huoáng: - Em haõy vieát moät ñoaïn hoäi thoaïi keå veà moät laàn em veà thaêm thaày (coâ) giaùo cuõ? - Em haõy saém vai hai nhaân vaät ñeå theå hieän tình huoáng treân? Höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc ôû nhaø* Baøi cuõ:  - Xem laïi khaùi nieäm vai xaõ hoäi trong hoäi thoaïi. -Laøm baøi taäp1 vaø baøi taäp 3 vaøo vôû bt.  * Baøi môùi:  - Soaïn baøi:“Tìm hieåu yeáu toá bieåu caûm trong vaên nghò luaän” - Ñoïc kó vd sgk tìm hieåâu caâu hoûi beân döôùi. -Tìm hieåu taùc duïng cuûa yeáu toá bieåu caûm trong vaên nghò luaän.