Bài giảng môn vật lý 9 - Tiết 46: Thấu kính phân kì

Ngày soạn: 08/02/2012 Ngày giảng: 10/02/2012. Tiết 46. thấu kính phân kì I. Mục tiêu. 1. Kiến thức. - Nhận dạng được thấu kính phân kì. - Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì. - Vận dụng được các kiến thức đã học giải thích được một vài hiện tượng thường gặp trong thực tế. 2. Kĩ năng : Rèn kĩ năng quan sát, phân tích, kĩ năng giải thích hiện tượng vật lí. 3. Thái độ : Rèn tính cẩn thận, có tinh thần kỷ luật. II. Đồ dùng dạy học. GV chuẩn bị cho mỗi nhóm HS : 1 đèn laze, 1 giá quang học, 1 thấu kính phân kì, 1 màn chắn. III. Phương pháp dạy học : Phương pháp thực nghiệm, hoạt động nhóm, đàm thoại. IV. Tổ chức giờ học. * Kiểm tra 15 phút. Mục tiêu : Kiểm tra kiến thức về thấu kính hội tụ. Đề bài Câu 1 (5 điểm). Em hãy nêu hai đặc điểm để có thể nhận biết một thấu kính là thấu kính phân kì. Câu 2 (5 điểm). Vẽ ảnh của một vật sáng đặt trước thấu kính hội tụ như hình dưới đây. B o A F * Hoạt động 1. Tìm hiểu đặc điểm của thấu kính phân kì. - Mục tiêu : Nhận dạng được thấu kính phân kì. - Thời gian : 15 phút. - Đồ dùng dạy học : GV chuẩn bị cho mỗi nhóm HS : 1 đèn laze, 1 giá quang học, 1 thấu kính phân kì, 1 màn chắn. - Cách tiến hành : Phương pháp thực nghiệm, hoạt động nhóm. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh * Bước 1. Quan sát và nhận biết. - GV cho HS quan sát thấu kính phân kì. - Yêu cầu HS trả lời C1. GV thông báo thấu kính phân kì. - Yêu cầu HS nhận xét về thấu kính phân kì và so sánh với thấu kính hội tụ. - Tổ chức cho HS trao đổi trước lớp câu trả lời. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Bước 2. Thí nghiệm. - Tổ chức cho HS hoạt động nhóm tiến hành TN như hình 44.1 SGK. - Theo dõi, hướng dẫn nhóm gặp khó khăn tiến hành TN, quan sát hiện tượng. - Yêu cầu HS trả lời C3. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. - GV thông báo về tiết diện mặt ngang của thấu kính phân kì, kí hiệu của thấu kính phân kì. * Kết luận. Yêu cầu HS trả lời : Nêu đặc điểm của thấu kính phân kì. - Cá nhân quan sát thấu kính phân kì, trả lời C1. - Cá nhân trả lời C2 : Thấu kính phân kì có độ dày phần rìa lớn hơn phần giữa, ngược hẳn với thấu kính hội tụ. - HS hoạt động nhóm tiến hành TN như hình 44.1 SGK, quan sát hiện tượng. - Cá nhân trả lời C3 : Chùm tia tới song song cho chùm tia ló là chùm phân kì nên ta gọi nó là thấu kính phân kì. - Trả lời câu hỏi của GV để rút ra kết luận. * Hoạt động 2. Tìm hiểu trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính phân kì. - Mục tiêu : Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì. - Thời gian : 15 phút. - Đồ dùng dạy học : Giá quang học, đèn laze, thấu kính phân kì, màn chắn. - Cách tiến hành : Phương pháp trực quan, đàm thoại. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh * Bước 1. Trục chính. - GV cho HS quan sát lại TN H 44.1 SGK. - Yêu cầu HS trả lời C4, GV gợi ý : Dự đoán xem tia nào đi thẳng. Tìm cách kiểm tra dự đoán đó. - Yêu cầu HS trả lời : Trục chính của thấu kính có đặc điểm gì ? - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Bước 2. Quang tâm. - Yêu cầu HS tự đọc phần thông báo SGK, trả lời : Quang tâm của một thấu kính có đặc điểm gì ? - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Bước 3. Tiêu điểm. - Yêu cầu HS quan sát lại TN, trả lời C5, C6. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. - Gọi 1 HS lên bảng thực hiện C6. - GV cho HS nêu nhận xét, bổ sung cho lời giải trên bảng. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Bước 4. Tiêu cự. Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK, trả lời : Nêu khái niệm tiêu cự của thấu kính phân kì. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Kết luận. Yêu cầu HS nhắc lại các khái niệm vừa học. - Quan sát lại TN và trả lời C4 : Tia ở giữa khi đi qua quang tâm của thấu kính phân kì tiếp tục truyền thẳng không bị đổi hướng. Có thể dùng thước thẳng để kiểm tra dự đoán đó. - HS tự đọc phần thông báo về quang tâm của thấu kính phân kì SGK. - HS quan sát lại TN, trả lời C5, C6 : C5. Nừu kéo dài chùm tia ló ở thấu kính phân kì thì chúng sẽ gặp nhau tại một điểm trên trục chính, cùng phía với chùm tia tới. Có thể dùng thước thẳng để kiểm tra dự đoán đó. C6. Hình dưới đây biểu diễn chùm tia tới và chùm tia ló trong TN. - HS tự đọc phần thông báo khái niệm tiêu cự SGK, trả lời câu hỏi của GV. - HS nhắc lại các khái niệm vừa học. * Hoạt động 3. Vận dụng. - Mục tiêu : Vận dụng được kiến thức vừa học giải thích được một số hiện tượng đơn giản. - Thời gian : 6 phút. - Cách tiến hành : Phương pháp đàm thoại. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Yêu cầu HS tìm câu trả lời C7, C8, C9. - Tổ chức cho HS trao đổi trước lớp câu trả lời C7, C8, C9. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Kết luận. GV tiểu kết hoạt động 3. - Hoạt động cá nhân tìm câu trả lời C7, C8, C9, tham gia trao đổi trước lớp câu trả lời. - HS nghe, ghi nhớ. * Tổng kết và hướng dẫn ở nhà. - Yêu cầu HS trả lời : Nêu các khái niệm về thấu kính phân kì. - Dặn HS về nhà học thuộc bài, thuộc các tia đặc biệt đi qua thấu kính phân kì, nghiên cứu trước bài 45 SGK.