Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Lẽ ghét thương

Nguyeãn Ñình ChieåuLeõ gheùt thöôngNguyeãn Ñình ChieåuI. TÌM HIỂU CHUNG:1. TÁC GIẢ:- 1822-1888, nhà thơ mù xứ Đồng Nai- Nhà giáo, nhà thơ, thầy thuốc- Ngọn cờ đầu của dòng văn học yêu nước thế kỉ XIX- Tấm gương sáng về lòng yêu nước, thương dân, dùng ngòi bút chiến đấuI. TÌM HIỂU CHUNG:1. TÁC GIẢ:LĂNG NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU Ở BẾN TRETRƯỜNG NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU Ở MỸ THO2. TÁC PHẨM LỤC VÂN TIÊN:- Sáng tác khi ông đã bị mù và làm thầy thuốc ở Gia Định- Cốt truyện: xung đột giữa thiện và ácPhim Luïc Vaân Tieân- Đề cao tinh thần nhân nghĩa và khát vọng về một xã hội tốt đẹp- Truyện Nôm bác học dân gian, được lưu truyền rộng rãiBìa truyeän Luïc Vaân Tieân3. VĂN BẢN:a. Vị trí đoạn trích: Lời đối đáp của ông Quán trong quán rượub. Bố cục:- Phần 1: Từ đầu đến “lằng nhằng dối dân” Lẽ ghét của ông Quán- Phần 2: Còn lại Lẽ thươngII. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:1. Ông Quán bàn về lẽ ghét:- Qu¸n r»ng: GhÐt viÖc tÇm phµoGhÐt cay, ghÐt ®¾ng, ghÐt vµo tËn t©m.+ “việc tầm phào”: việc chẳng có nghĩa lí gì, chẳng đâu vào đâu+ “ghét vào tận tâm”: ghét đến mức tột cùng Cơ sở để ông Quán trình bày quan niệm về lẽ ghét thương ¤ng Qu¸n ghÐt:GhÐt ®êi KiÖt, Trô, mª d©m§Ó d©n ®Õn nçi sa hÇm s¶y hang.GhÐt ®êi U, LÖ ®a ®oanKhiÕn d©n luèng chÞu lÇm than mu«n phÇn. GhÐt ®êi Ngò B¸ ph©n v©nChuéng bÒ dèi tr¸ lµm d©n nhäc nh»nGhÐt ®êi Thóc Quý ph©n b¨ng Sím ®Çu, tèi ®¸nh, l»ng nh»ng rèi d©n.- Kể nhiều điển cố điển tích của Trung Quốc:+ Đời Kiệt, Trụ: hoang dâm vô độ, đến mức tột cùngTruï vöông – Ñaéc Kyû+ Đời U, Lệ: “đa đoan”, lắm chuyện rắc rối+ Đời ngũ bá, thúc quý: lộn xộn, gây chiến tranh chia lìa đổ nát điểm chung của các triều đại: chính sự suy tàn, vua chúa say đắm tửu sắc, không chăm lo cho cuộc sống của dân- Điệp từ dân được lặp lại Chỉ có dân là gánh chịu mọi tai hoạ, khốn khổ. Tình cảm của ông Quán luôn hướng về dân, xuất phát từ dân- Điệp ngữ ghét đời, điệp cấu trúc (triều đại - nỗi khổ của dân) Nhấn mạnh lời kết tội: không chỉ là một tên vua chúa cụ thể mà là cả một triều đại xã hội Cơ sở của cái ghét: vì dân mà ghét, ghét những kẻ làm hại dân2. Lẽ thương:- Những người mà ông Quán thương:Th­¬ng lµ th­¬ng ®øc th¸nh nh©n Khi n¬i Tèng, VÖ, lóc TrÇn, lóc Khu«ngTh­¬ng thÇy Nhan Tö dë dangBa m­¬i mèt tuæi, t¸ch ®µng c«ng danh.Th­¬ng «ng Gia C¸t tµi lµnhGÆp c¬n H¸n m¹t ®· ®µnh ph«i pha Th­¬ng thÇy §æng Tö cao xaChÝ ®µ cã chÝ, ng«i mµ kh«ng ng«iTh­¬ng ng­êi Nguyªn l­îng ngïi ngïiLì bÒ gióp n­íc, l¹i lui vÒ cµyTh­¬ng «ng Hµn Dò ch¼ng maySím d©ng lêi biÓu tèi ®Çy ®i xaTh­¬ng thÇy Liªm, L¹c ®· raBÞ lêi xua ®uæi vÒ nhµ gi¸o d©n2. Lẽ thương:- Những người mà ông Quán thương:+ Đức Thánh Nhân (Khổng Tử): lận đận trên đường truyền đạoKhoång Töû+ Thầy Nhan Tử (Nhan Uyên): hiếu học, đức độ nhưng qua đời sớm+ Gia Cát Lượng: đến lúc mất thì chí lớn vẫn chưa thành, đất nước vẫn còn bị chia ba+ Đổng Tử (Đổng Trọng Thư): học rộng tài cao nhưng không được trọng dụng+ Nguyên Lượng (Đào Tiềm): cao thượng, không cầu danh lợi, giỏi thơ văn nhưng phải chịu cảnh sống ẩn dật để giữ gìn khí tiết+ Hàn Dũ: dâng sớ can vua mê tín đạo phật mà bị giáng chức đày đi xa+ Thầy Liêm, Lạc (Chu Đôn Di và Trình Di, Trình Hạo): làm quan nhưng không được tin dùng đành lui về dạy học Điểm chung: có tài có đức, có chí lớn muốn hành đạo giúp đời nhưng không đạt được ước nguyện (ñoàng caûnh ngoä vôùi Nguyeãn Ñình Chieåu) Cơ sở của tình cảm thương ghét: Xuất phát từ tấm lòng thương dân sâu nặng, mong muốn cho dân được sống yên bình, hạnh phúc, người tài đức sẽ thực hiện được lí tưởng3. Mối quan hệ giữa lẽ ghét và lẽ thương:- “Vì chưng hay ghét cũng là hay thương”“Nửa phần lại ghét nửa phần lại thương”- Mối quan hệ: + Vì thương dân lầm than khổ cực, người tài bị vùi dập mà càng căm ghét những kẻ làm hại họ + Tình cảm yêu ghét phải rõ ràng, dứt khoát + Biết ghét sự tàn bạo, phi nghĩa thì phải biết trọng chính nghĩa, tình thương Cảm xúc thương là chủ đạo- Lời lẽ: mộc mạc, thô sơ mà tác động mạnh đến tâm tư tình cảm người đọc- Hình thức điệp từ: tăng độ cảm xúc cho tình cảm- Hình thức đối (lẽ ghét – 10 câu / lẽ thương – 14 câu): tình cảm thương là chủ yếu- Đối trong một câu thơ: + “Hay ghét / hay thương” + Thương ghét / ghét thương” + Lại ghét / lại thương4. Nghệ thuật: Ñoaïn trích Leõ gheùt thöông noùi leân nhöõng tình caûm yeâu, gheùt raát phaân minh, maõnh lieät vaø taám loøng thöông daân saâu saéc cuûa Nguyeãn Ñình Chieåu. Lôøi thô moäc maïc, chaân chaát nhöng ñaäm ñaø caûm xuùc. III. TỔNG KẾT: