Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi)

Nguyễn Thị Hằng NgaTHPT Hoài Đức BNhung đua con trong gia đinhNguyen ThiI- Tìm hiểu chung 1- Tác giảNguyễn Thi (1928-1968) tên thật là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở Hải hậu Nam Định.Nguyễn Thi sinh ra trong một gia đình nghèo mồ côi cha từ năm 10 tuổi, mẹ đi bước nữa nên vất vả tủi cực từ nhỏ1943 Nguyễn Thi theo người anh vào Sài gòn.1945 tham gia cách mạng1954 tập kết ra bắc1962 trở lại chiến trường Miền Nam1968 hy sinh tại chiến trường Miền Nam trong cuộc tổng tấn công và nổi dậy Mậu thân 1968Nguyễn Thi còn có một bút danh nữa là Nguyễn Ngọc Tấn. Sáng tác của Nguyễn Thi gồm nhiều thể loại: bút ký, tiểu thuyết, truyện ngắn. Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học Nghệ thuật năm 2000Đặc điểm sáng tác: Nguyễn Thi gắn bó với nhân dân Miền Nam và thực sự xứng đáng với danh hiệu Nhà văn của người dân Nam bộ 2- Tác phẩm những đứa con trong gia đìnhTác phẩm được sáng tác ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi ông công tác với tư cách nhà văn- chiến sĩ tại tạp chí văn nghệ quân giải phóng ( tháng 2-1966). Sau được in trong tập truyện và ký, NXB văn học, giải phóng ,1978II-Đọc -Hiểu văn bản 1- Tình huống truyệnHỏi: Tình huống truyện có ý nghĩa như thế nào đối với nội dung tư tưởng của câu chuyên? - Đây là câu chuyện của gia đình anh giải phóng quân tên Việt. Nhân vật này rơi vào một tình huống đặc biệt: trong một trận đánh, bị thương nặng phải nằm lại chiến trường. Anh nhiều lần ngất đi tỉnh lại, tỉnh rồi lại ngất. Truyện được kể theo dòng nội tâm của nhân vật khi đứt ( ngất đi), khi nối( tỉnh dậy) -> tình huống truyện dẫn đến một cách trần thuật riêng của thiên truyện: theo dòng ý thức của nhân vậtEm hãy nhận xét về phương thức trần thuật của thiên truyện 2- Phương thức trần thuật - Căn cứ vào ngôn gnữ của nhân vật trong truyện ta có những phương thức biểu đạt cơ bản sau: + Phương thức thứ nhất: nhân vật truyện là đối tượng thuật, kể nên thuộc ngôi thứ 3 + Phương thức thứ 2: nhân vật tự kể chuyện về mình nên thuộc ngôi thứ nhất + Phương thức 3: người trần thuật thuộc ngôi thứ 3 nhưng lời kể lại phỏng theo quan điểm, giọng điệu, ngôn ngữ của nhân vật - Truyện những đứa con trong gia đình được trần thuật theo phương thức thứ 3. nghĩa là người trần thuật tự giấu mình đi nhưng cách nhìn và lời kể lại theo giọng điệu của nhân vật. Lối trần thuật này có hai tác dụng về nghệ thuật: + Câu chuyện vừa được thuật kể, cùng một lúc tính cách nhân vật cũng được khắc hoạ. + Câu chuyện dù không có gì đặc sắc cũng trở nên mới mẻ, hấp dẫn vì được kể qua con mắt, tấm lòng và bằng ngôn ngữ, giọng điệu riêng của nhân vật. - Nhà văn phải thành thạo tâm lý và ngôn ngữ nhân vật mới có thể trần thuật theo phương thức này Gia ®×nh ViÖt vµ ChiÕn lµ gia ®×nh cã truyÒn thèng nh­ thÕ nµo? 3-TruyÒn thèng gia ®×nh - Gia ®×nh ChiÕn vµ ViÖt lµ gia ®×nh cã truyÒn thèng yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng. TruyÒn thèng Êy ®· g¾n kÕt nh÷ng con ng­êi trong gia ®×nh l¹i víi nhau. - Lêi chó N¨m: “ chuyÖn gia ®×nh nã còng dµi nh­ s«ng, ®Ó råi chó chia cho mçi ®øa mét khóc mµ ghi vµo ®ã”-> con lµ sù tiÕp nèi cha mÑ kh«ng chØ lµ tiÕp nèi huyÕt thèng, mµ cßn lµ sù tiÕp nèi truyÒn thèng. Muèn hiÓu vÒ nh÷ng ®øa con ph¶i hiÓu vÒ ngän nguån ®· sinh ra nã, ph¶i hiÓu vÒ truyÒn thèng cña gia ®×nh ®ã: Gia ®×nh ViÖt vµ ChiÕn lµ gia ®×nh cã truyÒn thèng nh­ thÕ nµo? 3-TruyÒn thèng gia ®×nh + Chó N¨m : §¹i diÖn cho truyÒn thèng vµ l­u gi÷ truyÒn thèng( c©u hß, cuèn sæ) + M¸ ViÖt còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng: ®ã lµ mét phô n÷ ch¾c khoÎ,sùc mïi lóa g¹o vµ må h«i, thø mïi cña ®ßng ¸ng cña cÇn cï s­¬ng n¾ng. ¢n t­îng s©u ®Ëm ë m¸ ViÖt lµ kh¶ n¨ng c¾n r¨ng gh×m nÐn ®au th­¬ng ®Ó sèng, che chë cho ®µn con vµ tiÕp tôc tranh ®ÊuTh¶o luËn nhãm: Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng nÐt chung vµ riªng cña hai nh©n vËt ViÖt vµ ChiÕn?NÐt chung cña hai chÞ em: - Hai chÞ em cïng sinh ra trong mét gia ®×nh nhiÒu mÊt m¸t ®au th­¬ng( cïng chøng kiÕn c¸i chÕt ®au th­¬ng cña ba vµ m¸) - Hai chÞ em cïng cã chung mèi thï víi bän x©m l­îc. Tuy cßn nhá tuæi chÝ c¨m thï ®· th«i thóc hai chÞ em cïng mét ý nghÜ: tr¶ thï cho ba m¸, vµ ®Òu cã nguyÖn väng cÇm sóng ®¸nh giÆc. - T×nh yªu th­¬ng lµ vÎ ®Ñp t©m hån cña c¶ hai chÞ em. T×nh c¶m nµy thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt ë c¸i ®ªm hai chÞ em trah nhau ghi tªn ®i tßng qu©n vµ c¶nh s¸ng h«m sau khiªng bµn thê ba m¸ sang göi nhµ chó N¨m - Hai chÞ em ®Òu lµ nh÷ng chiÕn sÜ gan gãc dòng c¶m. §¸nh giÆc lµ niÒm say mª lín nhÊt cña c¶ ChiÕn vµ ViÖt còng nh­ cña tuæi trÎ MiÒn nam: “ H¹nh phóc cña tuæi trÎ lµ trªn trËn tuyÕn ®¸nh qu©n thï” mÆc dï ®«i lóc c¶ hai chÞ em ®Òu cßn rÊt ng©y th¬ trÎ conEM H·Y CHO BIÕT C¶M NHËN CñA MINH VÒ NH¢N VËT CHIÕN?Nh©n vËt ChiÕn - Ng­êi mÑ ng· xuèng nh­ng dßng s«ng truyÒn thèng vÉn ch¶y.H×nh ¶nh ng­êi mÑ lu«n hiÖn vÒ trong ChiÕn: + ChiÕn mang vãc d¸ng cña m¸: “ Hai b¾p tay trßn vo s¹m dá mµu ch¸y n¾ng...th©n ng­êi to vµ ch¾c nÞch”. §ã lµ vÎ ®Ñp cña nh÷ng con ng­êi sinh ra ®Ó g¸nh v¸c, ®Ó chèng chäi, ®Ó chÞu ®ùng vµ ®Ó g¸nh v¸c. + ChiÕn ®Æc biÖt gièng m¸ ë c¸i ®ªm s¾p xa nhµ ®i bé ®éi: ChiÕn biÕt lo liÖu , toan tÝnh viÖc nhµ y hÖt m¸. H×nh ¶nh ng­êi mÑ nh­ bao bäc lÊy ChiÕn, tõ c¸i lèi n»m víi th»ng ót em ë trªn gi­êng, ë trong bußng nãi víi ra, ®Õn lèi hø mét c¸i “cãc” råi trë m×nh. Trong kho¶ng thêi gian mét ®ªm mµ ViÖt ®· kh«ng d­íi ba lÇn thÊy chÞ gièng in m¸. chÝnh ChiÕn còng thÊy m×nh trong ®ªm Êy ®ang hoµ vµo vµo trong mÑ “ tao lùa ý m¸ tÝnh vËy, nªn tao còng tÝnh vËy”-> NguyÔn Thi muèn cho ta hiÓu r»ng trong c¸i thêi kh¾c thiªng liªng Êy, ng­êi mÖ sèng h¬n bao giê hÕt trong nh÷ng ®øa con. + H¬n ViÖt chõng mét tuæi nh­ng ChiÕn ng­êi lín h¬n h¼n: ChiÕn cã thÓ bá ¨n ®Ó ®¸nh vÇn cuèn sæ gia ®×nh. ChiÕn kh«ng chØ “ nãi in nh­ m¸”, mµ cßn häc ®­îc c¸ch nãi “träng träng” cña chó N¨m. + TÝnh c¸ch “ ng­êi lín” cña ChiÕn cßn thÓ hiÖn ë sù nh­êng nhÞn. Tuy cã lóc giµnh nhau víi em tranh c«ng b¾t Õch, ®¸nh tµu giÆc, ®i tßng qu©n, nh­ng cuèi cïng c« còng nh­êng em hÕt trõ viÖc ®i tßng qu©n NguyÔn Thi ®· x©y dùng nh©n vËt ChiÕn võa cã c¸ tÝnh phï hîpvíi løa tuæi, giíi tÝnh . ChiÕn lµ nh©n vËt ®­îc håi t­ëng qua ViÖt nh­ng ®· g©y ®­îc Ên t­îng s©u s¾cNh©n vËt ViÖt + NÕu ChiÕn cã d¸ng dÊp mét ng­êi lín thùc sù th× ë ViÖt lµ sù léc ngéc , v« t­ cña mét cËu con trai ®ang tuæi ¨n tuæi lín + ChiÕn nh­êng nhÞn em bao nhiªu th× ViÖt hay tranh giµnh víi chÞ bÊy nhiªu + §ªm tr­íc ngµy ra ®i, ChiÕn nãi víi em nh÷ng lêi nghiªm trang th× ViÖt lóc “ l¨n kÒnh ra v¸n c­êi kh× kh×”, lóc th× r×nh “ chôp mét con ®om ®ãm óp trong lßng tay” + Vµo bé ®éi ChiÕn ®em theo tÊm g­¬ng soi cßn ViÖt l¹i ®em theo mét c¸i sóng cao su + Nh­ng sù v« t­ kh«ng ng¨n c¶n ViÖt trë thµnh mét anh hïng( ngay tõ bÐ, ViÖt ®· d¸m x«ng vµo ®¸ c¸i th»ng ®· giÕt cha m×nh). Khi trë thµnh mét chiÕn sÜ, mÆc dï chØ cã mét m×nh, víi ®oi m¾t kh«ng cßn nh×n thÊy g×, víi hai bµn tay ®au ®ín, ViÖt vÉn quyÕt t©m ¨n thua sèng m¸i víi qu©n thï. ->ViÖt lµ mét thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong c¸ch x©y dùng nh©n vËtcña NguyÔn Thi. Tuy cßn hån nhiªn vµ cßn bÐ nhá tr­íc chÞ nh­ng tr­íc kÎ thï ViÖt l¹i vôt lín,ch÷ng ch¹c trong t­ thÕ cña mét ng­êi chiÕn sÜ. ChiÕn vµ ViÖt lµ khóc s«ng sau nªn ®i xa h¬n c¶ dßng s«ng truyÒn thèng 5- H×nh ¶nh chÞ em ViÖt khiªng bµn thê ba m¸ sang gëi chó N¨m - Chç hay nhÊt cña ®o¹n v¨nlµ kh«ng khÝ thiªng liªng, nã ho¸n c¶i c¶ c¶nh vËt lÉn con ng­êi: + Kh«ng khÝ thiªng liªng ®· biÕn ViÖt thµnh ng­êi lín. LÇn ®Çu tiªn ViÖt thÊy râ lßng m×nh ®Õn thÕ ( th­¬ng chÞ l¹, cßn mèi thï th»ng MÜ th× cã thÓ rê thÊy ®­îc v× nã ®ang ®Ì nÆng trªn vai). + H×nh ¶nh cã ý nghÜa t­îng tr­ng thÓ hiÖn sù tr­ëng thµnh cña hai chÞ emcã thÓ g¸nh v¸c viÖc gia ®×nh vµ viÕt tiÕp khóc s«ng truyÒn thèng cña m×nh trong dßng s«ng truyÒn thèng gia ®×nh. H¬n thÕ n÷a thÕ hÖ sau cøng c¸p tr­ëng thµnh vµ cã thÓ ®i xa h¬n thÕ hÖ tr­íc6- ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn - chÊt sö thi cña thiªn truyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua cuèn sæ gia ®×nh víi truyÒn thèng yªu n­íc c¨m thï giÆc, thuû chung son s¾t víi quª h­¬ng - Cuèn sæ lµ lÞch sö cña gia ®×nhmµ qua ®ã thÊy lÞch sö cña mét ®Êt n­íc, mét d©n téc trong cuéc chiÕn chèng Mü - Sè phËn cña nh÷ng ®øa con, nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh còng lµ sè phËn cña nh©n d©n MiÒn N¶mtong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ khèc liÖt. 6- ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn - TruyÖn cña mét gia ®×nh dµi nh­ mét dong s«ng cßn nèi tiÕp “ Tr¨m dßng s«ng ®æ vµo mét biÓn, con s«ng cña gia ®×nh ta còng ch¶y vÒ biÓn, mµ biÓn th× réng l¾m..., réng b»ng c¶ n­íc ta vµ ra ngoµi c¶ n­íc ta...”. TruyÖn kÓ vÒ mét dßng s«ng nh­ng t¸c gi¶ l¹i muèn ta nghÜ ®Õn biÓn c¶. TruyÖn vÒ mét gia ®×nh nh­ng ta l¹i c¶m nhËn ®­îc c¶ m«t Tæ Quèc ®ang hµo hïng chiÕn ®Êu b»ng søc m¹nh sinh ra tõ nh÷ng ®au th­¬ng. Mçi nh©n vËt trong truþªn ®Òu tiªu biÓu cho truyÒn thèng, ®Òu g¸nh v¸c trªn vai tr¸ch nhiÖm víi gia ®×nh, víi Tæ Quèc, trong cuéc chiÕn tranh vÖ quèc vÜ ®¹iIII- KÕt luËnNéi dung TruyÖn kÓ vÒ nh÷ng ®øa con trong mét gia ®×nh n«ng d©n Nam Bé cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¨m thï giÆc vµ khao kh¸t chiÕn ®Êu, son s¾t víi c¸ch m¹ng. Sù g¾n bã s©u nÆng gi÷a t×nh c¶m gia ®×nh víi t×nh yªu n­íc, giõa truyÒn thèng gia ®×nh víi truyÒn thèng d©n téc, ®· lµm nªn søc m¹nh tinh thÇn to lín cña con ng­êi ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n­íc .III- KÕt luËnNghÖ thuËt Bót ph¸p nghÖ thuËt giµ giÆn ®iªu luyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua giäng trÇn thuËt, trÇn thuËt qua håi t­ëng cña nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch s¾c s¶o, ng«n ng÷ phong phó, gãc c¹nh vµ ®Ëm chÊt Nam BéIV- LuyÖn tËp- cñng cè1- Em h·y cho biÕt qua hai nh©n vËt ChiÕn vµ ViÖt em cã suy nghÜ g× vÒ tuæi trÎ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m chèng Mü.?2- Sau khi häc xong truyÖn ng¾n nµy, chi tiÕt nµo ®Ó l¹i trong em Ên t­îng s©u s¾c nhÊt?