Bài giảng Ngữ văn khối 11 - Tiết 104: tiếng Việt: Phong cách ngôn ngữ chính luận

PHÂN LOẠI VĂN BẢN THEO PCNNPHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠTPHONG CÁCH NGÔN NGỮ KHOA HỌCPHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTPHONG CÁCH NGÔN NGỮ HÀNH CHÍNHPHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬNPHONG CÁCH NGÔN NGỮ BÁO CHÍ Quan sát và cho biết văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ nào?Thứ sáu 09.11.2007, 10:00                                                    Tay cơ Lương Chí Dũng thắng nhà cựu vô địch thế giới Ngày 7/11, tay cơ Việt Nam Lương Chí Dũng đã giành thắng lợi trước nhà vô địch thế giới người Mỹ Earl Strickland với tỷ số 8-10 tại vòng 1/64 của Giải vô địch Thế giới bi-a 9 bóng, đang diễn ra tại Philíppin. Mặc dù là một tay cơ trẻ, lại bị Strickland dẫn trước, nhưng với bản lĩnh thi đấu vững vàng, Lương Chí Dũng đã lần lượt san bằng tỷ số và vươn lên dẫn trước Strickland.Sau thắng lợi tại ván đấu này, tay cơ Lương Chí Dũng đã giành một suất lọt vào vòng 1/32. Tại vòng 1/32, Lương Chí Dũng sẽ phải đối mặt với hạt giống số 2 của giải là tay cơ người Đức Ralf Soquet.Lương Chí Dũng cũng vừa giành một huy chương bạc tại Đại hội Thể thao trong nhà châu Á lần thứ hai diễn ra ở Ma Cao, Trung Quốc hồi đầu tháng 11 vừa qua./. TTXVNPCNN SINH HOẠTPCNN NGHỆTHUẬTPCNN BÁO CHÍPCNN CHÍNH LUẬNLỚP 10LỚP 11TIẾT 104: TIẾNG VIỆTPHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬNI. Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận :1. Tìm hiểu văn bản chính luận :Trong chương trình THCS và THPT em đã được học( hay đọc) những tác phẩm văn học chính luận nào? Nam quốc sơn hà (Lý Thường Kiệt) Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi) Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) Chiếu dời đô ( Lý Công Uẩn).Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận:1. Tìm hiểu văn bản chính luận:Nam quốc sơn hà (Lý Thường Kiệt)Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi) I.Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận:1. Tìm hiểu văn bản chính luận:Văn bản chính luận thời xưa: hịch, cáo,thư chiếu, biểuchủ yếu bằng chữ Hán.Văn bản chính luận hiện đại:các cương lĩnh; tuyên bố; tuyên ngôn; lời kêu gọi; hiệu triệu; các bài bình luận; xã luận;các báo cáo; tham luận;phát biểu trong hội thảo; hội nghị chính trịVăn bản chính luận thời xưa thường viết theo thể loại gì?Văn bản chính luận hiện đại gồm những thể loại nào?1. Tìm hiểu văn bản chính luận:Tìm hiểu ngữ liệu : “ Về luân lí xã hội ở nước ta” ( Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây – Phan Châu Trinh).Thảo luận: Bài diễn thuyết của Phan Châu Trinh có nội dung gì? Nội dung đó được thể hiện như thế nào ? Thái độ của người viết về vấn đề đó ? Đặt trong hoàn cảnh xã hội, bài diễn thuyết của Phan Châu Trinh nhằm mục đích gì? Nội dung: bàn về luân lí xã hội nước ta Tác giả đã bày tỏ công khai quan điểm của mình về vấn đề luân lí xã hội và thắng thắn phê phán xã hội quân chủ đương thời không có luân lí. Thuyết phục, kêu gọi gây dựng nền luân lí xã hội.Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?1. Tìm hiểu văn bản chính luận: a. Khái niệm:Là loại phong cách ngôn ngữ dùng trong những văn bản trực tiếp bày tỏ tư tưởng, lập trường, thái độ đối với những vấn đề thiết thực, nóng bỏng của đời sống,đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, xã hội. b. Mục đích: Tuyên truyền, cổ động, giáo dục, thuyết phục người đọc, người nghe để có nhận thức và hành động đúng.c. Tìm hiểu văn bản cụ thể: “ Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu đó có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791cũng nói:”Người ta sinh ra tự do, bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn tự do và bình đẳng về quyền lợi”Đó là những lẽ phải không ai chối được.(Hồ Chí Minh)TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬPĐọc văn bản và tìm hiểu về:Thể loại của văn bản?Mục đích viết văn bản?Thái độ, quan điểm của người viết đối với vấn đề được đề cập?Ví dụ a- Tuyên ngôn “ Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu đó có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791cũng nói:”Người ta sinh ra tự do, bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn tự do và bình đẳng về quyền lợi”Đó là những lẽ phải không ai chối được.(Hồ Chí Minh)TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬPVí dụ a- Tuyên ngôn  Thể loại văn bản: văn bản chính luận. Mục đích viết văn bản: Khẳng định quyền tự do, bình đẳng của mỗi người, mổi quốc gia, dân tộc Cách viết:+ Sử dụng khá nhiều các thuật ngữ chính trị: nhân quyền, nhân quyền, bình đẳng, tự do, quyền sống, quyền tự do, quyền sung sướng+ Câu văn mạch lạc, kết thúc ý mạnh mẽ: “ Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được”Thái độ, quan điểm rõ ràng, khẳng định dứt khoát, mạnh mẽ. “Ngày 9/3/1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng.Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “ Ủy ban Pháp- Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cùng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta.”( Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập 1, Nxb Sự thật,1976)CAO TRÀO CHỐNG NHẬT CỨU NƯỚCĐọc văn bản và tìm hiểu về:- Thể loại của văn bản?- Mục đích viết văn bản?- Thái độ, quan điểm của người viết đối với vấn đề được đề cập?Ví dụ b- Bình luận thời sự “Ngày 9/3/1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng.Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “ Ủy ban Pháp- Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cùng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta.”( Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập 1, Nxb Sự thật,1976)CAO TRÀO CHỐNG NHẬT CỨU NƯỚCVí dụ b- Bình luận thời sự Thể loại: văn bản chính luận- đoạn trích mở đầu tác phẩm chính luận Cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân Việt Nam, tập 1 của Trường Chinh Mục đích, quan điểm của người viết:Tác giả đã chỉ rõ kẻ thù lúc này là phát xít Nhật và khẳng định dứt khoát: bọn Pháp thực dân không còn là đồng minh chống Nhật cuả chúng ta nữa. Khắp non sông Việt Nam đang bừng sáng một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió,Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người !Đất nước đang căng đầy sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới!VIỆT NAM ĐI TỚIĐọc văn bản và tìm hiểu về:- Thể loại của văn bản?- Mục đích viết văn bản?- Thái độ, quan điểm của người viết đối với vấn đề được đề cập?Ví dụ c- Xã luận: Khắp non sông Việt Nam đang bừng sáng một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió,Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người !Đất nước đang căng đầy sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới!( Theo báo Quân đội nhân dân, số tết 2004)VIỆT NAM ĐI TỚIVí dụ c- Xã luận:  Văn bản chính luận.  Phân tích những thành tựu mới về các lĩnh vực của đất nước trên trường quốc tế. Từ đó nêu những triển vọng tốt đẹp của cách mạng trong thời gian sắp tới Thái độ hào hứng, sôi nổi, tin tưởng vào ngày mai.2. Ngôn ngữ chính luận:Ngôn ngữ chính luận có thể tồn tại:+ Dạng nói: phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận..mang tính chất chính trị + Dạng viết: tác phẩm lí luận ,tài liệu chính trịtrình bày ý kiến hoặc bình luận, đánh giá một sự kiện, vấn đề chính trị, chính sách, chủ trương về văn hóa, xã hội theo quan điểm nhất định.Ngôn ngữ chính luận phải rõ ràng,chính xác, diễn đạt dễ hiểu. Tránh dùng từ ngữ địa phương, từ ngữ xa lạ. -Trình bày quan điểm về vấn đề chính trị.- Sử dụng ở tất cả các lĩnh vực.Phạm vi sử dụng- Là phong cách ngôn ngữ độc lập. - Là thao tác tư duy, dùng để diễn đạt các vấn đề.Chức năngNghị luậnTiêu chíChính luận 3 . Luyện tập:- Bài tập 1/sgk trang 99- Phân biệt khái niệm nghị luận và chính luận:Khái niệm1)Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. (2) Đó là một truyền thống quý báu của ta.(3) Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ,to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.(Hồ Chí Minh,Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)Dùng nhiều thuật ngữ chính trị.Quan điểm chính trị: đánh giá cao lòng yêu nước của nhân dân ta.Lập luận chặt chẽ, mạch lạc,hình ảnh so sánh cụ thểsức hấp dẫn và truyền cảm.Bài tập 2/sgk/99Vì sao có thể khẳng định đoạn văn sau đây thuộc phong cách chính luận?Dặn dò:Nắm nội dung đã học.Làm bài tập 3/sgk.Soạn bài mới:BÀI HỌC KẾT THÚC!