Bài giảng Ngữ văn 12 tiết 40, 41: Đàn ghi ta của Lorca - Thanh Thảo

ĐÀN GHI TA CỦA LORCA(Trích Khối vuông rubic)Thanh ThảoNGỮ VĂN 12 TIẾT 40-41TUẦN 14Nêu những nét chính về tác giả Thanh Thảo ?I. TÌM HIỂU CHUNG: 1. Tác giả:- Thanh Thảo tên khai sinh Hồ Thành Công,1946 , Quảng Ngãi. - Thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến.Suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại ,thơ ông khước từ lối biểu đạt dễ dãi,khuôn mẫu.Ảnh hưởng trường phái thơ tượng trưng, siêu thực phương Tây.Kể các tập thơ tiêu biểu của Thanh Thảo?Nêu xuất xứ của bài thơ ?Giới thiệu vài nét về nhà thơ Gar-xi-a Lor-ca ?-Tác phẩm tiêu biểu(sgk)-Phong cách Thơ Thanh Thảo: tiêu biểu cho gương mặt thơ trẻ thời chống Mỹ , nhiều nỗ lực đổi mới thơ Việt Nam. - ---- Đậm chất triết lý, mạch trữ tình hướng tới những vẻ đẹp của nhân cách: nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực và yêu tự do.3. Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca:a/Xuất xứ: - Rút trong tập “Khối vuông ru- bích” (1985) .Bài thơ được viết theo phong cách thơ tượng trưng có pha màu sắc siêu thực.Đề tài: viết về Gar-xi-a Lorca(1898-1936), nhà thơ , nhà nghệ sĩ tài hoa của Tây Ban Nha bị phátxít sát hại có tâm hồn thanh cao, số phận oan khuất- Một thiên tài: nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu người Tây Ban Nha - đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX.- Một nhân cách cao đẹp: nhà thơ hiện đại yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dám dũng cảm đấu tranh với một nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ.- Một số phận đầy oan khuất: kẻ thù tàn nhẫn lén thủ tiêu ông, nhiều người không hiểu hết sự hy sinh cao cả của ông. b/Bố cục: 3 đoạn. - Đoạn 1 (6 dòng đầu): Hình ảnh Lorca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha. - Đoạn 2 (12 dòng tiếp): cái chết bi thảm của Lorca và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân. - Đoạn 3 (13 dòng cuối): Niềm xót thương Lorca và niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca c/Ý nghĩa nhan đề và lời đề từ: * Tựa đề “Đàn ghi ta của Lor-ca”: Đàn ghi ta niềm tự hào, một phần hồn của đất nước Tây Ban Nha (nên còn được gọi là Tây Ban cầm). Đàn ghi ta gắn bó thân thiết với Lor-ca trên những nẻo đường ca hát và sáng tạo. Đàn ghi ta  biểu tượng tình yêu của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha, con đường nghệ thuật của tác giả, khát vọng cao cả mà Lor-ca nguyện phấn đấu suốt đời. * Lời đề từ: -Di chúc của nhà thơ, khi tiên cảm về cái chết :* Hãy chôn tôi với cây đàn - phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn. Tình yêu nghệ thuật say đắm* Hãy chôn tôi với cây đàn – biểu trưng cho sự nghiệp của Lor-ca - ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới. “ Khi tôi chếthãy chôn tôi với cây đàn”Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắtThánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban NhaQUỐC KỲ VÀ QUỐC HUY TÂY BAN NHAHoa Li la (Tử đinh hương)Hình ảnh Lorca hiện ra trong một bối cảnh Tây Ban Nha như thế nào? Ở 6 câu thơ đầu Tác giả miêu tả nhà thơ bằng nghệ thuật gì ?II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:1. Hình ảnh Lorca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha:- Áo choàng đỏ gắt.- Vầng trăng chếnh choáng.- Trên yên ngựa mỏi mòn.- Đi lang thang về miền đơn độc.- Những tiếng đàn bọt nước.Hình ảnh chấm phá, tương phản hình dung về Lorca - gợi liên tưởng đến khung cảnh một đấu trường═> Cuộc đấu tranh giữa khát vọng dân chủ của công dân Lorca với nền chính trị độc tài; của khát vọng cách tân nghệ thuật trong chàng nghệ sĩ Lorca với nền nghệ thuật già nua Lorca thật đơn độc . Sự đồng cảm sâu sắc của Thanh Thảo với nghệ sĩ Lorca - người đã dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân mình.2.Cái chết bi thảm của Lorca và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân:a/- Hình ảnh cái chết :tả thực “áo choàng bê bết đỏ”, “Lorca bị điệu về bãi bắn” Đối lập :+ Tự do của người nghệ sĩ >< - Nhân cách hoá siêu thực:Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy. - Hoán dụ: + Tiếng đàn → cuộc đời Lorca.+ Tấm áo choàng bê bết đỏ → cái chết.- So sánh siêu thực : tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn.→Nổi bật tình yêu, cái đẹp, cái chết, nỗi đau trong tư tưởng, khát vọng, tình cảm của Lorca → cái chết để lại nhiều suy nghĩ.3. Nỗi niềm xót thương Lorca và niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca (13câu ): + Tiếng đàn tài năng nghệ thuật của Lorca ; tình yêu con người, khát vọng Lorca hằng theo đuổi  Cái đẹp mà mọi sự tàn ác không thể nào huỷ diệt được.Nỗi xót thương trước cái chết của một thiên tài , nuối tiếc hành trình cách tân nghệ thuật dang dở của Lorca và cả nền văn chương Tây Ban Nha. những hình ảnh đẹp và buồn: “giọt nước mắt vầng trăng – Long lanh trong đáy giếng”  gợi nhiều suy tư.Hai câu thơ trên có ý nghĩa gì?Nhận xét về nghệ thuật ?Không ai chôn cất tiếng đàn Tiếng đàn như cỏ mọc hoang.- Nỗi niềm xót thương Lorca được chuyển hoá thành niềm tin vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca NT nhân hoá – so sánh siêu thực. Đường chỉ tay đã đứt Dòng sông rộng vô cùng. - Nỗi đau xót cho số phận ngắn ngủi của Lorca và sự dở dang của nghệ thuật cách tân do anh đề xướng.-Hình ảnh: “bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc, “ném lá bùa, ném trái tim vào xoáy nước, vào cõi lặng yên”Tượng trưng số phận bi thảm , đơn độc và sự gắn bó với nghệ thuật của Lorca.Vũ nữ Di gan* Yếu tố âm nhạc trong bài thơ: - Các chuỗi âm mô phỏng tiếng đàn ghi ta “li-la li-la li-la” luyến láy sau hai câu thơ đầu → gợi liên tưởng tiếng vang của chùm hợp âm sau tấu khúc hoặc ca khúc mở đầu.- Chuỗi âm “ li-la li-la li-la” kết thúc bài thơ → gợi tiếng vang của chùm hợp âm vĩ thanh.Ý nghĩa của sự kính trọng và tri âm một nhà thơ, nhạc sĩ, hoạ sĩ, nhà cách tân NT , gắn bó với tâm hồn Tây Ban Nha.III/TỔNG KẾT(Ghi nhớ):1/CHỦ ĐỀ: -Nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca, nhà thơ thiên tài Tây Ban Nha và thái độ ngưỡng mộ người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX bị giết hại một cách phũ phàng .2/ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT : p/ cách thơ Thanh Thảo Biểu đạt bằng một hình thức độc đáo: kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc về cấu tứ, sức gợi mở đa dạng, phong phú về hình ảnh và sự mới mẻ về ngôn từ(ý nghĩa siêu thực)./.LUYỆN TẬPNêu cảm nhận của anh (chị) về hình ảnh của LORCA được thể hiện qua bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” của nhà thơ Thanh Thảo ?HƯỚNG DẪN HỌC BÀI, CHUẨN BỊ BÀI MỚI1. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI. a. Học thuộc tiểu sử tác giả. b. Phân tích hình tượng Lorca trong bài thơ. c. Nghệ thuật chính của bài thơ.2. CHUẨN BỊ BÀI MỚI: Các bài đọc thêm: + Bác ơi – Tố Hữu. + Tự do – P. E–LUY–A. Chuẩn bị các câu hỏi trang 169, 173 SGK.CÁM ƠN CÁC EM ĐÃ THAM GIA TÌM HIỂU TÁC PHẨM .