Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 107+108: Sống chết mặc bay - Trần Thị Kim Anh

SỐNG CHẾT MẶC BAY (Phạm Duy Tốn)GV: TRẦN THỊ KIM ANHI. Đọc và tìm hiểu chung VB:- Quê :Thường Tín ; sinh ở Đông Thọ (Hàng Dầu, Hà Nội). Là một trong số ít người có thành tựu đầu tiên về truyện ngắn hiện đại.1. Tác giả:Phạm Duy Tốn (1813 - 1924), 2. Tác phẩm: Hoàn cảnh sáng tác: đầu thế kỉ XX Thể loại: truyện ngắnBông hoa đầu mùa của truyện ngắn hiện đại Việt Nam.Viết bằng văn xuôi tiếng Việt hiện đại. * Đọc – chú thích* Bố cục – tóm tắtTác phẩm có thể chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?* Bố cục: 3 phần+ Phần 1: Từ đầu đến “ khúc đê hỏng mất”  nguy cơ vỡ đê.+ Phần 2: Tiếp theo đến “ điếu mày”  cảnh quan phủ và nha lại đánh tổ tôm.+ Phần 3: Còn lại  cảnh đê vỡ, quan thắng bài. * Tóm tắt: Gần một giờ đêm, mưa như trút, nước sông cứ cuồn cuộn dâng lên, khúc đê phủ X núng thế sắp vỡ. Hàng trăm nghìn dân phu vất vả, bì bõm dưới bùn, cố hết sức giữ gìn đê. Tình trạng thật nguy kịch. Trống đánh, ốc thổi vô hồi nhưng sức người không định lại với sức trời. Tình cảnh thật thảm. Trong khi ấy, quan cha mẹ cùng các nha lại giúp dân hộ đê đang chơi tổ tôm cách chỗ đê vỡ khoảng bốn, năm trăm thước. Không khí trong đình trang nghiêm. Quan phụ mẫu uy nghi nhàn nhã. Xung quanh, vật dụng phục vụ quan sang trọng, đầy đủ. Quan vui vì thắng bài liên tiếp. Đê vỡ, tiếng thét vang trời của dân, tiếng lũ cuốn ào ào khiến mọi người trong đình giật nảy mình, nhưng quan lớn điềm nhiên, chăm chú chờ đợi thắng bài. Lúc nước lũ cuốn trôi nhà cửa, sinh mạng dân chúng cũng là lúc quan vui sướng vì ù ván bài to nhất.II . Tỡm hiểu văn bản:Tình huống truyện: Mưa to, nước lớn, khúc đê có nguy cơ sắp vỡ 1. Chuyện hộ đê ở làng X, phủ X:b. Diễn biến câu chuyện:Việc hộ đê diễn ra trong hoàn cảnh thời gian, không gian, địa điểm như thế nào? Hoàn cảnh đó gợi cho em những suy nghĩ gì?+ Thời gian: Gần 1 giờ đêm.+ Không gian: Mưa tầm tã trút, nước sông cuồn cuộn dâng+ Địa điểm: Khúc đê núng thế. Cuộc đọ sức vô vọng của sức người với sức trời, sức đê với sức nước.* Khúc đê đang ở trạng thái nguy kịch- Cảnh hộ đê của dân:Cảnh tượng hộ đê của dân được miêu tả qua những chi tiết nào? (Công việc, dụng cụ, âm thanh, hình ảnh người dân). Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ? Tác dụng ?* Cảnh tượng người dân: - Công việc, dụng cụ: + kẻ thuổng, người cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ. + Hàng trăm nghìn con người hết sức giữ gìn. Âm thanh: Trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng người xao xác gọi nhau, tiếng mưa trút, tiếng nước dâng xoáy. Hình ảnh người dân: Bì bõm lội dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tự sự xen miêu tả, biểu cảm.- Liệt kê, tăng cấp. Câu văn ngắn.*Nghệ thuật: Sự đối lập, tương phản Câu văn biền ngẫuNg­êi d©n trong t×nh thÕ nguy cÊp, trøng chäi ®¸; kh«ng khÝ n¸o ®éng, c¨ng th¼ng; c«ng viªc vÊt v¶ nguy hiÓm; t×nh c¶nh “thËt th¶m”, “tr¨m lo ngh×n sî”.Thái độ cảm thông, thương xót Hãy chỉ rõ và phân tích từng mặt tương phản của cảnh các quan chơi tổ tôm trong đình với cảnh dân hộ đê ?- Cảnh Quan phủ và nha lại chơi tổ tôm trong đình:- Thời gian: Lúc nửa đêm.- Địa điểm: Ngoài trời mưa tầm tã, nước lên cao.- Không khí: Nhốn nháo- Hình ảnh người dân: Đội mưa, ướt như chuột, đói rét kiệt sức.- Dụng cụ: Thuổng, cuốc, vác tre, đội đất, - Âm thanh: Trống đánh, ốc thổi, xao xác gọi nhau.Cảnh thảm hại đáng thương.b. Cảnh trong đìnha. Cảnh ngoài đê THẢO LUẬN NHÓMNhóm 1: Cảnh quan phụ mẫu được miêu tả như thế nào ? ( Địa điểm, quan phụ mẫu, đồ dùng sinh hoạt, cử chỉ thái độ, không khí...) Từ đó em có nhận xét gì về cuộc sống của quan phụ mẫu?Nhóm 2: Cảnh quan lại chơi tổ tôm được tái hiện như thế nào ? (Thành phần tham dự, không khí, thái độ của quan phụ mẫu) Em có nhận xét gì về cảnh tượng này?Nhóm 3: Thông qua việc tái hiện lại cảnh quan lại nha phủ đánh tổ tôm khi đi hộ đê đã thể hiện thái độ gì của tác giả?Tay trái dựa vào gối xếp.Chân phải duỗi thẳng ra, để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi.Ngồi uy nghi chễm chện.- Địa điểm: Trong đình, trên mặt đê, cao, vững chắc.- Chân dung quan phụ mẫu : uy nghi, chễm chện ngồi, dựa gối xếp, chân duỗi thẳng, để cho người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi.- Đồ dùng sinh hoạt : Bát yến hấp đường phèn, trầu vàng, cau đậu, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà,...- Cử chỉ : Ngài xơi bát yến vừa xong, ngồi khểnh vuốt râu, rung đùi. - Không khí, quang cảnh: đèn thắp sáng trưng, kẻ hầu, người hạ đi lại rộn ràng -> Không khí tĩnh mịch, trang nghiêm=> Cuộc sống xa hoa, sung sướng, thích hưởng lạc- Thành phần tham dự : Thầy đề, thầy đội nhất, thầy thông nhì, chánh tổng sở tại. - Không khí : Lúc mau, lúc khoan, ung dung êm ái, khi cười, khi nói vui vẻ.- Thái độ của quan phụ mẫu : "Ngài đang dở ván bài ...ngài cũng thây kệ", "Mặc ! dân chẳng dân thời chớ", "Một nước bài cao...thời thật là phàm ». => Quan lại ai nấy đều ăn chơi, đam mê cờ bạc.- Địa điểm: Ngoài trời mưa tầm tã, nước lên cao.- Không khí: Nhốn nháo- Người dân: Đội mưa, ướt như chuột, đói rét kiệt sức.- Dụng cụ: Thuổng, cuốc, vác tre, đội đất, - Âm thanh: Trống đánh, ốc thổi, xao xác gọi nhau. Cảnh thảm hại đáng thương.b. Cảnh trong đìnha. Cảnh ngoài đê - Địa điểm: Trong đình- Không khí: Nghiêm trang.Quan phụ mẫu: + Tư thế : Ung dung, chễm chện ngồi+ Đồ dùng: Bát yến, tráp đồi mồi, cau đậu, rễ tíaXa hoa, vương giả,vô trách nhiệm.+ Việc làm: Đánh tổ tôm.Qua nội dung của bảng so sánh, hãy cho biết tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Tác dụng của biện pháp đó ?Không khí trong đìnhQuang cảnh ngoài đê> Tương phản + miêu tả, biểu cảm.=> Phản ánh sự đối lập giữa thảm cảnh của người dân với cảnh đánh bạc trong đình. Địa điểm: Trong đìnhThái độ của tác giả Mỉa mai châm biếm thái độ quan lại. Lên án gay gắt thái độ thờ ơ đến tàn nhẫn, vô lương tâm của quan lại phong kiến. Đồng cảm xót thương trước cảnh nhân dân gặp hoạn nạn bởi thiên tai.a. Thiên nhiênb. Thái độ của quan lại- Nước tràn xoáy nhà trôi, lúa ngập không chỗ ở, không nơi chôn!Thê thảm, thương tâm.- Nha lại, thầy đề: run sợ.- Quan phụ mẫu: điềm nhiên.- Hành động:Vỗ tayXòe bàiCười nóiSung sướngThắng lớnQua bảng phân tích, hãy cho biết tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?=> Tăng cấp, tương phản + đối thoại và biểu cảm.=> Hấp dẫn, khắc họa rõ nét tính cách nhân vật.C. Kết thúc truyệnPhó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải kiểm tra công tác chống bão Bộ Trưởng Cao Đức Phát kiểm tra công tác đê điều chống bão lũ Giá trị . của tác phẩm “Sống chết mặc bay” là: Phản ánh sự đối lập giữa cuộc sống và sinh mạng của nhân dân với cuộc sống của bạn quan lại mà kẻ đứng đầu ở đây là tên quan phủ “ lòng lang dạ thú”. Giá trị . của tác phẩm “Sống chết mặc bay” là: Thể hiện niềm cảm thương của tác giả trước cuộc sống lầm than cơ cực của người dân do thiên tai và thái độ vô trách nhiệm của bọn cầm quyền đưa đến.Câu 1: Hãy dùng hai từ hiện thực, nhân đạo để điền vào chỗ trống cho thích hợp:hiện thựcnhân đạo Những hình thức ngôn ngữ đã được vận dụng trong truyện “Sống chết mặc bay” là gì ? Hãy trả lời câu hỏi trên bằng cách đánh dấu theo bảng thống kê sau đây:Hình thức ngôn ngữCóKhôngNgôn ngữ tự sựNgôn ngữ miêu tảNgôn ngữ biểu cảmNgôn ngữ người kể chuyệnNgôn ngữ nhân vậtNgôn ngữ độc thoại nội tâmNgôn ngữ đối thoạixxxxxxxHướng dẫn về nhà:- Đọc truyện, kể tóm tắt, học thuộc ghi nhớ. Làm bài tập 2 phần luyện tập. Vẽ bản đố tư duy kiến thức bài Tìm những câu thành ngữ, tục ngữ ca dao đồng nghĩa với “Sống chết mặc bay” Chuẩn bị bài “Cách làm bài văn lập luận giải thích”