Bài giảng Ngữ văn 12 tiết 58, 59, 60: Rừng xà nu ( Nguyễn Trung Thành )

Tieát 58+59+60 : Gæang vaênRöøng xaø nu( Nguyeãn Trung Thaønh )Keát caáu cuûa baøi hoïc ITìm hieåu chung II Phaân tích III Toång keát1/ Veà nhaø vaên Nguyeãn Trung Thaønh ( 1932 ):- Laø nhaø vaên quaân ñoäi.- Trong hai cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaø choáng Myõ oâng hoïat ñoäng chuû yeáu ôû chieán tröôøng Taây Nguyeân vaø Lieân khu V. oâng am hieåu vaø gaén boù nhö maùu thòt vôùi maûnh ñaát - con ngöôøi vaø cuoäc soáng cuûa mieàn ñaát naøy.- Saùng taùc cuûa Nguyeãn Trung Thaønh mang ñaäm khuynh höôùng söû thi : phaûn aùnh nhöõng vaán ñeà troïng ñaïi cuûa vaän meänh daân toäc vaø ñaát nöôùc; xaây döïng nhöõng nhaân vaät anh huøng tieâu bieåu cho CNAHCM Vieät Nam.-Taùc phaåm tieâu bieåu ( sgk ).I/ Tìm hieåu chung :2/ Xuaát xöù vaø hoøan caûnh ra ñôøi cuûa “ Röøng xaø nu”. -Truyeän ngaén “Röøng xaø nu” ñöôïc in trong taäp truyeän ngaén “ Treân queâ höông nhöõng anh huøng Ñieän Ngoïc” .-Taùc phaåm ñöôïc vieát vaøo naêm 1965. Ñaây laø thôøi ñieåm Myõ ñoå quaân tham chieán ôû mieàn Nam. Cuoäc khaùng chieán choáng Myõ ôû Mieàn Nam ôû vaøo hoài quyeát lieät : giaêc Myõ ñieân cuoàng ñaùnh phaù Caùch maïng mieàn Nam . -Tröôùc söï huûy dieät taøn baïo cuûa keû thuø, tinh thaàn ñaáu tranh caùch maïng cuûa nhaân daân (töø mieàn ngöôïc ñeán mieàn xuoâi) caøng kieân cöôøng vaø baát khuaát . 3/ Coát truyeän cuûa taùc phaåm: Truyeän keå veà Tnuù-ngöôøi laøng Xoâman, thuoäc daân toäc Straù ôû Taây Nguyeân: Tnuù moà coâi cha meï, lôùn leân trongtình yeâu thöông cuûa buoân laøng. Töø nhoû, Tnuù ñaõ cuøng Mai( con gaùi cuï Meát) tham gia laøm lieân laïc cho Caùch maïng. Bò giaëc baét, tra taán daõ man, Tnuù khoâng khai,anh vöôït nguïc trôû veà cuøng cuï Meát vaø thanh nieân trong laøng chuaån bò vuõ khí ñaùnh giaëc. Giaëc caøn queùt, khuûng boá baét vôï con anh ñaùnh ñaäp ñeåhoøng baét anh.Taän maét chöùng kieán caûnh vôï con ñau ñôùn tröôùc nhöõng laøn möa roi cuûa keû thuø, anh ñaõ xoâng ra giöõa voøng vaây cuûa giaëc ñeå cöùu meï con Mai. Nhöng khoâng cöùu ñöôïc: vôï con anh cheát; anh bò giaët baét vaø ñoát 10 ñaàu ngoùn tay.Anh ñöôïc daân laøng cöùu, sau ñoù anh tham gia löïc löôïng quaân giaûi phoùng. Ba naêm sau, anh ñöôïc ñôn vò cho nghæ pheùp 1 ñeâm veà thaêm laøng. Trong ñeâm ñoù, cuï Meát trieäu taäp caû baûn ñeå keå chuyeän veà Tnuù-chuyeän veà buoân laøng cho caû laøng cuøng nghe. Saùng hoâm sau, cuï Meát, Dít vaø beù Heng laïi tieãn Tnuù leân ñöôøng. Thoâng qua caâu chuyeän veà cuoäc ñôøi Tnuù, truyeän ngaén ca ngôïi söùc soángvaø tinh thaàn ñaáu tranh quaät cöôøngcuûa daân laøng Xoâ-man ( noùi rieâng) vaøcaùc daân toäc Taây Nguyeân trong cuoäckhaùng chieán choáng Myõ.4/ Chuû ñeà 1/ Hình töôïng caây xaø nu – röøng xaø nu trong taùc phaåm: *. Ñaëc ñieåm sinh thaùi : -Laø loaïi caây thaân goã, hoï thoâng, moïc thaønh röøng ôû Taây Nguyeân.- Caây xaø nu moïc thaúng, taùn laù vöôn cao, thaân caây vaïm vôõ, coù söùc soáng maõnh lieät.“loïai caây huøng vó vaø cao thöôïng, man daïi vaø trong saïch, moãi caây cao vuùt, vaïm vôõ, öùa nhöïa, taùn laù vöøa thanh nhaõ vöøa raén roûi” (Nguyeân Ngoïc –veà moät truyeän ngaén – Röøng xaø nu)II/ Phaân tích Rừng xà nu ở Tây Nguyên* Theo em , có mấy cách phân tích ý nghĩa biểu tượng của cây xà nu, rừng xà nu trong tác phẩm? * Có thể tìm hiểu ý nghĩa biểu tượng của cây xà nu , rừng xà nu theo hai cách : - Phân tích theo sự xuất hiện của cây xà nu theo bố cục của tác phẩm.- Phân tích theo mối quan hệ chiếu ứng giữa cây và người.=> Thấy được dụng ý của nhà văn khi đặt tên cho tác phẩm là “Rừng xà nu”.b.YÙ nghóa cuï theå vaø giaù trò töôïng tröng cuûa hình aûnh caây xaø nu-röøng xaø nu :* Cách 1:- ÔÛ phaàn ñaàu taùc phaåm : + Caû röøng xaø nu bò taøn phaù bôûi ñaïn ñaïi baùc cuûa keû thuø. + “Ñaïn ñaïi baùc khoâng gieát noåi chuùng”, chuùng vöôït leân raát nhanh+ “röøng xaø nu öôõn taám ngöïc lôùn ra che chôû cho laøng”.=> Caây xaø nu ñöôïc mieâu taû vöøa chieáu öùng vôùi noãi ñau thöông daân laøng Xoâ-man, laïi vöøa hieän leân veû ñeïp huøng vó –che chôû, baûo veä cho cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Taây Nguyeân tröôùc söï taøn baïo cuûa Myõ Dieäm .- ÔÛ phaàn thaân truyeän :Röøng xaø nu töø bieåu töôïng caây- ngöôøi, môû roäng thaønh bieåu töôïng ñôøi soáng : Xaø nu coù maët trong ñôøi soáng haøng ngaøy, trong lòch söû ngaøn ñôøi cuûa daân laøng Xoâ-man :+ Löûa xaø nu chaùy trong moãi beáp, chaùy trong ñoáng löûa ôû nhaø öng.+Khoùi xaø nu queùt ñen taám baûng cho anh quyeát daïy Tnuù vaø Mai hoïc chöõ.+Goác caây xaø nu caïnh con nuôùc lôùn laø nôi baét ñaàu cho tình yeâu saâu ñaäm tha thieát cuûa Mai vaø Tnuù.+Aùnh ñuoác xaø nu ñeâm ñeâm soi saùng cho daân laøng maøi giaùo maùc chuaån bò ñoàng khôûi.+ Daàu xaø nu, giaëc duøng ñoát 10 ñaàu ngoùn tay Tnuù=> Hình aûnh caây xaø nu luoân gaén boù vôùi nieàm vui, noãi ñau –giao hoøa chieáu öùng vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Taây Nguyeân. - ÔÛ ñoïan keát : + “voâ soá nhöõng caây con moïc leân”.+ “nhöõng caây môùi nhuù khoûi maët ñaát, nhoïn hoaét nhö nhöõng muõi leâ”.+ “Ñeán huùt taàm maétnhöõng röøng xaø nu noái tieáp ñeán chaân trôøi”. hình aûnh ñöôïc laùy laïi nhöng laïi coù söï phaùt trieån veà yù nghóa bieåu töôïng troïn veïn cho noãi ñau, phaåm chaát söùc maïnh cuûa daân laøng Xoâ-man, gôïi yù nghóa nhan ñeà taùc phaåm : Röøng xaø nu. Cây Xà Nu có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống con người Tây Nguyên ?* Cách 2:a/ Cây Xà Nu gắn bó với cuộc sống con người Tây Nguyên :Là loại cây đặc thù tiêu biểu cho miền đất Tây Nguyên , tạo bối cảnh hùng vĩ và hoang dã Người TN gắn bó mật thiết với cây Xà Nu :sinh ra dưới tán Xà Nu , lớn lên , lam làm , sinh hoạt bên cây Xà Nu , yêu đương hẹn hò ở dưới gốc Xà Nu và chết thì yên nghĩ dưới những cánh rừng Xà Nu bạt ngàn ..Cây Xà Nu gần gũi với đời sống của người dân Xô Man , là chứng nhân của những sự kiện quan trọng xảy ra với họ trong cuộc kháng chiến * To lớn vững chãi thẳng thắn , sinh sôi nảy nở khoẻ ,cành lá xum xuê bất chấp giá rét giông bão ..Tả thực + nhân hoá , tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xô Man : kiên cưòng bất khuất* Cạnh cây Xà Nu mới ngã gục đã có 4 , 5 cây con khác mọc lên , ngọn xanh rờn , hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trờiTượng trưng cho sức chịu đựng và sức sống mãnh liệt của nhân dân Tây nguyên * Có những cây bị thưongnhựa ứa ra thơm ngào ngạt vết thương chóng lành..vượt lên rất nhanh..Tượng trưng cho các thế hệ người dân Tây Nguyên nối tiếp nhau đánh giặc giữ làng.. ( Mai chết có Dít ..Anh Quyết hi sinh có Tnú thay thế )b/ Cây Xà Nu tượng trưng cho phẩm chất và số phận con người TN :“ Rừng Xà Nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho dân làng”Cây Xà Nu + rừng Xà Nu gắn bó với con người từ bao đời nay , cùng với con người đánh giặc giữ làngRừng Xà Nu tiêu biểu cho sức sống bất diệt và tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân Tây Nguyên Hình ảnh cây Xà Nu nổi bật xuyên suốt tác phẩm là một biểu tượng nghệ thuật đẹp , giàu giá trị thẩm mỹ , góp phần làm nổi bật chủ đề và tạo không khí Tây Nguyên , chất TN độc đáoMiêu tả cây Xà Nu trong sự : so sánh đối chiếu , nhân hoá , ẩn dụ , tượng trưng..Hay coù theå noùi : Hình aûnh röøng xaø nu nhö moät daøn nhaïc ñeäm cuøng taáu leân baûn tröôøng ca ñau thöông maø anh duõng cuûa moät Taây Nguyeân baát khuaát – kieân cöôøng. 2/ Cuoäc soáng ñau thöông vaø tinh thaàn quaät khôûi cuûa daân laøng Xoâman trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ:a. Cuoäc soáng ñau thöông vaø tinh thaàn quaät khôûi cuûa caû buoân laøng Xoâ man :+ Caû buoân laøng bò giaëc taøn saùt, gieát haïi daõ man.+ Keû thuø caøng taøn saùt, nhaân daân caøng soâi suïc caêm thuø ñöùng leân ñaùnh giaëc.b. Caùc nhaân vaät tieâu bieåu : - Cuï Meát. -Tnuù – Mai . - Dít. - Beù Heng. a/ Nhân vật cụ Mết :- Cụ già 60 tuổi : mắt sáng , râu dài tới ngực , bàn tay nặng trịch như kềm sắt, ngực căng , tiếng nói ồ ồ dội vang ..=> Ở cụ toát ra nét đẹp quắc thước , cứng cõi , lẫm liệt , mạnh mẽ..- Già làng có uy tín và được kính trọng- Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ là phải đánh lâu dài- Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranhNhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , là điểm tựa vững chắc cho thế hệ trẻ trong kháng chiến chống MỹSơ kết : Nhân vật được xây dựng bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn , cụ Mết tượng trưng cho lịch sử , cho truyền thống hiên ngang bất khuất , cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Manb/ Nhân vật Tnú :- Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ , được chăm sóc nuôi dưỡng bởi bàn tay dân làng Xô Man “ Đời nó khổ , nhưng bụng dạ nó sạch như nước suối làng ta ” - Tính cách : gan góc , táo bạo , dũng cảm ( từ nhỏ đã tiếp tế liên lạc , bảo vệ cán bộ ) - Dũng cảm trung thành với cách mạng - Giàu tình thương đối với mọi người : với vợ con , với dân làng , với quê hương( chi tiết nghe tiếng chày rộn rã , ngụm nước suối ngọt lành) - Có tính kỉ luật cao ( về phép và trả phép đúng hạn )Nhân vật Tnú được xây dựng qua hình ảnh đôi bàn tay khi còn lành lặn học chữ vụng về , đập đá vào đầu tự trừng phạt vì học chậm Khi bị bắt bị tra hỏi đặt tay lên bụng mình “ cộng sản ở đây này ”Khi bị tra tấn giặc tẩm dầu Xànu và đốt 10 đầu ngón tay nghiến răng chịu đựng..Chứng tích tội ác của kẻ thù mà Tnú mang theo suốt đời..ngọn lửa của lòng căm hận , châm bùng ngọn lửa đồng khởi.Anh là cây Xà Nu đã trưởng thành , là thế hệ nối tiếp cha anh , là lực lượng nòng cốt của cuộc chiến đấu hôm nay . Con người có cuộc đời và số phận bi tráng , là hình ảnh con người TN bất khuất .c/ Nhân vật Dít :- Cô gái trẻ giàu nghị lực , là hiện thân và sự tiếp nối của Mai- Gan lì từ nhỏ : từ bé đã tiếp tế liên lạc bị bắt bị đạn bắn quanh người vẫn không sợ- Có bản lĩnh vững vàng và trưởng thành mau lẹ : thay đổi từ hình dạng , lời nói , đến việc làmNhân vật Dít đặc biệt được xây dựng qua hình ảnh đôi mắtKhi bị khủng khoảng tâm lý đôi mắt mở to trừng trừng nhìn bọn línhĐôi mắt ráo hoảnh - lầm lì không nói gì (trước cái chết bi thảm của chị gái )Đôi mắt mở to bình thản nghiêm nghịCô hiện thân cho cây Xà Nu đã trưởng thành và trở thành người lãnh đạo nguyên tắc , bản lĩnh nhưng rất tình cảm với mọi ngườid/ Nhân vật bé Heng :- Lớp măng non nối tiếp cha ông đánh giặc - Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động- Hình ảnh chú bé “ súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ người lính thực sự” rất có ý nghĩaTượng trưng cho cây Xà Nu con đầy sinh lực và nhựa sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc chiến đấu dài lâu với kẻ thùSơ kết : Hình ảnh con người TN với đầy đủ các thế hệ, tiêu biểu cho các phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng , mỗi nhân vật để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc3/ Thành công về nghệ thuật :- Cảm hứng sử thi hoành tráng : cách kể trang trọng truyền cho con cháu những trang lịch sử của cộng đồng .. - Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng : cây Xà Nu , 10 ngón tay thành mười ngọn đuốc- Chất Tây Nguyên rất đậm nét : rừng Xà Nu vừa hùng vĩ vừa hoang dã cảnh sinh hoạt buôn làng ..III/ Chủ đề :Tinh thần đấu tranh , kiên cường bất khuất của tập thể dân làng Xô Man và con đường tất yếu cầm vũ khí đứng lên , đồng khởi giải phóng quê hương