Bài giảng ngữ văn 7: Thành ngữ

C¸c thÇy c« ®Õn dù giê m«n Ng÷ V¨n líp 7A Gi¸o viªn: Dương Hạnh Tú Tr­êng THCS 19.5 Thế nào là từ đồng âm? Đặt câu có chứa từ đồng âm? Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì với nhau. Đáp án: KIỂM TRA BÀI CŨ Câu hỏi: Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay (Ca dao) Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. ( Ca dao) Lên thác xuống ghềnh Chỉ sự lên xuống ở hai địa thế hết sức nguy hiểm,khó khăn.  Ngầm ví cuộc đời con cò trải qua bao gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm. Ví dụ 1: Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay Lên tác xuống ghềnh Lên núi xuống ghềnh. Lên núi xuống rừng. Leo thác lội ghềnh. Lên trên thác xuống dưới ghềnh. Lên thác cao xuống ghềnh sâu. Lên ghềnh xuống thác. Lên xuống ghềnh thác. Không thể thay thế bằng từ khác. Không thể thêm bớt từ ngữ. Không thể hoán đổi vị trí các từ. Ví dụ 1: Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. Lên thác xuống ghềnh (1) Chỉ sự lên xuống ở hai địa thế hết sức nguy hiểm, khó khăn. (2) Ngầm ví cuộc đời con có trải qua bao sự gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm. Nghĩa đen ẩn dụ (so sánh ngầm) Nhanh như chớp: Rất nhanh, chỉ trong khoảnh khắc. (Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay) Phép so sánh Ví dụ 1: Ví dụ 2: Ví dụ 3: Dẫu có thiêng liêng đành phận gái Lẽ nào châu chấu đấu ông voi. (Nguyễn Công Trứ) b) Lực lượng ta với địch so le nhau nhiều như thế nên có nhiều người cho rằng: Cuộc kháng chiến của ta là châu chấu đấu voi. (Hồ Chí Minh) châu chấu đấu ông voi. châu chấu đấu voi. Biến thể của thành ngữ: Châu chấu đá xe. - Khẩu: Phật: Tâm: - Xà: Thành ngữ: Khẩu phật tâm xà Miệng nói lời từ bi, thương người nhưng trong lòng lại nham hiểm, độc địa. Miệng Ông phật Lòng Rắn Ví dụ 4: c. Lời ăn tiếng nói biểu lộ văn hóa của mỗi người. d. Bạn An đi chậm như rùa. Ví dụ 5: Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. ( Hồ Xuân Hương) b. Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang … (Tô Hoài) VN Phụ ngữ CDT Phụ ngữ CĐT CN CN VN CN VN CN VN VN CN Câu có sử dụng thành ngữ Câu không sử dụng thành ngữ Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Lênh đênh, trôi nổi với nước non. Nước non lận đận một mình Thân cò gian nan, vất vả, gặp nhiều nguy hiểm bấy nay. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. Ví dụ 6: Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa. b). Thập tử nhất sinh. Thành ngữ dùng để biểu thi một khái niệm, một sự vật, hiện tượng Nào đó trong thực tế. Chức năng của nó tương đương với chức năng Của từ hoặc cụm từ. Tục ngữ nêu lên một nhận định, một kinh nghiệm về thực tiễn, một lời khuyên bảo về cách sống, lối sống. Chức năng của nó tương đương với chức năng của mệnh đề hoặc câu. Thành ngữ Tục ngữ Bài 1: Xác định và giải thích ý nghĩa thành ngữ trong các câu sau? a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. c. Chốc đà mười mấy năm trời Còn ra khi đã da mồi tóc sương. (Bánh chưng, bánh giầy) (Truyện Kiều)  Những món ăn ngon, quý hiếm được lấy trên rừng, dưới biển.  Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp. (Những món ăn của vua chúa ngày xưa) a. Sơn hào hải vị: Nem công chả phượng: c. Da mồi tóc sương:  Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi đồi mồi. Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ: Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi. Bài tập 2: Ếch ngồi đáy giếng Giải thích thành ngữ: Ếch ngồi đáy giếng Nhằm phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà huênh hoang, kiêu ngạo. “Ếch ngồi đáy giếng”: Lời … tiếng nói Một nắng hai… Ngày lành tháng… No cơm ấm… Bách … bách thắng Sinh... lập nghiệp ăn sương tốt cật chiến cơ Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn Bài tập 3: * - Ăn trắng mặc trơn: Giàu có, sung sướng - Gà trống nuôi con: Đàn ông vợ chết, nuôi con. - Ván đã đóng thuyền: Chuyện đã lỡ rồi - Đèn tàn trước gió: Sắp chết - Mò kim đáy bể: Việc làm khó khăn - Lấy trứng chọi đá: Hai bên không cân sức - Thọc gậy bánh xe: Phá đám người khác - Khỉ ho cò gáy: Nơi xa xôi vắng vẻ - Đứng mũi chịu sào: Đứng ra gánh vác có trách nhiệm chính Sưu tầm và giải nghĩa 10 thành ngữ chưa có trong SGK : Bài tập 4: Sinh nở bình an, mẹ con đều khỏe mạnh. Sự trọn vẹn, tốt đẹp. Mẹ tròn con vuông: Ăn cháo đá bát.  Sự bội bạc, phản bội, vong ơn. => Nói về những kẻ vô trách nhiệm trước những việc làm của mình ĐEM CON BỎ CHỢ  Lòng tham không có giới hạn, ngày càng quá đáng được đòi SƠ ĐỒ TƯ DUY