Bài giảng Ngữ văn 10 tiết 22: Tấm Cám

I)Tìm hiểu chung:1. Tiểu dẫn: Phần tiểu dẫn cho em biết những gì? cổ tích về loài vật - Phân loại cổ tích: cổ tích thần kỳ cổ tích sinh hoạt - Đặc điểm cổ tích thần kỳ: + Có sự tham gia của các yếu tố thần kỳ + Thể hiện ước mơ của nhân dân- Thể loại của Tấm Cám: Cổ tích thần kỳ 2) Văn bản :Yêu cầu tóm tắt theo trình tự của cốt truyện , chú ý các sự kiện quan trọng sau: -Về tình cảnh mồ côi . -Về con cá bống . -Về việc Tấm đi xem hội – thử dày . -Về cái chết của Tấm . -Về chim vàng anh. -Về cây xoan đào . -Về bà lão hàng nước và quả thị . -Về việc Tấm hồi cung và trừng phạt CámDựa vào văn bản Tấm Cám trong sách Ngữ văn 10, trên cơ sở tóm tắt, em hãy kể diễn cảm câu chuyện này ? a) Tóm tắt văn bản : b) Bố cục :- Phần một : Từ đầu đến ... hằn học của mẹ con Cám. Nội dung: Tấm trước khi trở thành Hoàng hậu .- Phần hai: Còn lại . Nội dung: Khi Tấm trở thành Hoàng hậu . Bố cục truyện Tấm Cám có thể chia thành mấy phần ? Nội dung từng phần ? c) Nhan đề : Tấm Cám - Cả ba ý nghĩa trên .Nhan đề Tấm Cám có ý nghĩa gì ?- Chỉ những nhân cách chưa toàn vẹn .- Thể hiện xung đột chính .- Thể hiện đời sống dân dã, gợi thân phận .II . -Đọc- hiểu1. Tấm trước khi trở thành Hoàng hậu Nhóm 1 : Cơ sở nảy sinh xung đột giữa Tấm và mẹ con nhà Cám- Xác định hệ thống nhân vật (nhân vật nào là nhân vật chính)- Giữa các nhân vật chính có những xung đột nào ? xung đột nào là chủ yếu ? Bản chất của những xung đột đó ?(Tấm và mẹ con Cám đại diện cho các lực lượng đối lập nào ? Trong gia đình hay ngoài xã hội ?)- ý nghĩa của việc tạo ra các xung đột .Nhóm 4: Sự trợ giúp của lực lượng siêu nhiên đối với Tấm-Tìm những chi tiết mang yếu tố thần kỳ trong phần đầu của truyện. Nêu vai trò ý nghĩa của nó đối với Tấm ,đối với nhân dân lao động, đối với hình thức của truyện.Nhóm 2: Tấm trong xung đột với mẹ con Cám- Phân tích nhân vật Tấm trong xung đột với mẹ con nhà Cám- ở phần đầu của truyện. (Gợi ý : phân tích tính chất biểu cảm của nhân vật Tấm. Những nỗi khổ bất hạnh mà Tấm phải vượt qua để đến với hạnh phúc)Nhóm 3 : Mẹ con Cám trong xung đột với Tấm- Phân tích nhân vật mẹ con nhà Cám trong xung đột với Tấm ở phần đầu thiên truyện. (Gợi ý : Tìm những chi tiết miêu tả hành động của mẹ con Cám. Hành động đó nói lên điều gì về tội ác cũng như bản chất của mụ dì ghẻ và Cám.-Xác định hệ thống nhân vật ?Nhân vật nào là nhân vật chính ? Mối quan hệ và đặc điểm chung của các nhân vật chính ?Giữa các nhân vật chính có những xung đột nào ? Xung đột nào là chủ yếu ? Bản chất của những xung đột đó ? (Tấm và mẹ con Cám đại diện cho các lực lượng đối lập nào ? Trong gia đình hay ngoài xã hội ? )-ý nghĩa của việc tạo ra các xung đột .Nhóm 1Nhóm 1: Cơ sở nảy sinh xung đột giữa Tấm và mẹ con nhà Cám- Bản chất của xung đột: Xung đột này phản ánh mâu thuẫn quyền lợi trong gia đình . Đây không chỉ là mâu thuẫn dì ghẻ > búc lột sức lao động .+ Lừa gạt trỳt hết giỏ tộp của Tấm để chiếm đoạt yếm đỏ -> chiếm đoạt thành quả lao động -> tước đoạt đời sống vật chất .+ Giết cỏ bống -> cắt đứt nguồn sống tinh thần, cắt đứt niềm vui mổi ngày của Tấm .+ Bắt Tấm nhặt một đấu gạo lẫn thúc -> khụng cho Tấm đi xem hội ->tước đoạt đời sống tinh thần .+ Mụ dỡ ghẻ: độc ỏc, cay nghiệt .+ Cỏm: lười nhỏc, tham lam, dối trỏ .-> Mẹ con Cỏm là hiện thõn của cỏi ỏc. Chỳng đó đang tõm tước đoạt cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của Tấm - Hành động của mẹ con Cỏm :- Bản chất của mẹ con Cỏm :Tham lam, độc ác, cay nghiệt, mẹ con Cám đã tước đoạt cả cuộc sống vật chất lẫn tinh thần của Tấm . Hai nhân vật này được tác giả dân gian xây dựng với những nét nhân cách tương phản với Tấm. Nếu tính chất biểu cảm của nhân vật Tấm gợi lên những cảm xúc yêu thương thì mẹ con Cám lại gây nên sự phẫn nộ, căm giận đòi phải bị trừng phạt ở người đọc, người nghe.Nhóm 4Tìm những chi tiết mang yếu tố thần kì trong phần đầu của truyện. Nêu vai trò, ý nghĩa của nó đối với Tấm , đối với nhân dân và đối với hình thức của truyện .Nhóm 4 : Sự trợ giúp của lực lượng siêu nhiên đối với Tấm- Sự xuất hiện của Bụt qua các lần : +Bụt hiện lên bảo Tấm nuôi cá bống +Bụt hiện lên bày cho Tấm cách chôn xương cá bống +Bụt sai chim sẻ nhặt giúp Tấm đấu gạo trộn thóc + Bụt chỉ cho Tấm đào xương cá bống để lấy quần áo, giày, ngựa ... để đi hội .-Vật thần kỳ : gà biết nói , chim sẻ nghe được tiếng người, xương cá bống hoá thành quần áo, giày, ngựa...Những yếu tố thần kỳ :Vai trò, ý nghĩa của yếu tố thần kì đối với Tấm , nhân dân và đối với hình thức của truyện :Nếu những xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám phản ánh sự thật thì yếu tố thần kỳ lại dựng lên những lâu đài bay bổng của trí tượng tưởng và cảm quan lãng mạn táo bạo trong dân gian . Chính khả năng tưởng tượng hoang đường do hư cấu chủ tâm này đã đưa lại những xúc động tình cảm và sự say mê đột ngột trong cổ tích thần kỳ Tấm Cám .2. Tấm khi trở thành Hoàng hậua. Xung đột giữa Tấm và mẹ con Cỏm Em hóy túm tắt cỏc chi tiết thể hiện xung đột giữa Tấm và mẹ con Cỏm, khi trở thành Hoàng hậu .- Những hành động của Tấm và mẹ con Cỏm núi lờn điều gỡ ?-Tấm trở thành hoàng hậu sống sung sướng nhưng vẫn nhớ quờ hương, khụng quờn ngày giỗ bố .- Mẹ con Cỏm thấy Tấm sung sướng thỡ hằn học, ghen ghột, để bụng .-Tấm thật thà , nghe lời dỡ trốo hỏi cau để thắp hương cho bố . - Dỡ ghẻ chặt cõy cho Tấm ngó chết, rồi đưa Cỏm vào cung thế chõn chị .- Tấm chết hoỏ thành chim vàng anh. - Cỏm giết thịt chim vàng anh.- Lụng chim hoỏ thành cõy xoan đào.- Cỏm chặt cõy xoan đào đúng khung cửi.- Khung cửi vạch mặt Cỏm - Cỏm đốt khung cửi .-Từ quả thị thơm Tấm trở lại kiếp người, gặp lại Vua, hồi cung và trừng phạt Cỏm . - Cỏm vẫn tham lam, trơ trỏo chưa từ bỏ õm mưu chiếm đoạt hạnh phỳc của Tấm .b. Yếu tố thần kỡ .- Yếu tố thần kỡ trong phần hai cú gỡ khỏc yếu tố thần kỡ trong phần đầu ?- Ở phần hai khụng cú sự xuất hiện của bụt ,thế giới linh hồn hư ảo của Tấm trở thành thế giới thần kỡ. Như vậy, yếu tố thần kỡ đó hoỏ thõn vào sự bất tử của Tấm .Tấm trải qua bốn kiếp hồi sinh . + Hoỏ thành chim vàng anh . + Hoỏ thành cõy xoan đào . + Hoỏ thành cõy thị ( quả thị ). + Từ quả thị thơm, Tấm trở về với cuộc đời con người Theo em lần hồi sinh nào để lại ấn tượng sõu sắc nhất đối với mỡnh ? Vỡ sao ?c. Sự trừng phạt củaTấm đối với mẹ con Cỏm Tấm đó trừng phạt mẹ con Cỏm như thế nào ? Em cú suy nghĩ gỡ về hành động trừng phạt của Tấm đối với Cỏm và mụ dỡ ghẻ ? Trừng phạt như vậy, theo em cú man rợ và thõm độc khụng ? Nờn hiểu thế nào cho đỳng hành động này của Tấm ?Cả bốn nhúm thảo luận :Lưu ý: Cõu hỏi “ Tấm đó trừng phạt mẹ con Cỏm như thế nào? “ chỉ yờu cầu nhúm 1 trả lời. Cỏc nhúm thảo luận cần chỳ ý khụng lặp lại ý kiến đỳng của nhúm khỏc .3. Nghệ thuật :Ngoài yếu tố thần kỡ, em hóy chỉ ra những yếu tố nghệ thuật khỏc đó gúp phần tạo nờn thành cụng của truyện . - Thời gian cổ tớch - thời gian phiếm chỉ -> tạo khụng khớ hư ảo .- Khụng gian làng quờ -> mang đậm màu sắc Việt Nam .- Nhõn vật Tấm cú sự chuyển biến về thỏi độ và hành động Hỡnh tượng nhõn vật Tấm để lại cho em những cảm xỳc về điều gỡ ? Nột đẹp đạo lớ, ý nghĩa nhõn văn qua hỡnh tượng nhõn vật này ?Truyện làm rung động người đọc bởi nỗi đắng cay, bất hạnh đỏng thương của cụ gỏi mồ cụi và cuộc đấu tranh khụng khoan nhuợng để giành hạnh phỳc . Cuộc đời Tấm thể hiện đạo lớ tốt đẹp của nhõn dõn “ở hiền gặp lành “ và phản ỏnh ước mơ đổi đời, tinh thần lạc quan của ụng cha ta . Tớnh biểu cảm qua những nột nhõn cỏch của Tấm đó ăn sõu vào tõm thức người Việt như một biểu tượng cho vẻ đẹp tõm hồn và tớnh cỏch Việt Nam