Bài giảng môn Vật lý - Tiết 24: Bài 21: Nam châm vĩnh cửu

Mụn Vật Lý 9NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG Người thực hiện :ĐÀO THỊ THÚY VÂNTRƯỜNG PTCS LIấN SƠNNăm 1820 nhà bác học ơ-xtét người Đan Mạch phát minh ra sự liên hệ giữa điện và từ, (mà hàng nghìn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau). Là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người. Với những ý nghĩa quan trọng đó chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua chương II. Điện từ họcTrong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?chương II: Điện từ họcTrong chương này chúng ta cùng tìm hiểu một số nội dung chính sau:Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?Lực điện từ do từ trường tỏc dụng lờn dũng điện chạy qua dõy dẫn thẳng cú đặc điểm gỡ?*Mỏy phỏt điện xoay chiều cú cấu tạo và hoạt động như thế nào?*Vỡ sao ở hai đầu đường dõy tải điện phải đặt mỏy biến thế?Tiết 24: Bài 21: Nam châm vĩnh cửu -Tổ Xung Chi(429 – 500) là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam.-Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam.-Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam? Qua bài học này cỏc em sẽ tỡm được cõu trả lời. Tổ Xung ChiHướng NamI. Từ tính của nam châmTL:Đưa thanh kim loại lại gần vụn sắt, thép. Nếu thanh kim loại nào hút vụn sắt, thép thì nó là nam châm.C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp7, em hãy đề xuất một phương án thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm không? 1. Thí nghiệmBắcNamTiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệmC2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1 +Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xỏc định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xột?NamBắcKhi đã đứng cân bằng trở lại,kim nam châm vẫn chỉ hướng Nam-Bắc như cũ. Tiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu + Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng Nam-Bắc địa lí.Hoạt động nhóm (2 phút) để thực hiện c2I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận- Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm (cũn gọi là từ cực) luôn chỉ hướng Bắc (được gọi là cực Bắc), còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (được gọi là cực Nam).Ngoài sắt, thộp nam chõm cũn hỳt được ni ken, cụ ban ,gađụlini cỏc kim loại này là cỏc vật liệu từ.Nam chõm hầu như khụng hỳt đồng, nhụm và cỏc kim loại khụng thuộc nhúm vật liệu từ Nam châm chữ UNam châm thẳngKim nam châm Người ta sơn cỏc màu khỏc nhau để phõn biệt cỏc từ cực của nam chõm, màu sơn phụ thuộc vào nhà sản xuất (thụng thường màu đỏ là cực bắc) - Nhiều khi trờn nam chõm cú ghi chữ N(North) , chỉ cực Bắc. Chữ S(South) chỉ cực Nam.Một số nam châm dùng trong phòng thí nghiệm và trong cuộc sốngTiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu  - Nam châm có đặc tính hút sắt thép.Nam chõm vĩnh cửu chủ yếu được sử dụng trong điện tử cụng nghiệp, cụng nghiệp xe hơi, húa dầu, thiết bị cộng hưởng từ hạt nhõn, thiết bị õm thanh, hệ thống maglev, trang bị nam chõm và hệ thống từ trường điều trị. Ngoài ra, nam chõm cũn được sử dụng để tiết kiệm năng lượng cho xe mỏy và xe hơi v.v.- Nam chõm vĩnh cửu cú từ trường mạnh nhất trong ngày nay, với những đặc điểm như cú tớnh từ cứng cao, lực khỏng từ lớn, giỏ rẻ mà nhiều chức năng...Ngoài ra, nú cũn cú thể chế biến trở thành cỏc loại kớch thước một cỏch đơn giản. Hiện nay, nam chõm vĩnh cửu được sử dụng rộng rói trong cỏc lĩnh vực như hàng khụng, điện tử, õm thanh đồ điền, mỏy múc thiết bị điện, dụng cụ, đồng hồ đo, cụng nghệ y tế, ba lụ, tỳi sỏch , búp vớ và đặc biệt là được ỏp dụng để phỏt triển những sản phẩm cú hiệu năng cao và sản phẩm thay thế nhỏ nhẹ... I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm:C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tượng và cho nhận xét. C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?NSNSNNSSNX:Từ cực Bắc của thanh nam chõm hỳt từ cực Nam của kim nam chõm, như vậy cỏc cực khỏc tờn thỡ hỳt nhau.NX:Từ cực Nam của thanh nam chõm đẩy từ cực Nam của kim nam chõm, như vậy cỏc cực cựng tờn thỡ đẩy nhau.Tiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.?Từ những kiến thức đó học em hóy cho biết cú thể căn cứ vào những đặc điểm nào để nhận biết nam chõmCăn cứ vào đặc điểm nam chõm hỳt cỏc vật bằng sắt,thộp....Căn cứ vào màu sơn.Căn cứ vào kớ hiệu bắng chữ viết (N hoặc B).Căn cứ vào sự định hướng của nam chõm.Căn cứ vào sự tương tỏc giữa hai nam chõm.*Qua cỏc nhận xột C3 và C4 em hóy nờu kết luận về sự tương tỏc giữa hai nam chõm?Tiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.III. Vận dụngC5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?Trả lời C5: Có thể nhà phát minh người Trung Quốc Tổ Xung Chi đã lắp trên xe một thanh nam châm, cực nam của nam chõm gắn vào tay hỡnh nhõn. C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm. 180270900TĐNBTiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.III. Vận dụng180270900TĐNBTLC6:La bàn được cấu tạo gồm bộ phận chớnh là kim nam chõm (cú thể quay tự do trờn một trục cố định) và bảng mặt số (cú ghi hướng Đụng – Tõy – Nam – Bắc).Kim nam chõm của la bàn cú tỏc dụng chỉ hướng.Bởi vỡ tại mọi vị trớ trờn Trỏi Đất (trừ tại hai từ cực) kim nam chõm luụn chỉ hướng B-N địa lý.Tiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.III. Vận dụngC8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5.NSHình 21.5Tiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.ABSNCỦNG CỐ:I. Từ tính của nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luậnII. Tương tác giữa hai nam châm1. Thí nghiệm2. Kết luận Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.III. Vận dụngBài tập:Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?a. Chỉ còn từ cực Bắcb. Chỉ còn từ cực Namc. Còn một trong hai từ cựcd. Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực BắcTiết 24 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý . Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam.- Nam châm có đặc tính hút sắt thép.Tiết 24 – bài 21: Nam châm vĩnh cửuGHI NHỚ KIẾN THỨC* Nam chõm nào cũng cú hai cực từ. Khi để tự do, cực luụn về hướng Bắc gọi là cực Bắc (sơn màu đỏ hoặc ghi chữ N), cũn cực luụn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam (sơn màu xanh hoặc ghi chữ S).* Khi đặt hai nam chõm gần nhau, cỏc từ cực cựng tờn đẩy nhau, cỏc từ cực khỏc tờn hỳt nhau.Hướng dẫn về nhà : 1/ Về nhà học thuộc nội dung bài và xem trước bài mới : Bài 22 Tác dụng từ của dòng điện – từ trường.2/ Về nhà làm bài tập trong sỏch bài tập: 21.1 đến 21.6Chân thành cảm ơn quý Thầy giáo Cô giáo cùng các em học sinh!