Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Bài: Đàn ghi ta của Lorca

Đàn ghi ta của LorcaThanh ThảoI. GIỚI THIỆU CHUNG Vài nét về tác giả: Tên thật Hồ Thành Công, quê ở Quảng Ngãi. Ông nổi tiếng với những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến, thể hiện nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. Sau 1975, ông dành nhiều tâm huyết cho việc đổi mới thơ Việt: + Một mặt, ông tìm kiếm “chất người” ở những nhân cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do. + Mặt khác, ông không ngừng tìm tòi thể nghiệm để làm mới hình thức biểu đạt của thơ, ảnh hưởng từ những trường phái thơ tượng trưng, siêu thực trong văn học phương Tây.Hãy nêu vài néy về t/g ?Nhà thơ Thanh Thảo và quê hương Quảng NgãiVài nét về chủ nghĩa siêu thựcXuất hiện vào những năm 20- tk xx, với những tên tuổi : A.Brơtông,G.Apôline,P.Êluya,L.AragôngVề thi pháp,họ đưa ra một phương pháp sáng tác mới gọi là “lối viết tự động”,thoát li mọi liên hệ với thực tạiVề cấu trúc và phong cách, thoát khỏi mọi qui cách, lề lối gò bó,từ ngữ,cú pháp,hình ảnhđược sử dụng một cách bất bình thường. Điều này bắt nguồn từ quan niệm và triết lí gián đoạn.Về cảm xúc, không giành cho cái “tôi” địa vị độc tôn,thậm chí lũy thừa nó để trở thành cái “tôi đa ngã” , và đẩy nó đi xa hơn trong sự khám phá một cái “tôi chưa biết”.Về tư tưởng,phủ nhản trât tự xã hội đương thời,và chống lại sự sùng bái các trào lưu hiện thực, lãng mạn.Khối vuông rubic – những gợi ý cho sự cách tân nghệ thuật của nhà thơ Thanh Thảo2. Vài nét về tác phẩm: – Trích từ tập thơ “Khối vuông Rubic”, xuất bản năm 1985. – Bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: + luôn nhìn cuộc sống ở trạng thái mở, đa chiều; + khước từ khuôn mẫu, lối biểu đạt dễ dãi; + phong cách tượng trưng có màu sắc siêu thực... _ Là sự kết hợp và giao hòa giữa: tự sự + trữ tình; thơ + nhạc; chất bi tráng trong nhạc giao hưởng phương Tây + thơ tửơng mộ phương Đông; hệ thống thi ảnh Lorca + hệ thống thi ảnh của t/g . Tất cả được đưa vào một cấu trúc mới, kết hợp giữa tính liên tục trong cốt tự sự với tính gián đoạn của phong cách siêu thực.Nêu những hiểu biết về t/p ?Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936) s3-Vài nét về Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936):- Một thiên tài: nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu người Tây Ban Nha - đại diện cho tinh thần tự do dân chủ ,và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX.- Một nhân cách cao đẹp: nhà thơ hiện đại yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dám dũng cảm đấu tranh với một nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ.- Một số phận đầy oan khuất: kẻ thù tàn nhẫn lén thủ tiêu ông, nhiều người không hiểu hết sự hy sinh cao cả của ông. Pheđericô Garxia Lorca là ?Một số hình ảnh về đất nước Tây Ban NhaThánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban NhaHoa Li la (Tử đinh hương)Đấu trường đẫm máuVũ nữ Di ganII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Bố cục bài thơ: Có thể chia làm 4 đoạn* Đoạn 1 (6 dòng đầu): hình ảnh Lor-ca người nghệ sĩ tự do, cùng khát vọng cách tân nghệ thuật. * Đoạn 2 (12 dòng kế): cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca, khát vọng cách tân nghệ thuật đành dang dở.* Đoạn 3 (4 dòng tiếp): Xót thương Lorca và những cách tân nghệ thuật* Đoạn 4 (9 dòng cuối):Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lorca.Bài thơ chia mấy đoạn, nội dung các đoạn ?2. Ý nghĩa nhan đề và lời đề từ:a. Nhan đề “Đàn ghi ta của Lor-ca”:- Đàn ghi ta là niềm tự hào, là một phần hồn của đất nước Tây Ban Nha (nên còn được gọi là Tây Ban cầm). - Đàn ghi ta gắn bó thân thiết với Lor-ca trên những nẻo đường ca hát và sáng tạo. Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor-ca nguyện phấn đấu suốt đời.“Khi tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta”Gar-xi-a Lor-caKhi t«i chÕt h·y ch«n t«i víi c©y ®µn Lêi th¬ kh¬i nguån, dÉn d¾t dßng c¶m xóc m·nh liÖt cña Thanh Th¶o vÒ c¸i chÕtcña Lor-ca.Lµ mét lêidi chóc sím-> t×nh yªu cña Lor-ca víi nghÖ thuËt, víi xø së T©y Ban Nha b- Lêi ®Ò tõ3-. Hình ảnh Lor-ca người nghệ sĩ tự do, và khát vọng cách tân nghệ thuật (6 dòng đầu)- Chi tiết “tiếng đàn bọt nước” từ thính giác sang thị giác, thủ pháp lạ hóa –nhằm mục đích gì? → sức hấp dẫn kỳ lạ của tiếng đàn Lor-ca.- Hình ảnh “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” hình ảnh vừa thực vừa tượng trưng , nói lên điều gì?→ đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc.- Từ ngữ, h/a: “lang thang,” miền đơn độc,” yên ngựa mỏi mòn, “vầng trăng chuếnh choáng” – gợi điều gì?=> cuộc hành trình đơn độc của người nghệ sĩ đang tranh đấu cho tự do và cái mới- Nghệ thuật láy âm “li-la li-la li-la” – có ý nghĩa gì?→ gợi hợp âm của tiếng đàn ghi ta, gợi hình ảnh bông hoa buồn của phút chia ly, gợi chuyến đi thăm thẳm và đơn độc của người nghệ sĩ.T©y Ban Nhah¸t nghªu ngaobçng kinh hoµng¸o choµng bª bÕt ®áLor-ca bÞ ®iÖu vÒ b·i b¾n chµng ®i nh­ ng­êi méng du H×nh ¶nh thùc4- Cái chết đầy bi phẫn của Lorca, và khát vọng cách tân nghệ thuật đành dang dở (12 dòng tiếp)Đâu là h/a tả thực cái chết của Lorca ?=> Vào giữa lúc không ngờ, dù đã đoán biếtLorca bị chúng lén lút thủ tiêu !tiÕng ghi-ta bÇu trêi c« g¸i ÊytiÕng ghi-ta l¸ biÕt mÊytiÕng ghi-ta trßn bät n­íc vì tantiÕng ghi-ta rßng rßng m¸u ch¶yn©uxanhxanhn©utiÕng ghi-ta rßng rßng m¸u ch¶yH×nh ¶nh t­îngtr­ng TiÕng ghita lµ h/a Èn dô vÒ cuéc ®êi của Lorca. HÖ thèng ©m thanh vì ra thành mµu s¾c, h×nh khèi, dßng ch¶y Sau sù kiÖn bi th­¬ng lµ nh÷ng có sèc d©y chuyÒn vÒ c¸i chÕt vµ sù dang dë B»ng nh÷ng h/a ®Ëm mµu s¾c t­îng tr­ng, t/g phôc sinh thêi kh¾c bi phÉn nhÊt trong cuéc ®êi Lorca- thÓ hiÖn niÒm xãt th­¬ng ®Çy Ên t­îng vµ ¸m ¶nh.5-NiÒm xãt th­¬ng Lorca vµ tiÕc nuèi nh÷ng c¸ch t©n nghÖ thuËt (4 dßng tiÕp) Nh÷ng c©u th¬ ®­îc viÕt theo lèi s¾p ®Æt, dùa trªn quan niÖm thÈm mÜ gi¸n ®o¹n, trë nªn ®a nghÜagîi nhiÒu h­íng liªn t­ëng:Xãt th­¬ng c¸i chÕt cña mét thiªn tµiXãt xa hµnh tr×nh c¸ch t©n n/t cßn dang dë.NÒn n/t thiÕu v¾ng ng­êi dÉn ®­êng, thµnh ra nh­ cá mäc hoangBuån v× qu¸ Ýt ng­êi thùc sù hiÓu di chóc cña Lorca : kh«ng muèn m×nh lµ c¸i bãng, thÇn t­îng ®Ì nÆng t­¬ng lai, c¶n trë sù s¸ng t¹o cña thÕ hÖ sau.Kh«ng ai ch«n cÊt tiÕng ®µntiÕng ®µn nh­ cá mäc hoanggiät n­íc m¾t vÇng tr¨ng long lanh trong ®¸y giÕng6-Suy t­ vÒ cuéc gi¶i tho¸t vµ c¸ch gi· tõ cña Lorca ( 9 dßng cuèi ) Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ 2 c©u th¬ §­êng chØ tay ®· ®øt Dßng s«ng réng v« cïngVµ nh÷ng h×nh ¶nh t­îng tr­ng: b¬i sang ngang nÐm l¸ bïa nÐm tr¸i timPhËn ng­êi ng¾n ngñi, cuéc ®êi mªnh mang- ®µnh chÊp nhËn ®Þnh mÖnh phò phµng. Nh©n danh lßng kÝnh träng, h·y ®Ó Lorca cã sù gi¶i tho¸t thùc sù, vµ thùc sù gi· tõ nh÷ng rµng buéc vµ hÖ luþ trÇn gian.TiÕng ghi ta luýªn l¸y cuèi bµi th¬ mang ý nghÜa Èn dô g×?Lµ sù kÝnh träng vµ tri ©m. 7-Mét sè ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña bµi th¬ - S¸ng t¹o h×nh ¶nh theo lèi l¹ ho¸+ KÕt hîp nh÷ng h×nh ¶nh vèn xa c¸ch nhau trong thùc t¹i + Xo¸ bá nh÷ng liªn tõ - §­a chÊt nh¹c vµo th¬+ Nh÷ng tõ m« pháng ©m thanh cña c¸c nèt ghi-ta ( li-la) ®­îc “cÊy” vµo bµi th¬ mét c¸ch tù nhiªn.+ CÊu tróc bµi th¬ mang d¸ng dÊp cÊu tróc cña mét b¶n giao h­ëng cã phÇn d¹o ®Çu ªm ¸i du d­¬ng; cã phÇn ph¸t triÓn cao trµo, gÊp g¸p; cã phÇn kÕt s©u l¾ng, trÇm lÆng.- X©y dùng h×nh ¶nh t­îng tr­ng- ThÓ th¬ tù doV. TỔNG KẾT 1. Nội dung:Bài thơ ghi nhận sự thành công của tác giả trong việc làm sống lại huyền thoại về Ga-xi-a Lor-ca nói riêng và những nhân cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do của nhân loại. 2. Nghệ thuật:Bài thơ là minh chứng cho sự tìm tòi thể nghiệm của tác giả về hình thức biểu đạt của thơ và dấu ấn ảnh hưởng của trường phái thơ tượng trưng, siêu thực trong văn học phương Tây.XIN CAÛM ÔN QUYÙ THAÀY COÂĐà DỰ GIỜBµi so¹n cã sö dông t­ liÖu vµ ý t­ëng cña ®ång nghiÖp. Xin c¶m ¬n .