Bài giảng môn vật lý 9 - Tiết 45: Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ

Ngày soạn :07/02/2012 Ngày giảng :09/02/2012. Tiết 45. ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ I. Mục tiêu. 1. Kiến thức. - Nêu được trong những trường hợp nào thấu kính hội tụ cho ảnh thật và cho ảnh ảo của một vật và chỉ ra được đặc điểm của ảnh này. - Dùng các tia đặc biệt dựng được ảnh thật và ảnh ảo của một vật qua một thấu kính hội tụ. 2. Kĩ năng : Rèn kĩ năng quan sát, kĩ năng phân tích. 3. Thái độ : Rèn tính cẩn thận, chính xác, khoa học. II. Đồ dùng dạy học. - GV chuẩn bị cho mỗi nhóm HS 1 giá quang học, 1 thấu kính hội tụ, 1 màn chắn. - HS mỗi nhóm chuẩn bị 1 cây nến. III. Phương pháp dạy học : Phương pháp thực nghiệm, hoạt động nhóm, đàm thoại. IV. Tổ chức giờ học. * Kiểm tra bài cũ. - Mục tiêu : Kiểm tra kiến thức về thấu kính hội tụ. - Thời gian : 6 phút. - Cách tiến hành : + GV chỉ định HS trả lời : Kể tên và biểu diễn trên hình vẽ đường truyền của 3 tia sáng đặc biệt đi qua thấu kính hội tụ. + HS trả lời khi GV chỉ định. + GV nêu nhận xét câu trả lời của HS, cho điểm. * Hoạt động 1. Tìm hiểu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. - Mục tiêu : Nêu được trong những trường hợp nào thấu kính hội tụ cho ảnh thật và cho ảnh ảo của một vật và chỉ ra được đặc điểm của các ảnh này. - Thời gian : 15 phút. - Đồ dùng dạy học : Giá quang học, thấu kính hội tụ, cây nến, màn chắn. - Cách tiến hành : Phương pháp hoạt động nhóm, thực nghiệm. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh * Bước 1. Nêu vấn đề. GV nêu vấn đề : Hình ảnh của dòng chữ ta quan sát được qua thấu kính hội tụ H43.1 SGK, ảnh đó cùng chiều với vật. Vậy có khi nào ảnh của vật tạo bởi thấu kính hội tụ ngược chiều với vật không ? Cần bố trí TN như thế nào để tìm hiểu vấn đề trên ? * Bước 2. Tìm hiểu đặc điểm của ảnh. - Tổ chức cho HS hoạt động nhóm tiến hành TN như hình 43.2 SGK. - Hướng dẫn HS tiến hành TN : Trường hợp vật đặt rất xa thấu kính để hứng được ảnh ở tiêu điểm là khó khăn. GV hướng dẫn HS quay thấu kính về phía cửa sổ lớp để hứng ảnh của cửa sổ trên màn. - Cho HS thảo luận trước lớp trước khi ghi nhận xét đặc điểm của ảnh vào bảng 1. - Tổ chức cho các nhóm làm TN như hình 43.2 SGK : Đặt vật trong khoảng tiêu cự, thảo luận nhóm trả lời C3. - Hướng dẫn HS làm TN : Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật trong trường hợp này ? - Cho các nhóm thảo luận trước khi ghi các nhận xét về đặc điểm của ảnh vào bảng 1 SGK. * Kết luận. Yêu cầu HS trả lời : Nêu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. - HS suy nghĩ, trả lời. - HS hoạt động theo nhóm : + Nhận dụng cụ TN. + Tiến hành TN như hình 43.2 SGK, làm theo hướng dẫn của GV. - Thảo luận trước lớp câu trả lời C1, C2 : C1. ảnh thật ngược chiều với vật. C2. Dịch vật vào thấu kính hơn vẫn thu được ảnh của vật trên màn. Đó là ảnh thật, ngược chiều với vật. - Hoạt động theo nhóm tiến hành TN như hình 43.2 SGK : Đặt vật trong khoảng tiêu cự, thảo luận nhóm trả lời C3. - Trả lời câu hỏi của GV để rút ra kết luận. * Hoạt động 2. Dựng ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. - Mục tiêu : Dùng các tia đặc biệt dựng được ảnh thật và ảnh ảo của một vật qua một thấu kính hội tụ. - Thời gian : 15 phút. - Cách tiến hành : Phương pháp đàm thoại. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh * Bước 1. Dựng ảnh của một điểm sáng S tạo bởi thấu kính hội tụ. - Yêu cầu HS thực hiện C4 : Chỉ định 1 HS lên bảng thực hiện, các HS khác làm ra nháp. - GV hướng dẫn : Chùm tia tới xuất phát từ S qua thấu kính cho chùm tia ló đồng quy ở S/, S/ là gì của S ? Cần phải sử dụng ít nhất mấy tia sáng xuất phát từ S để xác định S/ ? - GV thông báo khái niệm ảnh của điểm sáng. - Giúp đỡ các em yếu vẽ hình. * Bước 2. Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi thấu kính hội tụ. - Yêu cầu HS thực hiện C5, GV hướng dẫn : + Dựng ảnh B/ của điểm B. + Hạ B/A/ vuông góc với trục chính, A/ là ảnh của A và B/A/ là ảnh của AB. - Tổ chức cho HS trao đổi trước lớp câu trả lời. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Kết luận. Yêu cầu HS trả lời : Nêu cách vẽ ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. - Từng HS thực hiện C4 : Dùng 2 trong 3 tia đã học để dựng ảnh : S F/ o F S/ - Cá nhân thực hiện C5 : Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi thấu kính hội tụ. B F/ A/ o A F F B/ - Trả lời câu hỏi của GV để rút ra kết luận. * Hoạt động 3. Vận dụng. - Mục tiêu : Vận dụng được các kiến thức đã học trả lời được một số câu hỏi có liên quan. - Thời gian : 8 phút. - Cách tiến hành : Phương pháp đàm thoại. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Yêu cầu HS trả lời C6, C7. - GV hướng dẫn HS trả lời C6 : + Xét hai cặp tam giác đồng dạng. + Trong trường hợp tính tỉ số : A/B//AB = A/B//AI. - Tổ chức cho HS trao đổi trước lớp câu trả lời C6, C7. - GV chuẩn hoá câu trả lời của HS. * Kết luận. GV tiểu kết hoạt động 3. - Cá nhân tìm câu trả lời C6, C7. - HS tham gia trao đổi trước lớp câu trả lời C6, C7. - HS nghe, ghi nhớ. * Tổng kết và hướng dẫn học tập ở nhà. - Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau : Hãy nêu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. Nêu cách dựng ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. - Dặn HS về nhà học thuộc bài, luyện tập vẽ ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ.