Bài giảng Quá trình hình thành các đặc điểm thích nghi

Kiểm tra bài cũ: Trình bày tóm tắt vai trò cơ bản của các nhân tố tiến hóa. Trả lời: Có 4 nhân tố tiến hóa cơ bản: Quá trình đột biến: tạo ra những sai khác trong vật chất di truyền làm nguồn nguyên liệu sơ cấp cho quá trình chọn lọc tự nhiên. Quá trình giao phối: phát tán các đột biến, tạo ra vô số biến dị tổ hợp làm nguồn nguyên liệu thứ cấp cho quá trình chọn lọc tự nhiên. Quá trình chọn lọc tự nhiên: đào thải những biến dị bất lợi, tích lũy những biến dị có lợi. Các cơ chế cách li: ngăn ngừa giao phối tự do, tăng cường sự phân hóa kiểu gen trong quần thể gốc. Tiết 39 Boï laù, boï que Xöông roàng Thích nghi KH Thích nghi KG Rau maùc Taéc keø Haõy kể moät soá ví duï veà söï thích nghi cuûa sinh vaät vôùi moâi tröôøng soáng ? I. Thích nghi kiểu hình và thích nghi kiểu gen PHAÂN BIEÄT TN KIEÅU HÌNH VAØ TN KIEÅU GEN Daïng thích nghi Ñieåm phaân bieät 1.TN Kieåu hình 2.TN Kieåu gen Khaùi nieäm Vai troø cuûa ñieàu kieän soáng Quaù trình hình thaønh YÙ nghóa tieán hoùa I. Thích nghi kieåu hình vaø thích nghi kieåu gen: 1.TN Kieåu hình 2. TN Kieåu gen + Khaùi nieäm  Laø söï phaûn öùng cuûa cuøng moät kieåu gen thaønh nhöõng kieåu hình khaùc nhau tröôùc söï thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá moâi tröôøng.  Laø söï hình thaønh nhöõng kieåu gen quy ñònh nhöõng tính traïng vaø tính chaát ñaëc tröng cho töøng loaøi, töøng noøi trong loaøi. I. Thích nghi kieåu hình vaø thích nghi kieåu gen: 1.TN Kieåu hình 2. TN Kieåu gen + Quaù trình hình thaønh  Trong ñôøi soáng caù theå, laø thích nghi thuï ñoäng.  Trong lòch söû cuûa loaøi döôùi taùc duïng cuûa choïn loïc töï nhieân, laø ñaëc ñieåm baåm sinh. I. Thích nghi kieåu hình vaø thích nghi kieåu gen: 1.TN Kieåu hình 2. TN Kieåu gen + YÙ nghóa tieán hoùa + Vai troø cuûa ñieàu kieän soáng  Ít coù yù nghóa  Coù yù nghóa quan troïng  Trực tiếp  Giaùn tiếp 1.Söï hình thaønh maøu saéc, hình daïng töï veä cuûa saâu boï: II. Quaù trình hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi KG: - Quan nieän cuûa Dacuyn a. Ví duï: saâu aên laù coù maøu xanh luïc b. Giaûi thích: Nền xanh lá rau Sâu có màu xanh 1.Söï hình thaønh maøu saéc, hình daïng töï veä cuûa saâu boï: II. Quaù trình hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi KG: - Quan nieän cuûa Dacuyn a. Ví duï: saâu aên laù coù maøu xanh luïc b. Giaûi thích: - Quan nieän hieän ñaïi + QT giao phoái ña hình veà KG, KH Ñoät bieán Giao phoái  + Caù theå mang KG  KH Coù lôïi: CLTN giöõ laïi Coù haïi: CLTN ñaøo thaûi * Quan nieän hieän ñaïi cuûng coá quan nieäm cuûa Dacuyn veà tính voâ höôùng cuûa BD vaø vai troø saùng taïo cuûa CLTN. 1.Söï hình thaønh maøu saéc, hình daïng töï veä cuûa saâu boï: II. Quaù trình hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi KG: - Quan nieän cuûa Dacuyn a. Ví duï: saâu aên laù coù maøu xanh luïc b. Giaûi thích:  Hieän töôïng saâu boï coù maøu noåi baät treân neàn moâi tröôøng, taïi sao ñöôïc CLTN giöõ laïi? Coân truøng maøu saëc sôû noåi baät baùo hieäu cho keû thuø traùnh xa vì chuùng coù muøi hoâi hoaëc noïc ñoäc 2. Söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa saâu boï vaø vi khuaån: a. Ví duï: Taïi moät thaønh phoá ôû nöôùc Nga: + 1950: laàn ñaàu tieân söõ duïng DDT dieät ñöôïc 95% soá ruoài. + 1953: söõ duïng DDT chæ dieät ñöôïc 5%- 10% soá ruoài, maëc duø ñaõ taêng noàng ñoä DDT. b. Giaûi thích: Trong quaàn theå phaùt sinh caùc ñoät bieán laën aabbCcDD aabbCCDd AABBCCDD CLTN DDT DDT CLTN laøm thay ñoåi taàn soá caùc alen Daïng khaùng DDT phaùt trieån öu theá. Ñ.bieán DDT giao phoái Giao phoái taïo ra caùc toå hôïp gen khaùng DDT(aa,bb) AABBCCDD AaBBCCDD AABbCCDD aaBBCCDD AAbbCCDD aabbCCDD AABBCCDD môùi Sô ñoà söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng DDT cuûa quaàn theå ruoài Giaû söû caùc alen a, b, c, d coù khaû naêng choáng DDT vaø chuùng coù taùc duïng coäng goäp trong 1 toå hôïp gen thì daãn tôùi ñieàu gì? 2. Söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa saâu boï vaø vi khuaån: a. Ví duï: Taïi moät thaønh phoá ôû nöôùc Nga: + 1950: laàn ñaàu tieân söõ duïng DDT dieät ñöôïc 95% soá ruoài. + 1953: söõ duïng DDT chæ dieät ñöôïc 5%- 10% soá ruoài, maëc duø ñaõ taêng noàng ñoä DDT. b. Giaûi thích: Khaû naêng choáng DDT lieân quan vôùi nhöõng ñoät bieán vaø bieán dò toå hôïp phaùt sinh töø tröôùc. - Trong moâi tröôøng khoâng coù DDT thì nhöõng theå ñoät bieán coù öu theá chieán tyû leä ngaøy caøng cao. - Lieàu löôïng DDT caøng taêng kieåu gen coù söùc ñeà khaùng cao seõ thay theá kieåu gen coù söùc ñeà khaùng keùm. * Neáu quaàn theå khoâng coù voán gen ña daïng khi ñieàu kieän soáng thay ñoåi sinh vaät seõ bò tieâu dieät haøng loaït, khoâng coù tieàm naêng thích öùng. 3.Quan nieäm hieän ñaïi veà quaù trình hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi:  Laø keát quaû cuûa 1 quaù trình lòch söû, chòu söï chi phoái cuûa 3 nhaân toá chuû yeáu : quaù trình ñoät bieán, quaù trình giao phoái, quaù trình choïn loïc töï nhieân. III. Söï hôïp lí töông ñoái: Ví duï: III. Söï hôïp lí töông ñoái:  Moãi ñaëc ñieåm thích nghi laø keát quaû cuûa quaù trình CLTN trong hoaøn caûnh nhaát ñònh. Khi hoaøn caûnh thay ñoåi, 1 ñaëc ñieåm voán coù lôïi coù theå trôû thaønh baát lôïi vaø bò thay theá bôûi ñaëc ñieåm khaùc thích nghi hôn.  Ngay trong hoaøn caûnh soáng oån ñònh, thì caùc ñoät bieán vaø bieán dò toå hôïp khoâng ngöøng phaùt sinh, CLTN khoâng ngöøng taùc ñoäng.Vì vaäy trong lòch söû tieán hoaù, nhöõng sinh vaät xuaát hieän sau mang nhieàu ñaëc ñieåm hôïp lí hôn nhöõng sinh vaät xuaát hieän tröôùc. Caâu 1: Tröôøng hôïp naøo sau ñaây khoâng thuoäc thích nghi kieåu hình: A. Ngöôøi di cö leân cao nguyeân, coù hoàng caàu taêng B. Ngöôøi ra naéng, da bò saïm ñen C. Baép caûi xöù laïnh coù laù maøu vaøng nhaït, xöù noùng laù coù maøu xanh D. Raén ñoäc coù maøu saéc noåi baät treân neàn moâi tröôøng Caâu 2: Theo quan nieäm hieän ñaïi, sinh vaät thích nghi vôùi moâi tröôøng theo 2 hình thöùc sau: A. Thích nghi sinh thaùi, thích nghi sinh saûn B. Thích nghi sinh thaùi, thích nghi lòch söû C. Thích nghi sinh thaùi, thích nghi sinh hoïc D. Thích nghi sinh hoïc, thích nghi di truyeàn Câu 3: Các nhân tố chi phối sự hình thành đặc điểm thích nghi ở cơ thể sinh vật là: C. Quá trình đột biến, quá trình giao phối và quá trình chọn lọc tự nhiên B. Quá trình biến dị, quá trình di truyền và quá trình chọn lọc tự nhiên A. Sự thay đổi của ngoại cảnh tác động trực tiếp lên cơ thể sinh vật D. Chọn lọc tự nhiên thay thế quần thể kém thích nghi bằng quần thể có vốn gen thích nghi hơn Caâu 4: Tröôøng hôïp naøo sau ñaây khoâng thuoäc thích nghi kieåu gen: A. Boï xít coù maøu vaøng, maøu cam B. Caây trinh nöõ xoøe laù ban ngaøy, kheùp laù ban ñeâm C. Ong voø veõ coù maøu ñen, khoang vaøng töôi D. Saâu aên laù coù maøu xanh Câu 5: Trong lịch sử tiến hóa, những sinh vật xuất hiện sau mang nhiều đặc điểm hợp lí hơn những sinh vật xuất hiện trước là do: A. Đột biến và biến dị tổ hợp không ngừng phát sinh, chọn lọc tự nhiên không ngừng tác động nên các đặc điểm thích nghi liên tục được hoàn thiện ngay cả khi hoàn cảnh sống ổn định D. Kết quả của vốn gen đa hình, giúp sinh vật dễ dàng thích nghi khi điều kiện sống thay đổi C. Chọn lọc tự nhiên đã đào thải những dạng kém thích nghi và chỉ giữ lại những dạng thích nghi nhất B. Chọn lọc tự nhiên là nhân tố quyết định hướng tiến hoá của sinh giới 1. Traû lôøi caâu hoûi 1,2,3,4 SGK /p100 Chuaån bò baøi môùi: Baøi 22: Loaøi laø gì ? caùc tieâu chuaån phaân bieät loaøi ? Caáu truùc cuûa loaøi ? 2. Phaân bieät quan nieäm lamac, Dacuyn, hieän ñaïi veà quaù trình hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi? 3. Kieåm tra 15 phuùt baøi 18, 19,20, 21 Baøi hoïc ñeán ñaây keát thuùc. Chuùc caùc em hoïc toát!  Hoa baàu bí thuï phaán nhôø ong, böôùm, khi khoâng coù ong, böôùm baàu bí coù keát traùi khoâng ? Kanguru laø thuù soáng ôû döôùi ñaát ñi baèng 2 chaân sau, nhöng khi trôû laïi soáng treân caây thì 2 chaân tröôùc laïi phaùt trieån. Boø saùt keùm thích nghi hôn thuù. Thuù moû vòt Trong lôùp thuù, thuù baäc cao thích nghi hôn thuù baäc thaáp. Caù Saáu nguïy trang chaúng khaùc gì moät thaân caây goã naèm trong khu ñaàm laày