Bài giảng Tiếng việt: Câu phủ định

KIỂM TRA BÀI CŨ Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu Trần thuật? Cho ví dụ? CÂU PHỦ ĐỊNH TIẾT : 95 Ví dụ 1/ SGK 52 b) Nam đi Huế. c) Nam đi Huế. d) Nam đi Huế. không chẳng chưa Thông báo có sự việc đi Huế. Thông báo không có sự việc đi Huế. a) Nam đi Huế. Từ phủ định Khẳng định. Phủ định. Sự việc,.. Câu phủ định miêu tả. Không có Thông báo Hãy so sánh câu trần thuật (a) với câu trần thuật (b, c, d) có sự khác biệt nào về hình thức và chức năng? (Hoặc) miêu tả sự vắng mặt CÂU PHỦ ĐỊNH MIÊU TẢ: (Thôngbáo không có) Sự việc Sự vật Quan hệ Tính chất Nam đi Huế không phải bằng tàu. Nam chẳng phải là em tôi. Nam làm việc đó không sai. Nam không đi Huế. Nam đi Huế không phải bằng tàu. Nam chẳng phải là em tôi. Nam làm việc đó không sai. 1 2 3 HÌNH ẢNH NĂM THẦY BÓI XEM VOI Thầy sờ vòi bảo: -Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa . Thầy sờ ngà bảo: nó chần chẫn như cái đòn càn. Thầy sờ tai bảo: Nó bè bè như cái quạt thóc. ( Thầy bói xem voi) Ví dụ 2/ SGK 52 -Không phải, -Đâu có! Tìm câu có chứa từ ngữ phủ định trong đoạn trích sau? Nam học không giỏi môn toán. -Đâu có! Nam không giỏi toán. Nam học giỏi môn toán. Đâu có! Nam không giỏi toán. 1 2 3 Nam học không giỏi môn toán. Thầy sờ vòi bảo: -Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa . Thầy sờ ngà bảo: nó chần chẫn như cái đòn càn. Thầy sờ tai bảo: Nó bè bè như cái quạt thóc. ( Thầy bói xem voi) Ví dụ 2/ SGK 52 -Không phải, -Đâu có! Tìm câu có chứa từ ngữ phủ định trong đoạn trích sau? VÍ DỤ 1.“Trẫm rất đau xót về việc đó, thể dời đổi.” không không Phủ định Phủ định + = Ýnghĩa khẳng định. Trẫm rất đau xót về việc đó, nên phải dời đổi. 2.Câu chuyện ấy biết . ai chẳng Phủ định Từ nghi vấn + = ý nghĩa khẳng định. (Chiếu dời đô,Lí Công Uẩn) Câu chuyện ấy ai cũng biết. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật được thích nghi.Trẫm rất đau xót về việc đó, thể dời đổi. không không không không Tượng Lí Thái Tổ Đoạn trích “Chiếu dời đô” của Lí Công Uẩn. “AI NHANH HƠN” ĐIỂM HỒ GUƠM ( HÀ NỘI ) CHỢ BẾN THÀNH (TP HỒ CHÍ MINH )  Yêu cầu: Mỗi đội sẽ quan sát 1 hình ảnh để làm đề tài. Sau đó đặt 3 câu phủ định có dùng câu phủ định miêu tả hoặc câu phủ định bác bỏ.Đội nhanh nhất thì điểm tối đa của mỗi câu đúng là 10. Đội về chậm thì điểm tối đa của mỗi câu đúng là 9.(Đại diện mỗi đội 1 em lên bảng trình bày.) 1.Trong tất cả các câu sau đây câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao? Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai. ( Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra) Tôi an ủi Lão: Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là ta hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác. ( Nam Cao, Lão Hạc) - Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Không, chúng con không đói đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Phản bác lại suy nghĩ của Lão Hạc. Phản bác lại điều mà Cái Tí cho là mẹ nó đang nghĩ. b. c. 2.Đọc các đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi/ SGK a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa. b)Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường. Những câu trên có ý nghĩa khẳng định:(phủ định+ phủ định hoặc + từ nghi vấn). Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao? - Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên. a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song vẫn có ý nghĩa. b)Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường. (Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương.) (Băng Sơn, Quả thơm) (Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội) 3. Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi. Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. ( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu văn này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao? ý nghĩa của câu thay đổi. Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp. Câu văn của Tô Hoài thích hợp với mạch của câu chuyện. 4.Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương. a) Đẹp gì mà đẹp! b) Làm gì có chuyện đó! c) Bài thơ này mà hay à? d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? Các câu không phải câu phủ định . a) Không đẹp. b) Chuyện đó không có. c) Bài thơ này không hay. d) Tôi cũng không sung sướng. Nhưng được dùng để  biểu thị ý phủ định( phản bác ý kiến,nhận định trước đó) ( Nam Cao, Lão Hạc) HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ  Làm bài tập số 5 (SGK/ 54).Trả lời câu hỏi có thể thay từ: quên = không; chưa = chẳng được không? Vì sao? (Tương tự bài tập 3)  Làm bài tập số 6 (SGK/ 54). Viết đoạn văn đối thoại có sử dụng câu phủ định miêu và câu phủ định bác bỏ. Chuẩn bị bài mới tiết 92 (Chương trình địa phương phần tập làm văn): Điều tra tìm hiểu, nghiên cứu về một di tích, thắng cảnh ở địa phương em. Viết một bài văn thuyết minh không quá 100 chữ. 5.Đọc đoạn trích sau ( chú ý các từ in đậm ) và cho biết: có thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được không? Vì sao? Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng. ( Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ) Không thể thay: quên = không , chưa = chẳng được. làm thay đổi ý nghĩa của câu. Bài 22 - Tiết 91: Câu phủ định Trường THCS Long Biên Bài tập 4: Viết đoạn hội thoại ngắn trong đó có dùng câu phủ định miêu tả, bác bỏ. - Cần viết rõ về nội dung. - Không mắc lỗi. - Sử dụng câu phủ định hợp lý. Chú ý: