Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Hồn trương ba, da hàng thịt

HỒN TRƯƠNG BA,DA HÀNG THỊT I. TIỂU DẪN1. T¸c gi¶: L­u Quang Vò (1948-1988)Sinh tại Phú Thọ-TP Đà NẵngNăm 1954, về sống và đi học ở Hà Nội Từng tham gia quân đội thời kì k/c chống Mĩ cứu nướcBắt đầu sáng tác thơ vào khoảng giữa những năm 60, TKXXNhững năm 80, chuyển hẳn sang lĩnh vực sân khấu với nhiều vở kịch nổi tiếng:-Sống mãi tuổi 17-Nàng Xi-ta-Lời thề thứ 9-Tôi và chúng taNhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cña nÒn VHNT VN hiÖn ®¹i2. T¸c phẩm:a. Xuất xứ: H­ cÊu s¸ng t¹o tõ mét cèt truyÖn d©n gian b. Thể: KÞch nãi c. Gi¸ trÞ:Lµ mét trong nh÷ng vë kÞch ®Æc s¾c nhÊt cña L­u Quang Vò.§Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi mÎ , cã ý nghÜa t­ t­ëng , triÕt lý vµ nh©n v¨n s©u s¾c.- Cã søc hÊp dÉn, thu hót m¹nh mÏ ®èi víi kh¸n gi¶ trong vµ ngoµi n­íc. - Ph¶n ¸nh cuéc sèng b»ng viÖc kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét trong ®êi sèng råi diÔn ®¹t b»ng hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ ®èi tho¹i. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng gåm 4 giai ®o¹n: Th¾t nót-> ph¸t triÓn-> cao trµo->më nót. 3. Tãm t¾t néi dung vë kÞch: gåm 7 c¶nhTr­¬ng Ba b¾t ®Çu thay ®æi t©m tÝnh khiÕn mäi ng­êi trong gia ®×nh, b¹n bÌ, xa l¸nh ch¸n ghÐt, b¶n th©n v« cïng ®au khæ quyÕt ®Þnh gi¶i tho¸t chÊp nhËn c¸i chÕt§Õ ThÝch kÕt th©n víiTr­¬ng Ba-mét cao cê ë h¹ giíi. Tr­¬ng Ba ®ét ngét qua ®êiTrªn thiªn ®×nh Nam Tµolµm viÖc cÈu th¶ g¹ch nhÇm tªn ng­êi chÕt lµ Tr­¬ng BaBÞ thÓ x¸c xui khiÕn, Tr­¬ng ba ®Þnh xu«i theo ë l¹i víi vî hµng thÞtLý tr­ëng s¸ch nhiÔu. Tr­¬ng Ba ph¶i ë nhµ hµng thÞt ®Õn ®ªm míi ®­îc vÒ nhµX¸c hµng thÞt ®ßi vÒ nhµ Tr­¬ng Ba. Mäi ng­êi ngì ngµng song ®µnh ph¶i chÊp nhËn7654321Nam Tµo söa sai b»ng c¸ch cho hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo x¸c hµng thÞt ®Ó sèng l¹iTh¾t nótPh¸t triÓnmë nótCao trµo4. §o¹n trÝchVÞ trÝ: - TrÝch tõ c¶nh VII vµ ®o¹n kÕt cña vë kÞch. - Thuéc phÇn cao trµo vµ më nót trong qu¸ tr×nh vËn ®éng kịch.b. Ý nghÜa: - Béc lé s©u s¾c nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét tõ bªn trong cña con ng­êi. - ThÓ hiÖn néi dung t­ t­ëng t¸c phÈm. *S¬ l­îc c¶nh tr­íc ®o¹n trÝchNh©n hËu, trong s¹ch, ngay th¼ngUèng r­îu nhiÒu, ham b¸n thÞt,kh«ng mÆn mµvíi ch¬i cê, n­íc cê kh«ng cßn kho¸ng ho¹t nh­ tr­ícTh« lç,phò phµngThó vui tao nh·, trÝ tuÖ ch¬i cê víi n­íc ®i kho¸ng ho¹tTró nhê thÓ x¸c dung tôc cñahµng thÞtTr­¬ng BaHồn Trương Ba ý thức được điều đó, ngày càng thấy xa lạ với mọi người, thấy chán chính mìnhNguyên nhân xung đột kịchII. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN * Nhân vật Hồn Trương Ba:Màn đối thoại giữa Hồn và XácMàn đối thoại với người thânMàn đối thoại với Đế ThíchMàn kếtHỒN TRƯƠNG BAII. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN A. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt C¸c ph­¬ng diÖnHån Tr­¬ng BaDa hµng thÞtMôc ®ÝchPhñ ®Þnh sù lÖ thuéc cña linh hån vµo x¸c thÞt, coi x¸c thÞt chØ lµ c¸i vá bÒ ngoµi, kh«ng cã ý nghÜa. Kh¼ng ®Þnh linh hån vÉn cã ®êi sèng riªng: nguyªn vÑn, trong s¹ch, th¼ng th¾nKh¼ng ®Þnh sù ©m u, ®ui mï cña thÓ x¸c cã søc m¹nh ghª gím, cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn, lµm ¸t ®i linh hån cao khiÕt. Dån hån Tr­¬ng Ba vµo thÕ ®uèi lý buéc ph¶i tho¶ hiÖp, quy phôc.X­ng h«Cö chỉ¤m ®Çu, ®øng vôt dËy, nh×n ch©n tay, th©n thÓ, bÞt tai l¹i->UÊt øc, tøc giËn, bÊt lùc L¾c ®Çu-> Tá vÎ th­¬ng h¹i Mµy –Ta->Khinh bØ, xem th­êng ¤ng - T«i->Ngang hµng th¸ch thøcVÞ thÕBÞ ®éng, kh¸ng cù yÕu ít, ®uèi lý, tuyÖt väng-> Ng­êi thua cuéc. ChÊp nhËn trë l¹i vµo x¸c hµng thÞtChñ ®éng ®Æt nhiÒu c©u hái ph¶n biÖn, lý lÏ gi¶o ho¹t->KÎ th¾ng thÕ, buéc ®­îc hån Tr­¬ng Ba quy phôc m×nh.-Giäng ®iÖu GiËn d÷, khinh bØ, m¾ng má, ®ång thêi ngËm ngïi thÊm thi¸,tuyÖt vängKhi ng¹o nghÔ th¸ch thøc, khi buån rÇu th× thÇm ranh m·nh, an ñi. T.Ba được trả lại cuộc sống nhưng là cuộc sống đáng hỗ thẹn vì phải chung sống với sự dung tục và bị sự dung tục đồng hoá Tác giả cảnh báo: Khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục phải ngự trị, sẽ thắng thế, sẽ lấn át và tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ, cao quí trong con người HÀM Ý II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN B. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba với những người thân Ng­êi th©nTr­¬ng baMQHNguyªn nh©nT©m tr¹ngPh¶n øngNguyªn nh©nVîTh«ng c¶m vµ xãt th­¬ngCh¸u g¸iCon d©uQuyÕt liÖt vµ d÷ déiThÊu hiÓu nh­ng ®au lßng nhËn thÊy bè ngµy mét ®æi kh¸cNhËn thÊy sù thay ®æi cña chång vµ ®au khæ tr­íc t×nh c¶nh chång chungBuån b· ®au khæ muèn chÕt, bá ®i ®Þnh nh­êng chång cho c« hµng thÞtT©m hån tuæi th¬ vèn trong s¹ch, kh«ng chÊp nhËn sù tÇm th­êng dung tôc.-VÎ mÆt: ThÉn thê, lÆng ng¾t nh­ t¶ng ®¸.-Cö chØ: Tay «m ®Çu - §iÖu bé: Run rÈy, lËp cËp.-Giäng ®iÖu: NhÉn nhôc, cÇu cøu=> V« cïng ®au ®ín, bÕ t¾c.HiÓu nh÷ng g× m×nh ®·, ®ang vµ sÏ lµm cho ng­êi th©n lµ rÊt tÖ h¹i mÆc dï kh«ng hÒ muèn“¤ng b©y giê cßn biÕt ®Õn ain÷a!”; “ ¤ng ®©u cßn lµ «ng n÷a”; “T«i sÏ®i biÖt ®Ó «ng ®­îc th¶nh th¬i víi c« hµng thÞt”“Con sî l¾m, bëi con c¶m thÊy, ®au ®ín thÊymçi ngµy thÇy mét ®æi kh¸c, mÊt m¸t dÇn, tÊt c¶ cø lÖch l¹c, nhoµ mê dÇn ®Õn nçi cã lóc chÝnh con còng kh«ng nhËn ra thÇy n÷a”“¤ng néi t«i chÕt råi nÕu «ng néi t«i hiÖn hån vÒ «ng néi t«i sÏ bãp cæ «ng”; “«ng chiÕt c©y cam bµn tay giÕt lîn cña «ng lµm g·y tiÖt c¸i chåi non, ch©n «ng to bÌ nh­ c¸i xÎng, giÉm lªn n¸t c¶ c©y s©m quý míi ­¬m! ¤ng néi t«i ®êi nµo phò phµng nh­ vËy!”=> Bi kÞch ®­îc ®Èy ®Õn ®inh ®iÓm buéc nh©n vËt ph¶i ®øng tr­íc lùa chänC. Mµn ®èi tho¹i víi §Õ ThÝch:c.1 sự khác nhau trong quan niệm về ý nghĩa sự sốngH·y chØ ra sù kh¸c nhau trong quan niÖm cña Tr­¬ng Ba vµ §Õ ThÝch vÒ ý nghÜa sù sèng?Quan niÖm cña §Õ ThÝchQuan niÖm cña Tr­¬ng BaKhuyªn Tr­¬ng Ba chÊp nhËn v× thÕ giíi vèn kh«ng toµn vÑn: “ D­íi ®Êt, trªn trêi ®Òu thÕ c¶”Kh«ng chÊp nhËn c¸i c¶nh ph¶i sèng bªn trong mét ®»ng bªn ngoµi mét nÎo, muèn ®­îc lµ m×nh “toµn vÑn”=> §Õ ThÝch cã c¸i nh×n quan liªu hêi hît vÒ cuéc sèng con ng­êi nãi chung vµ víi Tr­¬ng Ba nãi riªng. Không thể chấp nhận sự tái chiến bi kịch sống trong thân xác của nghười khác: “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài mộy nẻo được.Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” Hồn TR.Ba đã cho Cu Tị được sống, còn mình thì xin được chết. Hành động đó chứng minh cho ý thức về sự hợp nhất giữa linh hồn và thể xácC. Mµn ®èi tho¹i víi §Õ ThÝch:c.2 Thái độ Tr.Ba khi Đế Thích có ý địnhcho nhập vào cu Tị- 1 em bé hàng xóm vừa chếtd. Mµn kÕt:Nªu ý nghÜa cña h×nh ¶nh mµu xanh l¸ v­ên vµ lêi nãi cña mäi ng­êi?Hån Tr­¬ng Ba ho¸ th©n vµo c¸c sù vËt th©n th­¬ng, tån t¹i vÜnh viÔn bªn c¹nh nh÷ng ng­êi th©n yªu cña m×nh*ý nghÜa- Cuéc sèng tuÇn hoµn theo quy luËt cña mu«n ®êi- Sù bÊt tö cña linh hån trong sù sèng vµ trong lßng mäi ng­êi.d. Mµn kÕt: Lêi Tr­¬ng Ba: - T«i vÉn ë liÒn ngay bªn bµ ®©y, ngay trªn bËc cöa nhµ ta, trong ¸nh löa bµ nÊu c¬m, cÇu ao bµ vo g¹o, trong c¸i c¬i bµ ®ùng trÇu, con dao bµ giÉy cá - Kh«ng ph¶i m­în th©n ai c¶, t«i vÉn ë ®©y, trong v­ên c©y nhµ ta, trong nh÷ng ®iÒu tèt lµnh cña cuéc ®êi, trong mçi tr¸i c©y c¸i G¸i n©ng niu Lêi cña c¸i G¸i - Cho nã mäc thµnh c©y míi. ¤ng néi tí b¶o vËy. Nh÷ng c©y sÏ nèi nhau mµ lín kh«n. M·i m·iEm cã nhËn xÐt g× vÒ ng«n ng÷ cña nh©n vËt => Ng«n ng÷ nh©n vËt nhÑ nhµng, s©u l¾ng giµu chÊt tr÷ t×nh, ®»m th¾m bay bæng.Mµn kÕt víi chÊt th¬ s©u l¾ng ®· ®em l¹i ©m h­ëng thanh tho¸t cho mét bi kÞch l¹c quan ®ång thêi truyÒn ®i th«ng ®iÖp vÒ sù chiÕn th¾ng cña c¸i ThiÖn, c¸i §Ñp vµ cña sù sèng ®Ých thùc.Qua đoạn trích- vở kịch “Hồn trương Ba-Da hàng thịt.Lưu quang Vũ muốn gửi đến người đọc thông điệp: Được sống làm người quí giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn vời những giá trị vốn có và theo đuổi còn quí giá hơn.Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hoà giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh vời những ngịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quíIII. TỔNG KẾT:NghÖ thuËt:(®Æc s¾c trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn)Sự sáng tạo từ dân gian; việc sử dụng ngôn ngữ kịch Sù phª ph¸n m¹nh mÏ, quyÕt liÖt vµ chÊt tr÷ t×nh ®»m th¾m, bay bængSù kÕt hîp gi÷a tÝnh hiÖn ®¹i vµ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèngIII. TỔNG KẾT:VĂN HỌC LÀ NHÂN HỌCSuy nghĩ của anh chị về ý nghĩa triết lí nhân linh, trong 2 lời thoại : Hồn Trương Ba trong cuộc trò chuyện giữa Hồn Trương Ba với Đế Thích."Không thể bên trong một đằng bên ngoài một nẻođược. Tôi muốn là tôi toàn vẹn". "Sống nhờ vào đồ đạc của người khác đã là một chuyện không nên, mà đằng này đến cái thân tôi cũng sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghỉ đơn giản là tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết."Cám ơn sự tham dự của quý vị đại biểu, quý thầy cô và các em học sinh