Bài giảng ngữ văn tiết 17 văn bản: Sông núi nước Nam

Tr­êng thcs h¹ s¬n Chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o cïng c¸c em häc sinh vÒ tham dù giê d¹y Ng÷ V¨n 7 tiÕt 17 V¨n b¶n: S«ng Nói n­íc Nam Lý Th­êng KiÖt Vµ Phß gi¸ vÒ kinh TrÇn Quang Kh¶i SÔNG NÚI NƯỚC NAM Nam Quèc S¬n Hµ Lý Th­êng KiÖt PHÒ GIÁ VỀ KINH Tông gi¸ hoµn kinh s­ TrÇn Quang Kh¶i TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam Phß Gi¸ VÒ Kinh *. Giíi thiÖu chung vÒ th¬ trung ®¹i - Nước ta thời trung đại (phong kiến), đã có một nền thơ rất phong phú và hấp dẫn, được viết bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm và có nhiều thể thơ TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của bài thơ Hãy trình bày về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm? Di tích phòng tuyến sông Cầu (Như Nguyệt) Bài thơ bằng chữ Hán Năm 1077, 30 vạn quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy tràn sang Việt Nam ta. Lý Thường Kiệt cho lập phòng tuyến sông Như Nguyệt (sông Cầu) để chặn giặc rồi cho thủy quân đánh bại giặc ở vùng biển Quảng Ninh. Quân bộ của Quách Quỳ đánh đến sông Như Nguyệt bị chặn đứng. Nhiều trận chiến đấu quyết liệt xảy ra. Giặc Tống không sao vượt được phòng tuyến Như Nguyệt, đành đóng trại chờ viện binh. Đang đêm, Lý Thường Kiệt cho người vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía nam bờ sông Như Nguyệt, giả làm thần đọc vang bài thơ. A. Sông núi nước Nam TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của bài thơ Từ trước, bài thơ được cho là sáng tác của Lý Thường Kiệt trong lần chống quân xâm lược Tống tại Sông Cầu (Như Nguyệt) năm 1077. Nhưng mới đây, nhiều nhà nghiên cứu khẳng định bài thơ này ra đời từ thời Tiền Lê và cũng được sử dụng trong trận đánh chống quân Tống, nhưng là lần đầu vào năm 981.Tuy nhiên bài thơ vẫn tạm coi là của Lý Thường Kiệt TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam Hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả? Ông tên thật là Ngô Tuấn (1019-1105) , là con của Sùng Tiết tướng quân Ngô An Ngữ , người phường Thái Hòa, thành Thăng Long (Hà Nội ngày nay). Có tài liệu lại nói quê ông là làng An Xá, huyện Quảng Đức (Cơ Xá, huyện Gia Lâm ngày nay). Gia đình ông nối đời làm quan cho nhà Lý, ông có nhiều mưu lược, có tài làm tướng. 2. Giới thiệu về tác giả Lý Thường Kiệt Đền thờ Lý Thường Kiệt tại Thanh Hoá TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 3/ Đọc bản phiêm âm, bản dịch nghĩa, bản dịch thơ. 4/ Giải thích từ khó Nam quèc s¬n hµ Nam quèc s¬n hµ Nam ®Õ c­, TiÖt nhiªn ®Þnh phËn t¹i thiªn th­. Nh­ hµ nghÞch lç lai x©m ph¹m, Nh÷ ®¼ng hµnh khan thñ b¹i h­. S«ng nói n­íc Nam S«ng nói n­íc Nam vua Nam ë, Rµnh rµnh ®Þnh phËn t¹i s¸ch trêi. Cí sao lò giÆc sang x©m ph¹m, Chóng bay sÏ bÞ ®¸nh t¬i bêi. 5/ Nêu đặc điểm thể thơ (số câu, số chữ trong câu, hiệp vần) TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 6/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật văn bản “Nam quốc sơn hà” được coi là bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc. Vậy Tuyên ngôn độc lập là gì ? Tuyên ngôn độc lập là lời tuyên bố về chủ quyền của đất nước và khẳng định không một thế lực nào được xâm phạm. Nội dung và bố cục của bản Tuyên ngôn độc lập này ? Ý 1 : Hai câu đầu Nước Nam là của người Nam. Điều đó đã được sách của trời khẳng định sẵn và rõ ràng. Ý 2 : Hai câu sau Kẻ thù không được xâm phạm. Nếu xâm phạm thì chắc chắn thất bại nặng nề TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 6/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật văn bản Theo em hiểu thì “ Nam đế” , “ thiên thư” là gì ? - Theo luËt lÖ cña phong kiÕn x­a : “§Õ” lµ vua cña c¸c vua, vua Trung Hoa míi ®­îc gäi lµ “®Õ”, cßn vua cña c¸c n­íc kh¸c chØ ®­îc gäi lµ “v­¬ng”. ViÖc gäi vua n­íc ta lµ “®Õ” ®· thÓ hiÖn ý thøc ®éc lËp, xem n­íc ta ngang hµng víi Trung Hoa. - Thiªn th­: s¸ch cña kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn §N, quyÒn b×nh ®¼ng, quyÒn ®éc lËp cña d©n téc. =>niÒm tù hµo, kiªu h·nh, th¸i ®é hiªn ngang, t­ thÕ ngÈng cao ®Çu cña t¸c gi¶ bµi th¬, cña c¶ DTVN lóc bÊy giê. ý nghÜa cña hai c©u th¬ ®Çu nµy ? Th¸i ®é cña t¸c gi¶ TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam 6/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật văn bản Hai c©u th¬ sau t¸c gi¶ muèn nãi ®iÒu g×? - Hai c©u sau : Lêi kÓ vµ ©m ®iÖu r¾n ®anh l¹i, võa nªu mét ph¸n ®o¸n, võa c¶nh c¸o bän ngo¹i x©m. Lêi th¬ nh­ mét lêi kªu gäi, truyÒn hÞch, truyÒn niÒm tin, niÒm phÊn khëi cho qu©n ta, ®ång thêi lµ lêi c¶nh c¸o, lêi b¸o hiÖu, gieo sù hoang mang, ho¶ng hèt tíi qu©n thï. TiÕt 17.V¨n b¶n: Phß Gi¸ VÒ Kinh 1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của bài thơ Hãy trình bày về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm? B. Phò giá về kinh Tụng giá hoàn kinh sư là một bài thơ do Trần Quang Khải viết sau khi quân dân nhà Trần chiến thắng trận Chương Dương và Hàm Tử trong cuộc kháng chiến chống quan Nguyên – Mông lần thứ hai. Trần Quang Khải đi đón xa giá của Thái thượng hoàng Trần Thánh Tôn về lại Thăng Long sau chiến thắng này. TiÕt 17.V¨n b¶n: Phß Gi¸ VÒ Kinh Hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả? 2. Giới thiệu về tác giả Trần Quang Khải - TrÇn Quang Kh¶i (1241- 1294), con thø ba cña TrÇn Th¸i T«ng, lµ ®¹i t­íng ®êi nhµ TrÇn, lµm ®Õn chøc T­íng quèc coi c¶ mäi viÖc trong n­íc. Sang ®êi TrÇn Nh©n T«ng, n¨m ThiÖu B¶o thø t­, khi qu©n Nguyªn x©m l¨ng bê câi n­íc Nam, «ng ®­îc phong chøc Th­îng t­íng Th¸i s­, l·nh binh trÊn gi÷ mÆt Nam ®Êt NghÖ An, lËp c«ng lín t¹i Ch­¬ng D­¬ng. Khi dÑp tan qu©n Nguyªn, triÒu ®×nh xÐt c«ng, «ng ®øng vµo bËc nhÊt. - «ng ®­îc ng­êi d©n ViÖt Nam lËp ®Òn thê ë mét sè n¬i; nh­ t¹i ®×nh lµng Ph­¬ng Béng, ngo¹i thµnh thµnh phè Nam §Þnh. 3/ Đọc bản phiêm âm, bản dịch nghĩa, bản dịch thơ. 4/ Giải thích từ khó 5/ Nêu đặc điểm thể thơ (số câu, số chữ trong câu, hiệp vần) TiÕt 17.V¨n b¶n: Phß Gi¸ VÒ Kinh Tông Gi¸ Hoµn Kinh S­ §o¹t s¸o Ch­¬ng D­¬ng ®é CÇm Hå Hµm Tö quan Th¸i b×nh tu trÝ lùc, V¹n cæ thö giang san PHÒ GIÁ VỀ KINH Chương Dương cướp giáo giặc Hàm Tử bắt quân thù Thái bình nên gắng sức Non nước ấy ngàn thu Ý 1: Sự chiến thắng hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông xâm lược. Ý 2: Lời động viên mọi người xây dựng, phát triển đất nước trong hoà bình và niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn thuở của đất nước. Thảo luận: Bài thơ có những ý cơ bản nào ? TiÕt 17.V¨n b¶n: Phß Gi¸ VÒ Kinh 6/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật văn bản TiÕt 17.V¨n b¶n: Phß Gi¸ VÒ Kinh 6/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật văn bản Tông Gi¸ Hoµn Kinh S­ §o¹t s¸o Ch­¬ng D­¬ng ®é CÇm Hå Hµm Tö quan Th¸i b×nh tu trÝ lùc, V¹n cæ thö giang san PHÒ GIÁ VỀ KINH Chương Dương cướp giáo giặc Hàm Tử bắt quân thù Thái bình nên gắng sức Non nước ấy ngàn thu Thảo luận: Nhận xét gì về giọng điệu cổ vũ, động viên của bài thơ ? Khơi gợi lịch sử hào hùng “nên” vạch ra tương lai xán lạn của đất nước để mọi người tin tưởng. TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam Phß Gi¸ VÒ Kinh C. Tổng kết Hãy nêu nghệ thuật đặc sắc và nội dung chính của hai văn bản ? 1/ Hai bài thơ đã thể hiện bản lĩnh, khí phách của dân tộc ta. Một bài nêu cao chân lí vĩnh viễn, lớn lao nhất, thiêng liêng nhất : Nước Việt Nam là của người Việt Nam, không ai được xâm phạm, xâm phạm sẽ nhận thảm bại. Một bài thể hiện khí thế chiến thắng ngoại xâm hào hùng của dân tộc và bày tỏ khát vọng xây dựng, phát triến cuộc sống trong hoà bình, với niềm tin đất nước bền vững muôn đời. 2/ Hai bài thơ, một bài thuộc thể thất ngôn, một bài thuộc thể ngũ ngôn tứ tuyệt (Đường luật) nhưng đều dùng để diễn đạt ý tưởng và giống nhau ở cách nói chắc chắn, cô đúc, trong đó cảm xúc nằm trong ý tưởng, cảm xúc và ý tưởng hoà làm một. TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam Phß Gi¸ VÒ Kinh D. Luyện tập Thảo luận BT ở sách giáo khoa trang 68 Ngôn ngữ gần gũi với đại đa số nhân dân Đại Việt bấy giờ, họ đã góp phần quan trọng vào chiến thắng quân Tống, quân Nguyên. Lời thơ ngắn gọn cô đọng như một lời thề quyết tâm giữ gìn cõi bờ đất nước trước kẻ thù. TiÕt 17.V¨n b¶n: S«ng Nói N­íc Nam Phß Gi¸ VÒ Kinh E. Hướng dẫn hoạt động nối tiếp 1/ Đọc thuộc hai bài thơ (bản dịch thơ). 2/ Đọc bài đọc thêm SGK trang 68. 3/ Soạn “Thiên Trường vãn vọng” : - Tập đọc, tìm hiểu tiểu sử tác giả. - Vẽ tranh.