Bài giảng Ngữ văn 10 - Ca dao yêu thương, tình nghĩa

Ca dao yêu thương, tình nghĩaCa dao yêu thương, tình nghĩaI. TÌM HIỂU CHUNG1. Đặc trưng của ca daoCâu 1: Đặc điểm nổi bật nhất của ca dao là gì?Những bài thơ hoặc những câu nói có vần điệu.B. Diễn tả cuộc sống thường nhật của con người.C. Đúc kết những kinh nghiệm đời sống thực tiễn.D. Diễn tả đời sống tâm hồn phong phú của người lao động.DCâu 2: Phương thức biểu đạt chủ yếu của ca daolà?Tự sựB. Miêu tảC. Biểu cảmD. Nghị luậnCCâu 3: Nhân vật trữ tình thường gặp nhất trong ca dao là?A. Người đàn ôngB. Người phụ nữC. Trẻ emD. Người dân thườngBCâu 4:Ca dao không có đặc điểm nghệ thuật này?A. Sử dụng lối so sánh, ẩn dụ.B. Sử dụng phong phú phép lặp và điệp cấu trúc.C. Miêu tả nhân vật với tính cách phức tạp.D. Ngôn ngữ đời thường nhưng giàu giá trị biểu đạt.CCa dao yêu thương tình nghĩa - Thể loại trữ tình bằng văn vần.I. TÌM HIỂU CHUNG1. Đặc trưng của ca dao - Nội dung: Diễn tả đời sống nội tâm của con người. - Nghệ thuật: + Lời ca ngắn gọn + Thể thơ: lục bát, song thất lục bát + Ngôn ngữ: giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ, diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian.Ca dao yêu thương tình nghĩaCa dao than thânCa dao hài hước2. Phân loạiCâu hỏi: Tiếng nói yêu thương, tình nghĩa của ca dao thể hiện ở phương diện nào?Tình cảm lứa đôi B. Tình cảm gia đình, quê hương.C. Tình yêu cuộc sống.D. Cả A, B, C.DCó thể chia thành ba nhómII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢNBài 1-2-3Bài 4Bài 5-6Ước muốn gặp gỡ, thương yêuTình cảm nhớ nhungNghĩa tình của kẻ đi- người ởƯớc gì sông rộng một gangBắc cầu dải yếm để chàng sang chơiBài ca là lời của ai nói với ai và nói về điều gì? - Lời ước của cô gái: + “sông rộng một gang” + “Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi”.Ước gì sông rộng một gangBắc cầu dải yếm để chàng sang chơisông rộng một gangcầu dải yếmPhân tích ý nghĩa ẩn dụ của hình ảnh sông và chiếc cầu? - Hình ảnh ẩn dụ: + “sông”: sự ngăn cách, chia lìa. + “cầu”: sự đoàn viên, hạnh phúc.Ước gì sông rộng một gangBắc cầu dải yếm để chàng sang chơi - Gần đây mà chẳng sang chơiĐể em ngắt .bắc cầuSông cách sông, thuỷ cách thuỷEm se. ..em bắc cây cầu- Đôi ta cách một con đầmMuốn sang anh bẻ . cho sang- Hai ta cách một con sôngMuốn sang anh ngả .cho sangChọn từ thích hợp điền vào khoảng trốngngọn mồng tơi sơị chỉ cành trầm cành hồng cành trầm cành hồngngọn mồng tơi sơị chỉ - Gần đây mà chẳng sang chơiĐể em ngắt ngọn mồng tơi bắc cầuSông cách sông, thuỷ cách thuỷEm se sợi chỉ em bắc cây cầu.- Đôi ta cách một con đầmMuốn sang anh bẻ cành trầm cho sang- Hai ta cách một con sôngMuốn sang anh ngả cành hồng cho sang THẢO LUẬN : Vì sao nói chiếc cầu dải yếm là kết tinh đẹp đẽ nhất trong hệ thống hình ảnh chiếc cầu tình yêu trong ca dao?Ước gì sông rộng một gangBắc cầu dải yếm để chàng sang chơi - Dải yếm: mềm mại, manghơi ấm, nhịp đập trái tim của người con gái. - Ước nguyện “bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi”: + Khát vọng muốn thu hẹp khoảng cách trong tình yêu. + Khao khát một tình yêu trọn vẹn.Ước gì sông rộng một gangBắc cầu dải yếm để chàng sang chơi - Ước nguyện “bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi”: + Khát vọng muốn thu hẹp khoảng cách trong tình yêu. + Chủ động đến với tình yêu của mình. => vừa táo bạo, mãnh liệt vừa đằm thắm, đầy nữ tính.Câu hỏi: Nghệ thuật biểu đạt nổi bật của bài ca dao: “Ước gì sông rộng một gang” là?Lấy những hình ảnh không có thực để diễn tảnhững điều có thực.B. Lấy sự vật cụ thể để diễn tả những cái trừu tượng.C. Lấy những sự vật lớn lao, vĩnh hằng để diễn tảtình cảm của con người.D. Lấy cái hiện hữu để diễn tả nỗi trống vắng.AKhăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt ngủ không yên.Đêm qua em những lo phiềnLo vì một nỗi không yên một bề Bài số 4 Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt ngủ không yên.Đêm qua em những lo phiềnLo vì một nỗi không yên một bề Nhân vật trữ tình trong bài ca dao là ai? Nhân vật đang ở tâm trạng ra sao?thương nhớ aithương nhớ aithương nhớ aithương nhớ aithương nhớ aiemPhát hiện những hình ảnh cụ thể biểu hiện tâm trạng?KhănĐènMắtKhănKhănKhănKhănKhănđènMắt- Nhân vật trữ tình: cô gái.- Tâm trạng: thương nhớ người yêu. Hình ảnh biểu hiện tâm trạng: + Khăn + Đèn + MắtKhăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Vì sao “khăn” được hỏi đầu tiên và hỏi nhiều nhất?- 6 dòng đầu:+ Khăn: vật trao duyêngần gũi thân thiết với người con gái.+ “Khăn thương nhớ ai” => nhân hoá, khăn cũng mang nỗi niềm nhớ thương.Phát hiện những biện pháp nghệ thuật miêu tả “khăn”?Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.+ Lối thơ vắt dòng, điệp từ “khăn”, điệp ngữ “khăn thương nhớ ai”=> Nỗi nhớ thương da diết, triền miên.Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Chiếc khănhiện ra ở những trạng thái nào?+ Khăn: rơi xuống đất vắt lên vai => trạng thái bồn chồn không yên của con người trong nỗi nhớ. chùi nước mắt => Nỗi nhớ lan toả vào không gian. rơi vắt xuống lênĐèn thương nhớ aiMà đèn không tắtMắt thương nhớ aiMắt ngủ không yên- 4 dòng tiếp:+ “Đèn thương nhớ ai”=> Nhân hoá: nỗi nhớ được đo theo chiều thời gian. + “Đèn không tắt” => trạng thái thao thức khôn nguôi.Đèn thương nhớ aiMà đèn không tắtMắt thương nhớ aiMắt ngủ không yên+ “Mắt thương nhớ ai”=> Cô gái hỏi trực tiếp lòng mình.=> Hình ảnh con người trằn trọc thâu đêm với niềm nhớ nhung khắc khoải.=>Nỗi nhớ thương mãnh liệt, sâu sắc mà được bộc lộ thật kín đáo, ý nhị. Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt ngủ không yên. Đêm qua em những lo phiềnLo vì một nỗi không yên một bềlo phiềnLo không yênCô gái trăn trở vì điều gì? - 2 dòng cuối: Nỗi lo âu về sự bấp bênh của duyên phận. => Bài ca dao là tiếng nói của một trái tim yêu mãnh liệt tha thiết và khát khao một tình yêu thuỷ chung, bền chặt.Câu hỏi: Dòng nào nêu đúng vẻ đẹp tình yêucủa nhân vật trữ tình trong bài ca dao “Khăn thương nhớ ai..”?Tình yêu gắn với sự độ lượng, vị thaB. Tình yêu gắn với khát vọng vượt lên sự ràng buộc của lễ giáo phong kiến.C. Tình cảm sâu sắc được thể hiện qua cách nói trau chuốt, bóng bẩy.D. Tình yêu nồng nàn, cháy bỏng nhưng cách biểu hiện rất kín đáo, tế nhị.DTrăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưaTrăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưa - Dùng hình ảnh “cây đa”, “bến đò” để nói về nghĩa tình của con người vì:Vì sao ca dao hay sử dụng hình ảnh cây đa, bến nước, con đò để diễn tả nghĩa tình của con người? gợi đến làng quê Việt Nam cổ truyền. luôn gắn bó với nhau.Trăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưa - Ý nghĩa biểu tượng:Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh “cây đa”, “bến cũ”, “con đò”? “Cây đa”, “bến cũ” “con đò” người ở lại người ra điTrăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưaNội dung tình cảm của bài ca dao? “Cây đa”, “bến cũ” Nghịch cảnh >< “con đò khác” Đau xót vì tình duyên lỡ dở.TỔNG KẾTCa dao yêu thương, tình nghĩa diễn tả tình cảm thắm thiết của người bình dân xưa trong tình yêu lứa đôi, tình cảm gia đình và quê hương. Từ đó, gợi nên đời sống tâm hồn phong phú, sâu sắc của dân tộc.