Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 59: Chơi chữ

Baøi daïyNhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh!Ngöõ vaên 7KIỂM TRA BÀI CŨNỐI VÍ DỤ Ở CỘT AVỚIBỊêN PHÁP TU TỪ Ở CỘT B 2. .Muôn nghìn cây mía Múa gươm Kiến Hành quân Đầy đường ( Trần Đăng Khoa)1. Công cha như núi ngất trờiNghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông ( ca dao )3. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăngThấy một mặt trời trong lăng rất đỏ ( Viễn Phương )4. . Áo chàm đưa buổi phân liCầm tau nhau biết nói gì hôm nay ( Tố Hữu )Xôi chả chả ngon, xôi ngon chả chả ( Sưu tầm )a. Nhân hoáb.Ẩn dục. Hoán dụe. So sánhI.Thế nào là chơi chữ1.Xét ví dụBà già đi chợ Cầu ĐôngBói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng? Thầy bói xem quẻ nói rằng:Lợi thì có lợi nhưng răng không cònPhần thịt bao giữ chung quanh chân răngCái có ích mà con người thu được khi nó nhiều hơn những gì mà con người phải bỏ raDựa vào điều kiện thuận lợi nào đó để làm việc gì.Mặt lợi và mặt hại của việc gì trong quan hệ so sánh với nhauTiÕt 59: ch¬i ch÷Bà già đi chợ Cầu ĐôngBõi xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?Thây bói xem quẻ nói rằng:Lợi thì có lợi nhưng răng không cònTrong bài ca dao , tác giả dân gian đã vận dụng sự đặc sắc của từ ngữ trên phươnmg diện nào?A. Vê âmB. Về nghĩa => Lợi dụng đặc sắc về âm của từ ngữ ( hiện tượng đồng âm )TiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ-> Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữb. Đi tu phật bắt ăn chayThịt chó ăn được thịt cầy thì không? Em hãy cho biết: hai từ chó và cầy thuộc hiện tượng nào của từ ngữ ?Đồng âmĐồng nghĩaTrái nghĩaNhiều nghĩa=> vận dụng sự đặc sắc về nghĩa về từ ngữ ( hiện tượng đồng nghĩa )TiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ- Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữBà già đi chợ Cầu ĐôngBói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?Thây bói xem quẻ nói rằng:Lợi thì có lợi nhưng răng không cònb. Bà già đi chợ Cầu ĐôngBói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?Thây bói xem quẻ nói rằng:Lợi thì có lợi nhưng không nên làm- Tạo sắc thái dí rỏm hài ước,làm câu văn câu thơ hấp dẫn và thú vịTiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: Chơi chữ là biện pháp tu từ lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tao sắc thái rí rỏm, hài ướclàn cho câu văn, câu thơ hấp dẫn và thú vịTiÕt 59: ch¬i ch÷ANỐIB 2. .Muôn nghìn cây mía Múa gươm Kiến Hành quân Đầy đường ( Trần Đăng Khoa)1. Công cha như núi ngất trờiNghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông ( ca dao )3. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăngThấy một mặt trời trong lăng rất đỏ ( Viễn Phương )4. . Áo chàm đưa buổi phân liCầm tau nhau biết nói gì hôm nay ( Tố Hữu )5.Xôi chả chả ngon, xôi ngon chả chả ( Sưu tầm )a. Nhân hoáb.Ẩn dục. Hoán dụd. Chơi chữe. So sánhTiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ*Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặpBài tập: Cho các từ ngữ sau, hãy đặt chúng thành những câu văn hoàn chỉnh có nghĩâ, trong đó có sử dụng biện pháp nghệ thuật chơi chữ!Tôi, bác, vôi, trứng Tôi tôi vôi tôi. Bác bác trứng bác.TiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặpNối ví dụ ở cột A với cá lối chơi chữ ở cột B sao cho phù hợp !ANỐIBa.Dùng cách điệp âmb. Dùng lối nói láic. Dùng từ trái nghĩad. Dùng lối nói trại âm ( gần âm )1. Sánh với Na-Va” ranh tướng “PhápTướng tăm nồng nặc ở Đông Dương ( Tú Mỡ )2.Mênh mông muôn mẫu một màu mưaMỏi mắt miên man mãi mịt mờ ( Tú Mỡ )3. Con cá đối bỏ trong cối đáCon mèo cái năm trên mái kèo,Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em ( ca dao ) 4. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai. Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng Mời cô mời bác ăn cùng, Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà 2.Mênh mông muôn mẫu một màu mưaMỏi mắt miên man mãi mịt mờ ( Tú Mỡ )TiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp- Dùng từ ngữ đồng âm- dùng lối nói trại âm ( gần âm )- Dùng cách điệp âm- Dùng lối nío lái- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa .Bài tập: Em hãy sưu tầm những câu cao dao, câu nói thường, câu đối có sử dụng biện pháp chơi chữ mà em biết !Một số vế đối:Da trắng vỗ bì bạchCụ giáo làm giáo cụThầy giáo tháo giầy đi chân đấtMột vài cách nói thường gặp:Xôi ăn chả ngon.Nem ăn chả ngon.Một số câu ca dao:a. Cóc chết để nhái mồ côi Chẫu ngỗi chẫu khóc chàng ơi là chàngb. Nửa đêm giờ tí, canh ba Vợ tôi, con gái, đần bà, nữ nhi.TiÕt 59: ch¬i ch÷I.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp Qua các VD vừa tìm hiểu, em hãy cho biết chơi chữ thường được sử dụng trong những trường hợp nào?Trong cuộc sống thường ngày.Trong thơ văn, đặc biệt là thơ văn trào phúng, câu đối, câu đốCả ý A và B.- Chơi chữ thường được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong thơ văn, đặc biệt là thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố.....TiÕt 59: ch¬i ch÷Ngữ văn: Bài: 13, 14 - Tiết: 59: CHƠI CHỮI.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp- Chơi chữ thường được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong thơ văn, đặc biệt là thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố....* Ghi nhớ: - Dùng từ ngữ đồng âm- dùng lối nói trại âm ( gần âm )- Dùng cách điệp âm- Dùng lối nói lái- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa .Ngữ văn: Bài: 13, 14 - Tiết: 59: CHƠI CHỮI.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp* Ghi nhớ ( SGK )III. Luyện tập*Bài tập 1* Bài tập 2Đáp án bài tập 1:- Các từ ngữ dùng để chơi chữ: Các từ chỉ họ hàng nhà rắn: lưu đưu, rắn, hổ lửa, mai gầm, ráo, lằn, châu lỗ, hổ mang  chơi chữ dfựa vào hiện tượng đồng âm và gần nghĩaĐáp án bài tập 2:Các tiếng chỉ các sự vật gần gũi nhau:Thịt, mỡ, giò, nem, chả.Nứa, tre, trúc, hóp  Chơi chữ dựa vào hiệnn tượng gần nghĩaNgữ văn: Bài: 13, 14 - Tiết: 59: CHƠI CHỮI.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp* Ghi nhớ ( SGK )III. Luyện tậpBài 4: năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng như sau: Cảm ơn bà biếu gói cam,Nhận thì không đúng, từ làm sao đây ăn quả nhớ kẻ trồng câyPhải chăng khổ tận đến ngày cam lai?Bài thơ này Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào ?Đáp án: Những từ ngữ dùng để chơi chữ: gói cam, cam lai ( cam chỉ loại quả ), ( cam lai nghĩa là sung sướng, hạnh phúc )  Lối chơi chữ dựa trên hiện tượng đồng âmNgữ văn: Bài: 13, 14 - Tiết: 59: CHƠI CHỮI.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp* Ghi nhớ ( SGK )III. Luyện tậpBài 5: Em hãy hoàn thành tiếp đoạn hội thoại sau bằng lời đáp có từ nhà cháu theo một nghia khác có dụng ý chơ chữ - Bác đi đâu đấy ạ? - Đi ăn cưới. Thế bác có biết nhà cháu đang ở đâu không ạ ?.. - Cháu đang đứng ở nhà cháu đấy thôi .Ngữ văn: Bài: 13, 14 - Tiết: 59: CHƠI CHỮI.Thế nào là chơi chữ* Ghi nhớ: ( SGK )II. Các lối chơi chữ thường gặp* Ghi nhớ ( SGK )III. Luyện tậpIV. Hướng dẫn học ở nhàIV. Hướng dẫn học ở nhàHọc thuộc phần ghi nhớ trong SGKLàm bài tập trắc nghiệm, bài 13, 14Soạn bài: Chuẩn mực sử dụng từ