Bài giảng Ngữ văn - Tiết 55 Điệp ngữ

Chóc c¸c em häc tËp tèt ®¹t nhiÒu ®iÓm chÝn, m­êi. KIỂM TRA BÀI CŨ a/ Lời nặng tiếng… b/ Tham phú phụ… c/ … nhà … ngõ. d/… nắng, chiều… e/ Bên trọng, bên… g/ Chạy … chạy… BT 1: Hãy điền vào những chỗ còn để trống để hoàn chỉnh từng thành ngữ sau ®©y? nhẹ bần Gần xa Sáng mưa sấp ngửa khinh BT 2: Tìm thành ngữ được Tam nguyên Yên Đổ vận dụng trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà”đã học. Đầu trò tiếp khách trầu không có Miếng trầu là đầu câu chuyện Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà Đuổi gà cho qua đám giỗ Ng÷ v¨n - TiÕt 55 §iÖp ng÷ I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ * VÝ dô (SGK) Trªn ®­êng hµnh qu©n xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ: Côc …côc t¸c côc ta Nghe xao ®éng n¾ng tr­a Nghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬… Ch¸u chiÕn ®Êu h«m nay V× lßng yªu tæ quèc V× xãm lµng th©n thuéc Bµ ¬i, còng v× bµ V× tiÕng gµ côc t¸c æ trøng hång tuæi th¬ (Xu©n Quúnh) Trªn ®­êng hµnh qu©n xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ: Côc …côc t¸c côc ta Nghe xao ®éng n¾ng tr­a Nghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬… Ch¸u chiÕn ®Êu h«m nay V× lßng yªu tæ quèc V× xãm lµng th©n thuéc Bµ ¬i, còng v× bµ V× tiÕng gµ côc t¸c æ trøng hång tuæi th¬ Cã nh÷ng tõ ng÷ nµo ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i trong hai khæ th¬ trªn? Cã t¸c dông g×? Lµm nhÊn m¹nh c¶m gi¸c cña t¸c gi¶ khi nghe tiÕng gµ nh¶y æ: tiÕng gµ b×nh dÞ, th©n th­¬ng kh«ng chØ ®­îc c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c mµ b»ng c¶ t©m hån, lµm xao ®éng lßng ng­êi, lµm dÞu bít c¸i n¾ng tr­a gay g¾t, xua tan nh÷ng mÖt mái cña ng­êi chiÕn sÜ vµ ®¸nh thøc c¶ nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬ hån nhiªn t­¬i ®Ñp. NhÊn m¹nh nguyªn nh©n chiÕn ®Êu cña ng­êi chiÕn sÜ: chiÕn ®Êu v× Tæ quèc, v× xãm lµng, v× ng­êi bµ yªu kÝnh, v× tiÕng gµ th©n thuéc cña tuæi th¬. T×nh c¶m gia ®×nh ®· lµm s©u s¾c thªm t×nh yªu ®Êt n­íc cña ng­êi chiÕn sÜ. Trong bµi th¬ “TiÕng gµ tr­a” Cßn cã c©u th¬ nµo còng®­îc lÆp ®i lÆp l¹i? t¸cdông cña nã? =>C©u th¬ “TiÕng gµ tr­a” ®­îc lÆp l¹i 4 lÇn ë ®Çu c¸c khæ th¬ ®em l¹i mét hiÖu qu¶ NT lín: Mçi lÇn nh¾c l¹i gîi ra mét h/a trong kØ niÖm thêi tuæi th¬, nã nh­ mét sîi d©y liªn kÕt c¸c h/a Êy l¹i võa nh­ ®iÓm nhÞp cho dßng c¶m xóc cña n/v tr÷ t×nh. Nh÷ng tõ ng÷ ®­îc lÆpl¹i nh­ trªn gäi lµ ®iÖp ng÷. Em hiÓu thÕ nµo lµ phÐp ®iÖp ng÷? Ng÷ v¨n - TiÕt 55 §iÖp ng÷ I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ - Khi nãi hoÆc viÕt, ng­êi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ mét c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh­ vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷; tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i gäi lµ ®iÖp ng÷. T×m ®iÖp ng÷ trong ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt t¸c gi¶ muèn nhÊn m¹nh ®iÒu g×? Bµi tËp1.a a/ Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải được độc lập ! “mét d©n téc ®· gan gãc” lÆp l¹i 2 lÇn: næi bËt phÈm chÊt kiªn c­êng cña d©n téc trong sù nghiÖp chiÕn ®Êu chèng giÆc ngo¹i x©m, chèng ph¸t xÝt. “D©n téc ®ã ph¶i ®­îc” lÆp l¹i 2 lÇn: kh¼ng ®Þnh mét c¸ch hïng hån quyÒn ®­îc h­ëng tù do vµ ®éc lËp cña d©n téc ta. - “N¨m nay” lÆp 2 lÇn: nhÊn m¹nh thêi gian ®­îc nãi ®Õn. *Bµi tËp 3 ( SGK) Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay-ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em… ViÖc lÆp ®i lÆp l¹i mét sè tõ ng÷ trong §V trªn cã t¸c dông biÓu c¶m hay kh«ng? V× sao? Cã nhiÒu tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i mµ kh«ng cã t¸c dông biÓu c¶m ? Qua vÝ dô nµy, em rót ra ®­îc l­u ý g×? Ng÷ v¨n - TiÕt 55 §iÖp ng÷ I. §iÖp ng÷ vµ t¸c dông cña ®iÖp ng÷ - Khi nãi hoÆc viÕt, ng­êi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ mét c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh­ vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷; tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i gäi lµ ®iÖp ng÷. * L­u ý: CÇn ph©n biÖt ®iÖp ng÷ mang gi¸ trÞ ch©n chÝnh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ víi sù lÆp l¹i tõ ng÷ kh«ng cÇn thiÕt lµm c©u v¨n r­êm rµ, kh«ng mang mét gi¸ trÞ nµo c¶. II. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷ So s¸nh ®iÖp ng÷ ë khæ th¬ ®Çu bµi TiÕng gµ tr­a víi ®iÖp ng÷ trong hai ®o¹n th¬ sau? T×m ®Æc ®iÓm cña mçi d¹ng? II. CÁC DẠNG ĐiỆP NGỮ a/ Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều […] Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa Thương em, thương em, thương em biết mấy. (Phạm Tiến Duật) b/ Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu Ngàn dâu xanh ngắt một màu Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai? (Đoàn Thị Điểm) Trªn ®­êng hµnh qu©n xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ: Côc …côc t¸c côc ta Nghe xao ®éng n¾ng tr­a Nghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬… CÁCH QUÃNG NỐI TIẾP CHUYỂN TiÕp (VÒNG) C ã mÊy d¹ng ®iÖp ng÷? ®ã lµ nh÷ng d¹ng nµo? Ng÷ v¨n- TiÕt 55 §iÖp ng÷ I. §iÖp ng÷ vµ t¸c dông cña ®iÖp ng÷ - Khi nãi hoÆc viÕt, ng­êi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ mét c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh­ vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷; tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i gäi lµ ®iÖp ng÷. * L­u ý: CÇn ph©n biÖt ®iÖp ng÷ mang gi¸ trÞ ch©n chÝnh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ víi sù lÆp l¹i tõ ng÷ kh«ng cÇn thiÕt lµm c©u v¨n r­êm rµ, kh«ng mang mét gi¸ trÞ nµo c¶. II. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷ - §iÖp ng÷ cã nhiÒu d¹ng: ®iÖp ng÷ c¸ch qu·ng, ®iÖp ng÷ nèi tiÕp, ®iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (®iÖp ng÷ vßng) Bµi tËp 2 (SGK) T×m ®iÖp ng÷ trong ®o¹n v¨n sau vµ nãi râ ®Êy lµ nh÷ng d¹ng ®iÖp ng÷ g×? Vậy mà giờ đây, anh em tôi phải sắp xa nhau.Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi. (Khánh Hoài) §N C¸CH QUÃNG §N CHUYỂN TIẾP Ng÷ v¨n- TiÕt 55 §iÖp ng÷ I. §iÖp ng÷ vµ t¸c dông cña ®iÖp ng÷ - Khi nãi hoÆc viÕt, ng­êi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ mét c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh­ vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷; tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i gäi lµ ®iÖp ng÷. * L­u ý: CÇn ph©n biÖt ®iÖp ng÷ mang gi¸ trÞ ch©n chÝnh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ víi sù lÆp l¹i tõ ng÷ kh«ng cÇn thiÕt lµm c©u v¨n r­êm rµ, kh«ng mang mét gi¸ trÞ nµo c¶. II. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷ - §iÖp ng÷ cã nhiÒu d¹ng: ®iÖp ng÷ c¸ch qu·ng, ®iÖp ng÷ nèi tiÕp, ®iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (®iÖp ng÷ vßng) * Ghi nhí (SGK) III. LuyÖn tËp: * Bµi tËp 1(SGK) b/ Người ta đi cấy lấy công, Tôi đây đi cấy còn trông nhiều bề. Trông trời, trông đất, trông mây, Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm Trông cho chân cứng đá mềm, Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng. (Ca dao) III. LuyÖn tËp: T×m ®iÖp ng÷ trong ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt t¸c gi¶ muèn nhÊn m¹nh ®iÒu g×? =>§N cã t¸c dông diÔn t¶ nçi lo l¾ng nhiÒu mÆt, triÒn miªn cña ng­êi n«ng d©n thêi x­a. Bµi tËp 3: Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Em trồng rất nhiều loài hoa: hoa cúc, hoa thược dược, hoa đồng tiền, hoa hồng, cả hoa lay-ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa tặng mẹ và chị em… Em sÏ söa l¹i ®o¹n v¨n trªn nh­ thÕ nµo cho hîp lý? Söa l¹i: Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay-ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em… III. LuyÖn tËp: * Bµi tËp 4 (SGK) ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông ®iÖp ng÷. Trao ®æi bµi viÕt víi c¸c b¹n kh¸c. Nªu nhËn xÐt vÒ c¸ch dïng ®iÖp ng÷ trong bµi cña b¹n * HS lµm viÖc theo nhãm bµn trong 5 phót. §o¹n v¨n tham kh¶o: “Buæi s¸ng mïa hÌ, s©n tr­êng trµn ngËp s¾c n¾ng. N¾ng nh¶y nhãt trªn nh÷ng t¸n l¸, n¾ng nhuém vµng nh÷ng s¾c hoa, n¾ng ®Ëu trªn vai ¸o cña c«, cña b¹n. N¾ng lµm bõng s¸ng líp häc, bõng s¸ng nh÷ng g­¬ng mÆt häc trß.” - §iÖp ng÷ : n¾ng, bõng s¸ng -> nhÊn m¹nh vÎ ®Ñp sinh ®éng vµ t¸c dông cña n¾ng trong buæi s¸ng mµu hÌ. BT nhà: Phát hiện và xác định kiểu điệp ngữ trong từng bài ca dao sau: a/ Trong đầm gì đẹp bằng sen Lá xanh, bông trắng, lại chen nhị vàng Nhị vàng, bông trắng, lá xanh Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn b/ Trèo lên cây bưởi hái hoa Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay... IV.H­íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi ë nhµ Chµo c¸c em ! GV §Ìo ThÞ Thanh Mai 1/ Chú trọng xác định các kiểu điệp ngữ. 2/ Có ý thức vận dụng điệp ngữ vào viết văn nhất là văn biểu cảm. 3/ Phân biệt điệp ngữ với lỗi lặp từ. 4/ Chuẩn bị luyện nói: Chọn đề, làm dàn ý, tập nói. 5/ Sưu tầm các bài thơ lục bát có giá trị để giới thiệu cùng nhau trong tiết LUYỆN TẬP LÀM THƠ LỤC BÁT.