Bài giảng Ngữ văn lớp 11: Hạnh phúc của một tang gia (Trích Số Đỏ - Vũ Trọng Phụng)

ĐỌC VĂN 11H¹nh phóc cña mét tang gia.TrÝch: Sè ®á – Vò Träng PhôngMỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giup HS:1-Về kiến thức: a. Bộ môn : - Bộ mặt thật của xã hội tư sản thành thị lố lăng , kệch cỡm . - Thái độ phê phán mạnh mẽ xã hội đương thời khoác áo văn minh “Âu hóa”nhưng thực chất hết sức giả dối , đồi bại và nỗi xót xa kín đáo của TG trước sự băng hoại đạo đức con người . - Bút pháp trào phúng đặc sắc : tạo dựng mâu thuẫn và nhiều tình huống hài hước , xây dựng chân dung biếm họa sắc sảo , giọng điệu châm biếm . MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS:1.Về kiến thức: a. Bộ môn : b. GD môi trường : - Bằng bút pháp trào phúng bậc thầy , TG đã tái hiện một cách sinh động môi trường xã hội thựơng lưu thành thị hết sức lố lăng , đồi bại trong những năm trước CM8/1945 .- Phê phán xả hội ấy Tg kín đáo gởi gắm ước mơ về một môi trường xã hội lành mạnh , ở đó các giá trị văn hóa , những chuẩn mực đạo đức được tôn trọng .2.Về kĩ năng:. Đọc hiểu văn bản tự sự được viết theo bút pháp trào phúng,3.Về thái độ: Có ý thức về lối sống lành mạnh; biết phê phán, lên án những lối sống lai căng, đồi bại , biết căm ghét những kẻ cơ hội3 – Đo¹n trÝchBỐ CỤC BÀI DẠYI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tác giả 2. Tiểu thuyết Số Đỏ1. Ý nghĩa nhan đề2. Những chân dung biếm họa3.Cảnh đám ma gương mẫu. I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả:bút danh Thiên Hư- Vũ Trọng Phụng quê ở làng Hảo, huyện Mĩ Hào, Hưng Yên. Nhưng sinh ra và sống tại Hà Nội. Học hết tiểu học rồi đi làm kiếm sống. Sau chuyển sang viết báo, viết văn và sống chật vật bằng nghề đó Do lao lực ông mất năm 27 tuổiCuộc đời ngắn ngủi, nghèo túng, bệnh tật.Vũ Trọng Phụng(1912 – 1939)Trình bày những nét chính về cuộc đời nhà văn Vũ Trọng Phụng?Truyện ngắn, kịch nói, dịch thuật, phê bình văn học, bình luận thời sự chính trị.Đặc biệt thành công ở hai thể loại: Phóng sựTiểu thuyếtCạm bẫy người (1933)Kĩ nghệ lấy Tây (1934)Cơm thầy cơm cô (1936)Số đỏ (1936)Giông tố (1936)Trúng số độc đắc (1938) Niềm căm phẫn mãnh liệt vào xã hội đen tối, thối nát đương thời (xã hội “khốn nạn”, “chó đểu”) b, Sự nghiệp văn học:Ông viết sớm, viết nhiều và mau chóng nổi tiếng bởi :Ông là một nhà văn hiện thực lớn, có nhiều đóng góp đáng kể vào sự phát triển của văn xuôi Việt Nam hiện đạiI. 1. Tác giả2.Tiểu thuyết Số đỏ - Tóm tắt tác phẩm “Số đỏ”.I. TÌM HIỂU CHUNGXuân tóc đỏ(mồ côi, vô học) sống bằng nhiều nghềMe Tây dâm đãng (phó Đoan)Làm ở tiệm may Âu hóaVợ chồng Văn Minh và những người trong gia đình, .Đốc tờ XuânNhà cải cách xã hộiGiáo sư quần vợtAnh hùng cức quốcChấn hưng phật giáoSố đỏXu©n tãc ®áV« häcV« l¹iTinh qu¸iH¹ l­u vØa hÌPhã §oanGi¸o s­ quần vợt¤ng V¨n Minh & ¢u ho¸Nhµ c¶i c¸ch XHCè HångCè TæDoctorThi sÜCè vÊn b¸o Gâ mâAnh hïng cøu quècI. 2. Tiểu thuyết Số đỏ5p- Giá trị nội dung: Nhà văn đã vạch trần, tố cáo xã hội tư sản thành thị Việt Nam đầy dẫy bất công, thối nát, lừa bịp; lật trái những phong trào vui vẻ trẻ trung, Âu hoá do thực dân Pháp khởi xướng.- Giá trị nghệ thuật: Nghệ thuật trào phúng đặc sắc, mỗi chương là một màn hài kịch, mỗi nhân vật là một chân dung biếm họa xuất sắc.I. 2. Tiểu thuyết Số đỏ nêu ngắn gọn giá trị nội dung, nghệ thuật của tiểu thuyết số đỏ?3. Đoạn trícha.Xuất xứ -Vị trí: Đăng ở Hà Nội báo từ năm 1936, in thành sách 1938. trích toàn bộ chương XV của tiểu thuyết Số đỏ. b.Tóm tắt : Đoạn trích có chủ đề gì?Xác định bố cục của đoạn trích?Cô tæ bÞ èm nÆng, c¶ ®¸m con ch¸u mong cô chÕt sím. ChØ v× mét c©u nãi cña Xu©n tè c¸o tr­íc mÆt mäi ng­êi vµ cô tæ r»ng: ¤ng Ph¸n - chång c« Hoµng H«n, ch¸u rÓ cô cè tæ lµ mét ng­êi chång mäc sõng -> cô tæ ®· uÊt qu¸ -> chÕt. C¶ gia ®×nh nh¸o nhµo lªn chuÈn bÞ cho mét ®¸m ma chu ®¸o nhÊt -> c¶nh ®¸m ma to nhÊt, mét ®¸m ma g­¬ng mÉu.c. Bố cục:-P1: Niềm vui và hạnh phúc của mọi người khi cụ cố tổ qua đời.P2: Cảnh đám tang gương mẫu và cảnh hạ huyệt.II.ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1. Ý nghĩa nhan đề : Câu hỏi: Nhan đề đoạn trích thể hiện mâu thuẫn gì? -Mâu thuẫn trào phúng biểu hiện ở nhan đề: Hạnh phúc của một tang giaTrạng thái sung sướng vì đạt được ý nguyện.Nhà có tang. Mang tính chất mâu thuẫn, bi hài. Nhan đề gợi ra một sự mâu thuẫn: trái với đạo lý dân tộc, tất cả người trong tang gia đều vui mừng, sung sướng.- Nhan đề phản ánh rất đúng sự thật hài hước, mỉa mai: con cháu trong gia đình cụ cố tổ thật sự sung sướng, hạnh phúc khi cụ chếtII. 1. Ý nghĩa nhan đề : II.2. Hạnh phúc của những người trong tang gia: C©u hái th¶o luËn: T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶vÒ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh cô cè Hång, nhËn xÐt vÎ bÒ ngoµi víi nh÷ngt©m tr¹ng vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo? Thùc chÊt t©m tr¹ng bªn trong lµ g×? Béc lé b¶n chÊt cña h¹ng ng­êi nh­ thÕ nµo?*Nhãm 1:Cô cè Hång?*Nhãm 4: CËu tó T©n?*Nhãm 2: V¨n Minh Chång?*Nhãm 5: C« TuyÕt?*Nhãm 6:¤ng Ph¸n mäc sõng?*Nhãm 3:V¨n Minh vî?II.2. a. Hạnh phúc của đám con cháu:“Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm”Niềm vui tràn ngập, hạnh phúc chung của đám con cháu là bản di chúc chia gia tài của cụ sẽ được thực thi. Tuy nhiên, tác giả lại diễn tả niềm vui, hạnh phúc ấy một cách cụ thể không ai giống ai.Thùc chÊt: biÓu diÔn trß ®Ó thiªn h¹ ngîi khen. BÒ ngoµi: Ho kh¹c, khãc mÕu, lô khô chèng gËygià yếu * Cô cè Hång:H¸o danh ®Õn qu¸i gë.Gi¶ dèi, bÊt nh©n.*V¨n Minh chång Thùc chÊt: Vui v× gia tµi khæng lå s¾p ®­îc chia; .Suy nghÜ t×m c¸ch xö trÝ víi Xu©n Tãc §á. BÒ ngoµi: b¨n kho¨n, ph©n v©n, vß ®Çu, bøt tãc, mÆt ®¨m ®¨m, chiªu chiªu..*V¨n Minh vî Bề ngoài: sốt ruột, bối rốiThực chất: mừng rỡ cã dÞp ®­îc l¨ng xª c¸c trang phôc cña tiÖm may ©u ho¸, mÆc ®å x« gai t©n thêi. Ch¹y theo lèi sèng v¨n minh rëm, lè l¨ng.BØ æi, v« liªm sØ.*CËu tó T©n Thùc chÊt: S­íng ®iªn lªn v× s¾p ®­îc træ tµi chôp ¶nh BÒ ngoµi: Sèt ruét, ®iªn ng­êi lªnH­ háng, lè l¨ng, kÖch cìm.* C« TuyÕt Thùc chÊt: Mong chê Xu©n.BÒ ngoµi: . MÆc y phôc Ng©y th¬; . Đau khæ, buån.V« liªm sØ, gi¶ t¹o.*¤ng Ph¸n mäc sõng Thùc chÊt: . Sung s­íng, tù hµo v× c¸i sõng v« h×nh. . ChuÈn bÞ tiÒn ®Ó c¶m ¬n Xu©n (trï tÝnh víi Xu©n mét cuéc doanh th­¬ng).Mäc sõng: cã vî ngo¹i t×nh->nhôc nh· ®¸m con ch¸u bÊt nh©n, bÊt nghÜa Tãm l¹i: 2 a/Nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh cô cè HångTr­íc c¸i chÕt cña cô TæNghÖ thuËt ®èi lËp để v¹ch trÇn b¶n chÊt xÊu xa, bØ æi cña nh÷ng h¹ng ng­êi v× ®ång tiÒn, danh vọng chµ ®¹p lªn ®¹o lý cña d©n téc. Em có nhận xét gì về không khí gia đình này?*Tiểu kết:-Không khí của một gia đình có đại tang như một ngày hội lớn. Hoà trong niềm vui chung, mỗi người có một niềm vui riêng gắn với từng tính cách của họ, trong mỗi người đều hàm chứa một mâu thuẫn trào phúng riêng.Hạnh phúc của tang gia ấy chứng tỏ đây là những con người như thế nào?-Vũ Trọng Phụng đã lật tẩy tính bất hiếu của một gia đình tư sản  tố cáo xã hội đương thời xấu xa, phi nhân bản, chà đạp lên giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. Đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích này?-Nghệ thuật trào phúng:+Tạo tình huống trào phúng+Dựng chân dung trào phúng với các mâu thuẫn trào phúngb. Ngoài xã hội:- Hai viên cảnh sát MIN ĐƠ, MIN TOAGiữa lúc không có ai đáng phạt mà phạt, đương buồn như nhà buôn vỡ nợ thì được có đám thuê nên “sung sướng cực điểm”-Xã hội trưởng giả bè bạn cụ cố HồngBạn của Tuyết, Văn Minh, cô Hoàng Hôn, bà Phó Đoan, những giai thanh gái lịch được dịp “chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau”Bạn của cụ cố Hồng đến đưa đám ma với ngực “đầy những huy chương” với bộ râu “hoặc dài hoặc ngắn, hoặc đen, hoặc hung hung, hoặc lún phún hay rầm rậm, loăn quăn” Hầu hết đến để gặp nhau vui vẻ, để khoe tài, khoe đức (giả), khoe của, khoe râuchứ không phải vì tiếc thương hay chia buồn thật. - Sư cụ Tăng Phú Sung sướng vênh váo, ngồi trên một chiếc xe vì đã “đánh đổ đượng Hội Phật giáo, và như thế là cuộc đắc thắng đầu tiên của báo Gõ Mõ ”- Xuân tóc ĐỏĐến đưa đám với sự cố ý đến chậm, bằng 2 vòng hoa đồ sộ, 6 chiếc xe có cắm lọng, hắn đã làm cho Tuyết “liếc mắt đưa tình cho nó để tỏ ý cám ơn”, làm cho cụ bà sung sướng thốt lên: “Ông Đốc Xuân đã không giận mà lại giúp đáp phúng viếng đến thế, và đám ma như kể đã là danh giá nhất tất cả”. Xuân- nhân vật có số đỏ trong suốt tác phẩm. Lần này Xuân cũng “đỏ” vì có cơ hội ra vẻ ta đây...3. Cảnh “đám ma gương mẫu”:- Bề ngoài thật long trọng, “gương mẫu”(dc- tr.127) thực chất như đám rước, tổ chức theo lối “hổ lốn”.- Đỉnh điểm của sự giả dối diễn ra lúc hạ huyệt khi cậu Tú Tân yêu cầu mọi người tạo dáng để chụp ảnh, con cháu tự nguyện trở thành những diễn viên đại tài và nhất là màn kịch siêu hạng của ông Phán mọc sừng .=>Đám tang diễn ra như tấn đại hài kịch, lố lăng, đồi bại của xã hội thượng lưu ngày trước.III.TỔNG KẾT (Ghi nhớ-SGK)1.CHỦ ĐỀ:Châm biếm, lên án mạnh mẽ xã hội tư sản thành thị giả dối, đồi bại qua một đám tang.2.NGHỆ THUẬT ĐẶC SẮC - Tạo tình huống trào phúng cơ bản rồi mở rộng ra những tình huống khác . - Phát hiện những chi tiết đối lập nhau gay gắt nhưng cùng tồn tại trong một một con người , sự vật , sự việc .- Các biện pháp: cường điệu, nói ngược, nói mỉasử dụng một cách đan xen linh hoạt . - Miêu tả biến hóa linh hoạt và sắc sảo đến từng chi tiết ,nói trúng nét riêng của từng nhân vật .*Củng cố:-Những nét chính về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” ? *Luyện tập :- Nhận xét về Số đỏ có người cho rằng trong tác phẩm có “nụ cười vừa thông minh , sắc sảo vừa đầy khinh bỉ của nhà văn đối với một tầng lớp xã hội nhố nhăng , lố bịch ” Tìm trong đoạn trích những chi tiết chứng minh cho nhận định trên .CHUẨN BỊ BÀI MỚI: -Đọc-hiểu và soạn bài :PHONG CÁCH NGÔN NGỮ BÁO CHÍ- Sưu tầm báo: bản tin, phóng sự.- HS có thể tìm báo : Báo Tiền Phong, báo Thanh niên, báo Nhân dân.- Tìm hiểu chức năng , thể loại ,đặc trưng của báo chí