Bài giảng Ngữ văn 11: Số phận con người (M.Sô-Lô-khốp)

Số phận con ngườiM.SÔ-LÔ-KHỐP1) Tác giả Mi-khai-in A-lếch-xan-đrô-vích Sô-lô-khốp (1905-1984) là nhà văn Nga. Cuộc đời gắn bó với vùng sông Đông trong những bước chuyển mình của lịch sử. Ông tham gia hầu hết các cuộc chiến tranh giải phóng 1922,Ông lên Matxcơva làm nhiều nghề để kiếm sống 1925, trở về sông Đông và sáng tác “Sông Đông êm đềm”1932, là đảng viên đảng cộng sản liên Xô M.Sô-Lô-Khốp- 1939 được bầu vào Viện Hàn Lâm KH Liên Xô.Chiến tranh Vệ quốc (1941-1945) làm phóng viên chiến trường cho báo “Sự thật” 1965 được giải Nobel văn họcĐài tưởng niệm SolokhovĐài tưởng niệm Solokhov2) Tác phẩmTruyện ngắn số phận con người ( 1957) là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Nga.Tóm tắt tác phẩmNhân vật chính của truyện là An- đrây Xô cô lốp - từng là một người lính Xô -viết . Anh đã kể cho tác giả nghe về cuộc đời đau khổ của mình ...Đệ nhị thế chiến bùng nổAnđrây Xôcôlốp chia tay vợ con để lên đường nhập ngũBị thương và bị bắt làm tù binhBị đày đoạ khổ cực trong trại tập trung của phát xítPhát xít Đức bắt cả tù binh lái xe. Cơ hội để Xô- cô -lốp trốn thoát, trở về phía Hồng quânSau khi trở về với hồng quân, anh được tin vợ và con gái bị chết vì bom, nhà cửa tan nátVui mừng khi đọc được thư của con trai, giờ là đại uý pháo binh, cũng đang tiến công Berlin, anh hi vọng gặp con trai trên đất ĐứcTiến quân vào giải phóng BerlinNhưng đúng ngày 9 tháng 5 năm 1945, ngày chiến thắng Berlin thìĐứa con trai duy nhất, niềm hy vọng cuối cùng của anh đã bị một tên thiện xạ Đức bắn chếtAnh chôn niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng trên đất Đức, trở về đơn vị như người mất hồnGiải ngũ, đến sống nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xeĐau buồn, anh hay vào quán uống rượuTình cờ nhìn thấy bé Vania và anh bắt đầu thấy thích nóBé Vania và mảnh dưa hấu vừa nhặt đượcMặt bê bết dưa hấu.- Sao chú lại biết tên cháu là Vania ?Trò chuyện với bé Vania trên xe - Ta là bố của conBố yêu của con ơi !...Vania ôm cổ, hôn vào má, vào môi, vào trán của Xô cô lốpĐây, tôi tìm được cháu Vaniuska của tôi rồi...Bà chủ đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròng... Lấy tạp dề che mặt khócTôi thấy lòng vui không lời nào tả xiếtBố ơi , cái áo bành tô da của bố đâu rồi ?Đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy những người thân quá cốBan ngày anh trấn tĩnh, không than vãn nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắtChia tay với tác giả :- Tạm biệt anh bạn, chúc anh may mắnHai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ ...II) Đọc-Hiểu tác phẩmChiến tranh và thân phận con người:Nhân vật an-đrây Xô-cô-lốp -Trong chiến tranh + Chiến đấu, bị thương hai lần + Bị đày đoạ trong trại tập trung nhưng vẫn giữ được khí phách anh hùng cũa người lính Xô Viết + Vợ và con gái bị bom phát xít giết hại từ 1942 + Con trai A-na-tô-li, chú học sinh giỏi toán, đại uý pháo binh, hi sinh trong ngày chiến thắng tại Berlin. -Sau chiến tranh - Hoàn cảnh+ Không vợ con, không nhà cửa, không niềm hi vọng, không trở về quê hương.+ Trở thành kẻ lang thang, ăn nhờ ở đậu, chìm trong men rượu để chạy trốn quá khứ. - Tâm trạng+ Tinh thần và thể chất đổ sụp, trở nên như người mất hồn+ Nỗi buồn đau mất mát in đậm trên gương mặt anh ( cặp mắt buồn nguội lạnh lúc nào cũg buồn thê thảm) vò xé trái tim anh ( trái tim đã bị chai sạn vì đau khổ).=> Chiến tranh đã tước đoạt tất cả những gì quí giá nhất: Quê hương, gia đình, tình yêu thương, niềm hi vọng. Sô lô khốp không ngần ngại nói lên cái giá quá đắt của chiến thắng, những đau khổ tột cùng của con người do chiến tranh gây nênI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNChiến tranh và số phận con người:Nhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a Cuộc gặp gỡ với Va-ni-a diễn ra như thế nào?-Cuộc gặp gỡ của Xô-cô-lốp với bé Va-ni-a+Gặp ở tiệm giải khát- nơi Xô-cô-lốp vẫn đến uống rượu.+Xôcô lốp ấn tượng với đôi mắt như “những ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm”, thích và nhớ bé-Thấy bé đói, gọi lên xe, trò chuyện, biết được cảnh ngộ của bé => quyết định nhận bé làm con “Không để mình với nó chìm nghỉm riêng rẽ được”Vì sao Xôcôlốp quyết định nhận bé Vania làm con?=>Xô cô lốp làm nhận Vania con vì:+ Yêu mến vẻ đẹp hồn nhiên thánh thiện của Vania + Xót thương cho cảnh ngộ Vania+ Tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm đã thức tỉnh - Tâm trạng+ Tinh thần và thể chất đổ sụp, trở nên như người mất hồn+ Nỗi buồn đau mất mát in đậm trên gương mặt anh ( cặp mắt buồn nguội lạnh lúc nào cũg buồn thê thảm), vò xé trái tim anh ( trái tim đã bị chai sạn vì đau khổ). - Hoàn cảnh+ Không vợ con, không nhà cửa, không niềm hi vọng, không trở về quê hương.+ Trở thành kẻ lang thang, ăn nhờ ở đậu, chìm trong men rượu để chạy trốn quá khứ.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNChiến tranh và số phận con người:Nhân vật Xô-cô-lốpb. Bé Va-ni-a:*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a -Cuộc gặp gỡ của Xôcôlốp với VaniaTâm trạng của Xôcôlốp: “tâm hồn nhẹ nhõm và bừng sáng”; “mắt tôi thì mờ hẳn đi, cả người cũng run lên, hai bàn tay lẩy bẩy”.Qua những chi tiết miêu tả tâm trạng Xôcôlốp, em có nhận xét gì về tính cách và vẻ đẹp tâm hồn của anh?Xôcôlốp là một người có trái tim nhạy cảm,giàu tình thương yêu, nhân hậuI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a -Cuộc gặp gỡ của Xôcôlốp với Vania-Cuộc sống của Xôcôlốp sau khi nhận VaniaCuộc sống của Xôcôlốp có những niềm vui, hạnh phúc và những khó khăn gì?+ “Lần đầu tiên sau bao nhiêu năm anh được ngủ một giấc ngon lành”, anh tắm rửa, mua sắm, chăm sóc cho con, “vui không lời nào tả xiết”, “thiếu nó thì thấy buồn”Anh đã kiên cường vượt lên số phận.+Nhưng vẫn còn rất nhiều những khó khăn thử thách mà không phải lúc nào cũng dễ dàng vượt qua:~ Kí ức tuổi thơ của Vania về bố đẻ~ Mất bằng lái xe, søc khoÎ suy yÕu~ Hai bố con cuốc bộ đến miền quê khác, khắp nước NgaI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a -Cuộc gặp gỡ của Xôcôlốp với VaniaLại còn thêm một mỗi khổ tâm này nữa: hầu như đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy người thân quá cố. Và lúc nào cũng thế, tôi ở bên này, sau hàng rào dây thép gai, còn vợ con thì tự do ở bên kia () ban ngày bao giờ tôi cũng trấn tĩnh được, không hở ra một tiếng thở dài, một lời than vãn, nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắtMột trong những khó khăn, thử thách của cuộc sống hiện tại mà Xôcôlốp phải đối diện ở đây là gì?I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a -Cuộc gặp gỡ của Xôcôlốp với Vania-Cuộc sống của Xôcôlốp sau khi nhận Vania+ Nhưng vẫn còn rất nhiều những khó khăn, thử thách mà không phải lúc nào cũng dễ dàng vượt qua:~ Kí ức tuổi thơ của Vania về bố đẻ~ Mất bằng lái xe, søc khoÎ suy yếu~ Hai bố con cuốc bộ đến miền quê khác, khắp nước Nga với nỗi đau của quá khứ- một vết thương không thể liền da, do chiÕn tranh.Trước những khó khăn, thử thách ấy, thái độ của Xôcôlốp với Vania như thế nào?=> Xôcôlốp âm thầm nén chịu để không làm tổn thương đến Vania. Sôlôkhốp là một nhà văn tôn trong sự thật, “sự thật đươc tôn trọng trong từng câu văn, từng chi tiết” I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania *Trước khi được Xôcôlốp nhận làm con: Vì chiến tranh mà trơ trọi đói khát lang thang: bố chết ở mặt trận, mẹ chết vì bom.-Dẫu còn thơ dại (“cặp mắt- cứ như những ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm”), nhưng ý thức được nổi bất hạnh của mình: đôi lúc lặng thinh, tư lự, thở dài=> Là một nạn nhân đáng thương của chiến tranh.Em hãy tìm những chi tiết kể về hoàn cảnh, số phận của Vania sau chiến tranh?“Thằng bé hoạt bát đến thế mà bỗng nhiên không biết vì sao lại lặng thinh tư lự ().Tôi hỏi: Bố cháu đâu hả Vania? Nó rỉ tai: Chết ở mặt trận. Thế mẹ cháu?- Mẹ bị bom chết trên tàu hoả khi mẹ con cháu đang đi tàu.Thế cháu từ đâu đến? Cháu không biết không, nhớ. Thế ở đây cháu không có ai là bà con thân thuộc à? -Không có ai cả. Thế đêm cháu ngủ ở đâu? -Bạ đâu ngủ đó.”I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con*Vania khi được Xôcôlốp nhận làm conTình cảm, tâm trạng, hành động của cậu bé diễn ra như thế nào?-Vania vô cùng vui sướng, hạnh phúc.=>Vì: được “bố tìm thấy”, được che trở, yêu thương-Từ đó, cậu cứ bám riết lấy bố, quấn quýt không rờiVì sao cậu lại vui sướng, hạnh phúc đến thế?“Trời ơi, thật không thể tưởng tượng được. Nó nhảy chồm lên cổ tôi hôn vào má, vào môi, vào chán và như con chim chích, nó ríu rít líu lo vang rộn cả buồng lái “Bố yêu của con ơi! Con biết mà! Con biết thế nào bố cũng tìm thấy con mà! Con chờ mong mãi được gặp bố!” Nó áp sát vào người tôi, toàn thân cứ run lên như ngọn cỏ trước gió”I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con “có lúc thì cứ luôn luôn ríu rít như chim sẻ, có lúc không hiểu sao lại cứ tự nhiên im lặng. Tôi hỏi: Con trai bố đang nghĩ gì đấy? Nó hỏi lại, mắt nhìn lên trần: -Bố ơi, cái áo bành tô da củabố đâu rồi? Cả đời tôi có bao gìơ tôi có bành tô da đâu! Tôi đànhphải đánh trống lảng” I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con*Vania khi được Xôcôlốp nhận làm con-Vania vô cùng vui sướng, hạnh phúc.=>Vì: được “bố tìm thấy”, được che trở, yêu thương-Từ đó, cậu cứ bám riết lấy bố, quấn quýt không rời-Sẵn sàng cùng bố cuốc bộ khắp nước NgaSự hồn nhiên và tình cảm của Vania dành cho bố trong hoàn cảnh số phận như vậy thể hiện phẩm chất gì?=> Tuy nhỏ tuổi nhưng tỏ ra hết sức kiên cường, tràn đầy niềm tin trong cuộc sống, trở thành điểm tựa cho XôcôlốpI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con*Vania khi được Xôcôlốp nhận làm con“Hai con người, hai hạt cát đã bị sức mạnhphũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạCái gì đang chờ đón họ ở phía trước? Thiết nghĩ rằng con người Nga đó, con người có ý chí kiên cường, sẽđứng vững được và sống bêncạnh bố, chú bé kia một khi lớn lên sẽ có thể đương đầu với mọi thử thách,sẽ vượt qua mọi chướng ngại trên đường nếu như Tổ quốc kêu gọi”Qua số phận cuộc đời của Xôcôlốp, Vania, cùng với lời bình luận của tác giả, em có kết luận gì về cuộc sống của con người sau chiến tranh và tính cách Nga?I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con*Vania khi được Xôcôlốp nhận làm conIII. Tổng kết*Néi dung:-Tè c¸o chiÕn tranh ph¸t xÝt-Ph¶n ¸nh cuéc sèng cña ng­êi lÝnh, nh©n d©n Nga thêi hËu chiÕn- ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nãng báng => ph¶i quan t©m h¬n tíi nh÷ng sè phËn con ng­êi sau chiÕn tranh-Ca ngîi tÝnh c¸ch Nga: kiªn c­êng, nh©n hËu, có tinh thần trách nhiệm và tình yêu Tổ quốc*NghÖ thuËt:-TruyÖn lång trong truyÖn-X©y dùng nh©n vËt víi tÝnh c¸ch Nga ®iÓn h×nh, ng­êi anh hïng cña ®êi th­êng-Chi tiÕt nghÖ thuËt s¾c s¶o, giµu tÝnh hiÖn thùcI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢNĐọc và tóm tắt đoạn tríchPhân tíchNhân vật Xô-cô-lốp*Xô-cô-lốp trước khi gặp Va-ni-a*Xô-cô-lốp khi gặp bé Va-ni-a b. Nhân vật Vania*Vania trước khi được Xôcôlốp nhận làm con*Vania khi được Xôcôlốp nhận làm conCỦNG CỐ- Tình cảm và cách vượt lên số phận của Xôcôlốp đem đến cho các em bài học gì? Trong cuộc sống trước những nỗi đau đớn mất mát, hiện thực cuộc sống nghiệt ngã- ta phải làm thế nào để vượt qua? Bài tập về nhàIII. Tổng kết