Bài giảng Ngữ văn 11: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca) Cao Bá Quát

BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT(Sa hành đoản ca) Cao Bá QuátI. Tìm hiểu chung:1. Tiểu dẫn:a) Cuộc đời: (1808-1855).Quê: Thuận Thành - Kinh Bắc.Gia đình: Nho học.Bản thân: + Có tài năng (Viết chữ đẹp, làm văn, thơ hay) + Có cá tính mạnh mẽ...+ Bi kịch cuộc đời (bị chu di tam tộc).b) Sự nghiệp:- Có hơn 1.400 bài thơ, hơn 20 bài văn xuôi và một số bài phú Nôm...- Cảm hứng sáng tác chủ đạo:+ Thiết tha gắn bó với quê hương, gia đình. + Giầu lòng nhân ái. + Có nhiều tư tưởng mới lạ, tiến bộ 2. Văn bản:a) Thể loại:- Thể Hành: Không gò bó niêm luật, vần điệu.b) Hoàn cảnh ra đời:Có hai cách lý giải:- Trên đường vào Huế đi thi.- Ở Huế nhớ lại quãng đường đi thi. => Thể hiện tâm trạng buồn chán.c) Bố cục:+ Bức tranh cảnh vật.+ Tâm trạng con người.II. Đọc - hiểu văn bản:Phiên âm: Trường sa phục trường sa Nhất bộ nhất hồi khước Nhật hành vị dĩ Khách tử lệ giao lạc Quân bất học tiên gia mỹ thụy ông, Đăng sơn điệp thuỷ oán hà cùng Cổ lai danh lợi nhân, Bôn tẩo lộ đồ trung. Phong tiền tửu điếm hữu mỹ tửu Tỉnh giả thường thiểu túy giả đồng. Trường sa, trường sa nại cừ hà? Thản lộ mênh mang uý lộ đa. Thĩnh ngã nhất xướng cùng đồ ca, Bắc Sơn chi bắc sơn vạn điệp, Nam sơn chi nam ba vạn cấp. Quân hồ vi hồ sa thượng lậpDịch thơ: Bãi cát lại bãi cát dài Đi một bước như lùi một bước. Mặt trời đã lặn chưa dừng được Lữ khách trên đường nước mắt rơi. Không học được tiên ông phép ngủ, Chèo non lội suối dận khôn vơi! Xưa nay, phường danh lợi Tất tả trên đường đời. Đầu gió hơi men thơm quán rượu Người say vô số tỉnh bao người? Bãi cát dài bãi cát dài ơi! Tính sao đây đường bằng mờ mịt Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít? Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”, Phía bắc núi Bắc núi muôn trùng, Phía nam núi Nam sóng dào dạt Anh đứng làm chi trên bãi cát.1. Bức tranh cảnh vật:- Hình ảnh bãi cát: Dµi v« tËn (nh¾c ®i nh¾c l¹i 5 lÇn) => Gîi c¶m gi¸c mÖt mái ch¸n ch­êng.+ T¶ thùc: H×nh ¶nh nh÷ng cån c¸t mªnh m«ng...+ ý biÓu t­îng: T­îng tr­ng cho con ®­êng c«ng danh nhäc nh»n, gian khæ...- H×nh ¶nh con ®­êng:+ T¶ thùc: con ®­êng mê mÞt, xung quanh bÞ bao bäc bëi nói, s«ng, biÓn...+ BiÓu t­îng: con ®­êng c«ng danh ®µy gian tru©n, bÕ t¾c...con ®­êng ®êi kh«ng lèi tho¸t...Tãm l¹i: T¸c gi¶ ®· miªu t¶ ch©n thùc, sinh ®éng h×nh ¶nh b·i c¸t vµ con ®­êng ®i trªn c¸t. Song, nh÷ng h×nh ¶nh ®ã kh«ng chØ mang ý nghÜa t¶ thùc mµ cßn mang ý nghÜa biÓu t­îng cho con ®­êng c«ng danh lËp nghiÖp ®Çy kh¾c nghiÖt...2. T©m tr¹ng con ng­êi: + Ch¸n n¶n, mÖt mái... + “GiËn kh«n v¬i”: Kh«ng muèn ®i tiÕp nh­ng vÉn ph¶i ®i v× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c=>Suy nghÜ ®Çy m©u thuÉn...M©u thuÉn: + Kh¸t väng sèng cao ®Ñp víi hiÖn thùc ®en tèi... + Kh¸t väng x«ng pha trªn con ®­êngt×m kiÕm lÝ t­ëng vµ sù cÇu an h­ëng l¹c...- Ng­êi ®i trªn c¸t c« ®¬n, bÐ nhá...Bªn c¹nh t©m tr¹ng ®ã lµ sù khao kh¸t ®æi thay...=> C©u kÕt thÓ hiÖn nçi b¨n kho¨n...h×nh ¶nh con ng­êi c« ®éc gi÷a kh«ng gian...3. NghÖ thuËt:+ H×nh ¶nh kÕt hîp t¶ thùc vµ biÓu t­îng...+ NhiÒu ®¹i tõ x­ng h«: anh, kh¸ch, ta...=>c¸i nh×n ®a chiÒu...+ Nh÷ng kiÓu c©u phong phó t¹o nhÞp ®iÖu c©u th¬...III – KÕt luËn.- Ghi nhí (Sgk).IV- H­íng dÉn häc tËp.- Häc thuéc lßng bµi th¬. Ph©n tÝch ý nghÜa cña h×nh t­îng b·i c¸t vµ con ®­êng ®i trªn c¸t...- So¹n bµi C©u c¸ mïa thu:+ C¶nh thu?+ T×nh thu?+ NghÖ thuËt sö dông ng«n ng÷, nhÞp ®iÖu?