Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 109 : Liên kết câu và liên kết đoạn văn

TIẾT 109:LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN KiĨm tra bµi cị1/ ThÕ nµo lµ thµnh phÇn gäi ®¸p?-Thµnh phÇn gäi ®¸p lµ thµnh phÇn biƯt lËpDïng ®Ĩ t¹o lËp hoỈc duy tr× quan hƯ giao tiÕp 2/ ThÕ nµo lµ thµnh phÇn phơ chĩ?Thµnh phÇn phơ chĩ lµ thµnh phÇn biƯt lËpDïng ®Ĩ bỉ sung mét sè chi tiÕt cho néi dung chÝnh cđa c©u.3/ Bài tập 5 trang 33 KiĨm tra bµi cịKIỂM TRA BÀI CŨ4. Thế nào là nghị luận một vấn đề tư tưởng đạo lí?5. Nêu yêu cầu về nội dung và hình thức của kiểu bài này.Gợi ý: Theo SGK trang 36“Trời mưa lâm râmCây trâm cĩ tráiCon gái cĩ duyênĐồng tiền cĩ lỗBánh ổ thì ngonBánh bèo thì béoCái kéo thợ mayCái cày làm ruộngCái xuổng đắp bờCái lờ đơm cáCái ná bắn chimĐây đã là một văn bản chưa?Cái kim may áoCái giáo đi sănCái khăn bịt đầuCái gầu đi chợCĩ vợ đàn ơngCĩ chồng con gáiCái trái mù uƠng cu đi câuĐể trâu ăn lúaBắt được chặt đầu, chặt đầu đuơiCịn hai con mắt đem nuơi mẹ già.”Tiết 109-Tiếng việtLIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNI. KHÁI NIỆM LIÊN KẾT1.Ví dụ: Đoạn văn, sgk trang 42Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi – Tiếng nói văn nghệ)I. KHÁI NIỆM LIÊN KẾT1.Ví dụ: Đoạn văn, sgk trang 422. Nhận xét:a. Đoạn văn bàn về: Cách phản ánh thực tại của nghệ sĩ. (Đó là một bộ phận làm nên “Tiếng nói văn nghệ”)-> chủ đề của đoạn văn và chủ đề của văn bản có quan hệ mật thiết với nhau -> Liên kết về chủ đề.b. Nội dung chính của mỗi câu:+Câu 1: Tác phẩm nghệ thuật làm gì?+Câu 2: Phản ánh thực tại như thế nào?+Câu 3: Tái hiện và sáng tạo để làm gì?Trình tự các câu sắp xếp hợp lí -> Liên kết lo-gicLIÊN KẾT VỀ NỘI DUNGTiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNI. Khái niệm liên kết:* Liên kết nội dung: Liên kết là sự nối kết ý nghĩa giữa câu với câu và giữa đoạn văn với đoạn văn bằng các từ ngữ cĩ tác dụng liên kết. T¸c phÈm nghƯ thuËt nµo cịng x©y dùng b»ng nh÷ng vËt liƯu m­ỵn ë thùc t¹i (1). Nh­ng nghƯ sÜ kh«ng nh÷ng ghi l¹i c¸i ®· cã råi mµ cßn muèn nãi mét ®iỊu g× míi mỴ (2). Anh gưi vµo t¸c phÈm mét l¸ th­, mét lêi nh¾n nhđ, anh muèn ®em mét phÇn cđa m×nh gãp vµo ®êi sèng chung quanh (3)-Phép lỈp tõ ng÷: t¸c phÈm (3)-T¸c phÈm (1).-PhépTr­êng tõ liªn t­ëng: T¸c phÈm (1,3)-nghƯ sÜ (2)-Phép thế : Anh (3)-nghƯ sÜ (2).-Phép nèi: Nh­ng (2-1).-Phép ®ång nghÜa: c¸i ®· cã råi (2)-nh÷ng vËt liƯu m­ỵn ë thùc t¹i (1).Tiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNI. Khái niệm liên kết:* Liên kết nội dung:Thế nào là liên kết về hình thức?* Liên kết hình thức:Các câu văn, đoạn văn cĩ thể được liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính là phép lặp, phép đồng nghĩa, trái nghĩa, phép liên tưởng, phép thế, phép nối. Tiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNI. Khái niệm liên kết:* Liên kết nội dung: Cắm đi một mình trong đêm (1). Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dịng sơng (2). Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận (3). Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối (4).Các câu trên đây đã tạo thành đoạn văn chưa?* Liên kết hình thức:Tiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNI. Khái niệm liên kết:* Liên kết nội dung:* Liên kết hình thức: Cắm đi một mình trong đêm (1). Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dịng sơng (2). Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận (3). Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối (4). Cắm đi một mình trong đêm (1). Trận địa đại đội 2 của anh ở phía bãi bồi bên một dịng sơng (2). Anh chợt nhớ hồi đầu mùa lạc hai bố con anh cùng viết đơn xin ra mặt trận (3). Bây giờ, mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối (4).* Bài tập nhận diện :1. Hồi Văn cúi đầu thưa :- Cháu biết là mang tội lớn. Nhưng cháu trộm nghĩ rằng khi nước biến thì đến đứa trẻ cũng phải lo, huống hồ cháu đã lớn [] (Quan hệ tương phản)2. Tre xung phong vào xe tăng đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre ! Anh hùng chiến đấu. (Lặp từ vựng)NhưngTreTreTreTre3. Đến cuối chợ đã thấy lũ trẻ đang quây quần chơi nghịch. Chúng nĩ thấy chị em Sơn đến đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, khơng dám vồ vập. (Thế đại từ)4. Tùy đấy, mày cĩ tin nhà tao thì điểm chỉ vào đem về cho chồng mày kí tên, và xin chữ lí trưởng nhận thực tử tế rồi mang sang đây, thì tao giao tiền cho. Nếu mày khơng tin thì thơi. Đây tao khơng ép. (Phép nghịch đối)lũ trẻChúng nĩchúngcĩ tinkhơng tinTiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN Liên kết đoạn thực chất là sự liên kết giữa các câu khác đoạn. Cịn liên kết câu là sự liên kết giữa các câu cùng đoạn.Đọc đoạn văn sau: “Liêm là trong sạch, khơng tham lam. Ngày xưa, dưới chế độ phong kiến, những người làm quan khơng đục khoét dân, thì gọi là liêm, chữ liêm ấy chỉ cĩ nghĩa hẹp. Cũng như ngày xưa trung là trung với dân, hiếu là hiếu với cha mẹ mình thơi. Ngày nay, nước ta là nước dân chủ cộng hịa, chữ liêm cĩ nghĩa rộng hơn; là mọi người đều phải liêm. Cũng như trung là trung với Tổ quốc, hiếu là hiếu với nhân dân; ta thương cha mẹ ta, mà cịn phải thương cha mẹ người, phải làm cho mọi người đều biết thương cha mẹ.”Tìm phương tiện liên kết trong đoạn văn trên? Đây là liên kết câu hay liên kết đoạn?(Hồ Chí Minh) I.Kh¸i niƯm liªn kÕt 1.VÝ dơ: 2.NhËn xÐt: 3.Ghi nhí: (sgk.tr.43)II.LuyƯn tËp: Bµi tËp: (sgk, tr.43) Ph©n tÝch sù liªn kÕt vỊ néi dung, vỊ h×nh thøc gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n v¨n ( sgk tr.44).Liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨nTiết 109-Tiếng việt LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN II- Luyện tập:Cái mạnh của con người Việt Nam khơng chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thơng minh, nhạy bén với cái mới (1). Bản chất trời phú ấy rất cĩ ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu (2). Nhưng bên cạnh cái mạnh đĩ cũng cịn tồn tại khơng ít cái yếu (3). Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những mơn học “thời thượng”, nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề (4). Khơng nhanh chĩng lấp đầy những lỗ hổng này thì thật khĩ bề phát huy trí thơng minh vốn cĩ và khơng thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi khơng ngừng (5). (Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới) 1/ Chđ ®Ị cđa ®o¹n v¨n: Kh¼ng ®Þnh n¨ng lùc, trÝ tuƯ cđa con ng­êi ViƯt Nam vµ quan träng h¬n lµ nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phơc. §ã lµ sù thiÕu hơt vỊ kiÕn thøc, kh¶ n¨ng thùc hµnh vµ s¸ng t¹o yÕu do c¸ch häc thiÕu th«ng minh g©y ra.Néi dung c¸c c©u v¨n: §Ịu tËp trung vµo chđ ®Ị ®ã.- Tr×nh tù s¾p xÕp hỵp lÝ cđa c¸c ý trong c¸c c©u: + MỈt m¹nh cđa trÝ tuƯ ViƯt Nam (c©u1,2) + Nh÷ng ®iĨm h¹n chÕ (c©u 3,4) + CÇn kh¾c phơc h¹n chÕ ®Ĩ ®¸p øng sù ph¸t triĨn cđa nỊn kinh tÕ míi (c©u 5). 2/ Liªn kÕt c©u b»ng c¸c phÐp liªn kÕt: -PhÐp ®ång nghÜa: B¶n chÊt trêi phĩ ấy – sự thơng minh , nhạy bén với cái mới (c©u 2-1). -PhÐp nèi: Nh­ng (c©u3-2). -PhÐp nèi: Êy lµ (c©u4-3). -PhÐp lỈp tõ ng÷: lç hỉng (c©u 5-4) , th«ng minh (c©u 5-1). -PhÐp trái nghĩa : cái mạnh – cái yếu (c©u1- 3). ChØ ra phÐp liªn kÕt c©u trong c¸c ®o¹n v¨n sau:1/ Tre gi÷ lµng, gi÷ n­íc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lĩa chÝn. Tre hi sinh ®Ĩ b¶o vƯ con ng­êi. Tre anh hïng lao ®éng! Tre anh hïng chiÕn ®Êu! ( ThÐp Míi- C©y tre ViƯt Nam) 2/ Thµnh ®oµn Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ph¸t ®éng phong trµo “Häc tËp Ph¹m V¨n NghÜa”. Phong trµo Êy ®­ỵc c¸c b¹n häc sinh nhiƯt liƯt h­ëng øng.Th¶o luËn nhãm: §¸p ¸n:1/ Tre gi÷ lµng, gi÷ n­íc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lĩa chÝn. Tre hi sinh ®Ĩ b¶o vƯ con ng­êi. Tre anh hïng lao ®éng! Tre anh hïng chiÕn ®Êu!Liªn kÕt c©u b»ng phÐp lỈp tõ : Tre2/ Thµnh ®oµn Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ph¸t ®éng phong trµo “Häc tËp Ph¹m V¨n NghÜa”. Phong trµo Êy ®­ỵc c¸c b¹n häc sinh nhiƯt liƯt h­ëng øng. phÐp lỈp tõ: Phong trµo (2)-(1) phÐp thÕ: Êy (2) - “Häc tËp Ph¹m V¨n NghÜa”(1)HƯỚNG DẪÃN VỀ NHÀLàm lại bài tập vào vở BT2. Soạn bài “Luyện tập liên kết câu liên kết đoạn”3. Học bài.XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠNCÁC THẦY GIÁO, CƠ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH