Bài giảng Ngữ văn 11: Phong cách ngôn ngữ văn chương (tiết 1)

Các thầy cô giáo  tới dự giờ Môn: ngữ vănNhiệt liệt chào mừng Phong cách ngôn ngữ văn chươngTiết thứ nhất9“Một lễ hội văn hoá VN vừa được tổ chức tại Đài Bắc ngày 3.9 với các tiết mục biểu diễn âm nhạc dân gian, lễ hội ẩm thực VN...” (tin vắn- ANTG)Tháng 5 năm 545 , vua Lương cử Dương Phiêu làm thứ sử Giao Châu, cùng với tướng Trần Bá Tiên chỉ huy một đạo quân lớn theo hai đường thuỷ, bộ tiến xuống Vạn Xuân (Khởi nghĩa Lý Bí- Lịch sử lớp 6)Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rétTình yêu ta như cánh hoa vàng ( Tiếng hát con tàu- Chế Lan Viên)I/ Khái niệm:Em hãy kể một vài thể loại tác phẩm văn học mà em biết?Phong cách ngôn ngữ văn chương là kiểu diễn đạt dùng trong những thể loại sáng tác sau:- Văn xuôi ( truyện, ký, tuỳ bút...) Thơ ( thơ tự sự, thơ trữ tình ...) Tác phẩm kịch ( bi kịch, hài kịch...) Khái niệmII/đặc điểm sử dụng các phương tiện diễn đạtMục đích sử dụng của ngôn ngữ văn chương là: Xây dựng tác phẩm văn chươngViệc tìm hiểu đặc điểm sử dụng các phương tiện diễn đạt của phong cách ngôn ngữ văn chương phải dựa trên mục đích sử dụng đặc biệt của phong cách ngôn ngữ ngôn ngữ này.VD 1: Em không nghe rừng thu Lá thu kêu xào xạcCon nai vàng ngơ ngác Đạp trên lá vàng khô ( Tiếng thu- Lưu Trọng Lư )Đoạn thơ này gợi ra những hình ảnh nào ? thể hiện cảm xúc gì?1. Ngôn ngữ văn chương là ngôn ngữ tạo hình – biểu cảma. Thế nào là ngôn ngữ tạo hình- biểu cảm.VD 2: “...Hắn về lớp này trông khác hẳn. Mới đầu chẳng ai biết hắn là ai. Trông đặc như thằng săng đá! cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơơng cơơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết...” ( Chí Phèo- Nam Cao ) Đoạn văn này gợi ra hình ảnh nào?a. Thế nào là ngôn ngữ tạo hình- biểu cảm: Mọi tác phẩm văn chương đều gợi ra những phương diện nào đó của cuộc đời, đều chứa đựng những suy nghĩ, cảm xúc của nhà văn về cuộc sống và con người Khái niệm Ngôn ngữ tạo hình - biểu cảm là ngôn ngữ có khả năng gợi ra cho người đọc những hình ảnh và tình cảm nào đó trong cuộc sốngb. Các phương tiện tạo hình – biểu cảm:VD:Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiuĐâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuNắng xuống , trời lên sâu chót vótSông dài, trời rộng, bến cô liêu ( Tràng giang- Huy Cận)Từ láy: Lơ thơ, đìu hiu, chót vót.Sự phối âm: nhỏ gió đìu hiuTừ Hán: Cô liêuPhép đối: Nắng xuống / trời lênNgoài ra, tất cả các từ ngữ khác trong văn bản đều phối hợp với các yếu tố đã nêu để gợi ra hình ảnh và cảm xúc.Trong tiếng ta, các âm, các thanh, các tiếng, các từ đơn, các từ láy, các thành ngữ đều có khả năng tạo hình- biểu cảmChúng là công cụ để nhà văn miêu tả, tự sự, tạo nên những hình tượng văn chương có sức biểu hiện lớn laoc. Cách phân tích đặc điểm tạo hình biểu cảm của ngôn ngữ văn chươngTừ việc xem xét các ví dụ trên, em hãy rút ra cách phân tích đặc điểm tạo hình biểu cảm của ngôn ngữ văn chương?(1) Tìm các phương tiện tạo hình- biểu cảm: từ láy, từ ghép, từ Hán – Việt, từ đơn , BPTT... trong văn bản(2) Chỉ ra : các yếu tố ngôn ngữ đó đã gợi ra những hình ảnh nào, tình cảm gì?(3) Chỉ ra: các yếu tố ngôn ngữ đó phối hợp với nhau để diễn đạt điều gì ?2/ Ngôn ngữ văn chương có nhiều tầng nghĩaVD1: Chồng người đi ngược về xuôiChồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo ( ca dao)VD2: áo đỏ em đi giữa phố đôngCây xanh như cũng ánh theo hồngEm đi lửa cháy trong bao mắtAnh đứng thành tro em biết khôngNhận xét : Ngôn ngữ văn chương có nhiều tầng nghĩa.Qua việc phân tích VD, hãy rút ra nhận xét?Tầng nghĩa đầu tiên: chỉ cần căn cứ vào câu chữ là thấy được. Mọi người đều có thể nhận biếtNghĩa tường minhTầng nghĩa tiếp theo: Không thể hiện trên câu chữ, không nhận biết ngay được mà phải suy ra từ nghĩa tường minh và một số yếu tố khácNghĩa hàm ẩn3. Ngôn ngữ văn chương có nét riêng của nhà văn trong diễn đạtHãy xem VD dưới đây và cho biết các đoạn văn, thơ đó của những tác giả nào? tại sao em nhận ra được điều đó? đôHoa chanh nở giữa vườn chanhThầy u mình với chúng mình chân quê“ Đứng tréo trông theo cảnh hắt heoĐường đi thiên thẹo quán cheo leo.Lợp lều mái cỏ tranh xơ xácXo kẽ kèo tre đốt khẳng kheo...”“...Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít...”Nguyễn BínhNam CaoHồ Xuân hươngoMỗi nhà văn có sở trường và sở thích riêng trong diễn đạt.Nếu sở trường và sở thích đó thể hiện đều đặn , liên tục, nhất quán trong các tác phẩm của nhà văn thì tạo thành nét riêng của nhà văn trong diễn đạt.Những nhà văn nào có cách diễn đạt riêng được công chúng đánh giá cao thì được xem là nhà văn có phong cách tác giảTại sao chúng ta phảitìm hiểu ba đặc điểm trên của phong cách ngôn ngữ văn chương?1. Để có được hiểu biết về phong cách ngôn ngữ văn chương2. Để áp dụng trong việc tìm hiểu tác phẩm văn chương3. Để viết bài văn hay hơn4. Để sáng tác văn học Củng cố Làm bài tập sau đâyểu Thực hànhCám ơn các thầy cô giáo và các em Học sinh lớp 11A14