Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 3: Phương châm hội thoại - Nguyễn Thường Kham

Giáo viên: Nguyễn Thường KhamTRƯỜNG THCS HOÀI THANH TÂY Kiểm tra bài cũ ở chương trình Tiếng Việt 8, em có học đơn vị kiến thức nào liên quan đến hội thoại? Nội dung của đơn vị kiến thức đó? Lấy ví dụ minh hoạ cho các vai xã hội mà em vừa nói?Kiểm tra bài cũ Tại sao cách xưng hô của chị Dậu đối với bọn cai lệ và người nhà lý trưởng lại thay đổi trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”?Cháu xin ông.Chồng tôi đau ốm, các ông không được phép hành hạ.Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem !Các phương châm hội thoạiTiết 3:Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI. Phương châm về lượng1 Ví dụ : a. Ví dụ 1 An: - Cậu có biết bơi không? Ba: - Biết chứ, thâm chí còn bơi giỏi nữa. An: - Cậu học bơi ở đâu? Ba:- Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu. Câu trả lời của Ba không đáp ứng yêu cầu của An thừa thông tin ở dưới nước, mục đích câu hỏi của An muốn biết địa điểm học bơi. Vì vậy, Ba phải trả lời: tớ học bơi ở câu lạc bộ thành phố.KL: Khi nói, câu phải có nội dung đúng với yêu cầu giao tiếp, không nên nói thiếu những gì mà giao tiếp đòi hỏi. Không nên nói ít hơn những gì mà giao tiếp đòi hỏidưới nướcTiết 3: Các phương châm hội thoạiI. Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếub.Ví dụ 2: Lợn cưới áo mới Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả có ai hỏi cả, anh ta tức lắm. Đang tức tối, chợt thấy một anh tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to :Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ?Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả! ( Theo Truyện cười dân gian Việt Nam ) => Từ ngữ không cần thiết trong câu hỏi là: “cưới’’ và câu trả lời “từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này”. KL: Khi giao tiếp cần nói có nội dung, nội dung phải đáp ứng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa. Không nên nói nhiều hơn những gì mà câu hỏi yêu cầu lợn cướiáo mớiTiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chất1. Ví dụ Quả bí khổng lồHai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quảbí to, kêu lên : - Chà, quả bí kia to thật ! Anh bạn có tính hay nói khoác, cười mà bảo rằng: -Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từngthấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa. Anh kia nói ngay: -Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta. Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi: - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh kia giải thích: - Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà. Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.quả bíbằng cả cái nhànồi đồngbằng cả cái đìnhTiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.=>Truyện phê phán tính khoác loác của người đời. Như vậy, trong giao tiếp cần tránh nói điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng.Kết luận: Nói những thông tin có bằng chứng xác thực, không nói ra những điều mà mình chưa chắc chắn. Khi giao tiếp đừng nói những điều mà mình không tin là đúng.Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Câu1. Điền đúng sai sau mỗi ý kiến Thể hiện đúng phương châm hội thoại khi giao tiếp có nghĩa là: A. Nói huyên thuyên chuyện trên trời dưới đất. B. Nói có nội dung, nội dung đủ, đáp ứng yêu cầu giao tiếp. C. Nói điều xác thực. D. Nói bóng gió, lấp lửng. Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Câu 2: Hãy chọn ý kiến đúng nhất ! Tuân thủ phương châm hội thoại về chất khi giao tiếp có nghĩa là:A Vừa nói vừa đánh trống lảngB Nói mơ hồC Nói quanh co dài dòng lê thêD Không nói những điều mà mình không tin là đúng, không có bằng chứng xác thực. Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Bài 1Câu a: Vi phạm phương châm về lượng Thừa cụm từ: nuôi ở nhà.Vì “gia súc” vật nuôi trong nhà.Câu b: Tương tự câu aLoài chim: bản chất có 2 cánh nên cụm từ có hai cánh thừa.Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Bài 2 Chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống: a) Nói có căn cứ chắc chắn là: nói có sách , mách có chứng b) Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che dấu điều gì đó là: nói dối c) Nói một cách hú họa, không có căn cứ là: nói mò d ) Nói nhảm nhí vu vơ là: nói nhăng nói cuội e) Nói khoác loác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa khoác loác cho vui là: nói trạng Các từ ngữ trên đều liên quan đến phương châmhội thoại về chất Tiết 3: Các phương châm hội thoạiI Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Bài 5: Giải thích các thành ngữ Những thành ngữ ấy liên quan đến phương châm hội thoại nào? -Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện để hại người -Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ, không chính xác, hú hoạ -Ăn không nói có: vu khống, bịa đặt, điêu toa -Cãi chày cãi cối: cãi bừa, ngoan cố, cãi lấy được, không lí lẽ - Khua môi múa mép : ba hoa, khoác loác, phô trương -Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh -Hứa hươu hứa vượn: hứa để vừa lòng rồi không thực hiện Những thành ngữ trên liên quan đến phương châm hội thoại về chấtBÀI TẬP VỀ NHÀ-Nắm chắc nội dungcủa bài học.-Hoàn thành các bài tập còn lại.Xin chân thành cảm ơn