Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

Hai đứa trẻ Thạch Lam I- tìm hiểu chung:1- Tác giả: -Thạch Lam(1910-1942), tên thật Nguyễn Tường Vinh (em Nhất Linh, Hoàng Đạo - Tự lực văn đoàn).-Thạch Lam có sở trường về thể loại truyện ngắn. - Các tập truyện ngắn: +"Gió đầu mùa” + "Nắng trong vườn" +“Sợi tóc” - Tập tuỳ bút: “Hà Nội 36 phố phường”- Tập tiểu luận và phê bình: “Theo dòng”2- Tác phẩm: * Truyện "Hai đứa trẻ" rút trong tập "Nắng trong vườn".- Bút pháp trong sáng, tinh tế cất lên từ một tâm hồn đôn hậu và rất nhạy cảm với việc đời.Thạch LamII- tìm hiểu truyện ngắn: : Buồn (Cảnh vật buồn tối tăm, con người vất vả lầm lụi, hy vọng ước mơ mong manh, bé nhỏ. 1.Bức tranh phố huyện: a- Cảnh vật: Qua âm thanh, màu sắc, hình ảnh = > Tâm trạng Liên-Cảnh chiều tàn:+ Trống thu không báo hiệu chiều tối, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.+ Cửa hàng hơi tối, muỗi vo ve, ngày tàn+ Chợ vãn từ lâu chỉ còn lại trên đất rác rưởi*Cảm nhận chung sau khi đọc TP - Cảnh đêm tối: +Đường phố và các ngõ con chứa đầy bóng tối. Các nhà đã đóng im ỉm. + Tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông + Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh +Đom đóm, bầu trời sao + Ngọn đèn hàng chị Tí và bếp lửa của bác Siêu > Tuyệt đối ám ảnh => Sự buồn tẻ, tối tăm trải ra mênh mang trong phố huyện nghèo. Đây chính là không gian và môi trường của những con người nghèo khổ, lầm lụi trong cuộc đời u ám buồn.Bóng tối ánh sáng khoảng không gian tối nhấtthời gian muộn nhất Cảnh vật Chiều -> Tối -> Đêm khuyaNhững đồ vật :- Chiếc chừng nan sắp góy kờu cút kột- Dõy xà tớch+ bàn tớnh Cửa hàng nhỏ xớu ngăn bằng phờn nứa dỏn giấy nhật trỡnh- Đũn gỏnh đó xỏ vào quang- Ngọn đốn chị Tớ , bếp lửa của bỏc Siờu = > Cuộc sống nghốo khú- Cả “cửa hàng” nước trong một lần mang xỏch của hai mẹ con chị TớMàu sắc và ánh sáng-“đỏ rực như lửa chỏy” -“mõy ỏnh hồng như hũn than sắp tàn”-“Dóy tre làng trước mắt đen lại”“đụi mắt chị búng tối ngập đầy dần” -Đường phố và các ngõ con bóng tối dần dần đầy-Tối hết cả con đường ra ..., đường vào làng...càng sẫm*ánh sáng từ đoàn tàu *ánh sáng đèn: Tối (đèn phở Mỹ, ông Cửu, hiệu khách) Khuya (đèn chị Tí và bếp bác Siêu)đồng và kền sáng lấp lánhCửa kính sángĐèn treo ở toa cuối cùng xa dần.Chuyển từ sáng đến tối.Bước chân của thời gianđi bằng màu sắcThấm vào tâm trạng Liên: Bóng tối nhấn chìm dần không gian Lấy ánh sáng nhỏ để tả bóng tối lớnLấy cái nhanh qua để làm bật cái tối lâu dài - Bầu trời sao và đúm đúm: lập loố và mờ nhạt trong búng đờmâm thanh: Tiếng trống Thu khôngTiếng muỗi vo veTiếng ếch nhái văng vẳng... Tiếng ồn ào mấtTiếng cười “khanh khách” (2 lần) của cụ Thi điên:Tiếng nói của các nhân vật:Tiếng trống cầm canhTiếng ồn ào khe khẽTiếng kít toa tàuTiếng tàu rầm rộ đi tớiTĩnh mịch Âm thanh chuyến tàu đêmBáo thời gianKhông gian quê buồnChợ, nơi ồn ào nhất cũng không còn tiếng người.Đếm khắc giờ chìm vào đêm.Đồng loã với bóng đêm buồn tạo thành dư âm.Chào hỏi đơn giản, mong ngóng, chia sẻ...Tiếng cười duy nhất - ỏm ảnhb- Các nhân vật- Hai đứa trẻ: Liên và An với cửa hàng nhỏ xíu, dán nhật trình, ế ẩm. - Mấy đứa trẻ con nhà nghèo (bới rác, nhặt nhạnh)- Chị Tí và con (hàng nước sơ sài)- Cụ Thi điên (cút rượu, tiếng cười)- Bác Siêu (gánh phở, không có khách ăn) - Gia đình bác Xẩm ( manh chiếu rách, thau rỗng) Nhà văn kể bằng tình cảm thương mến của trái tim nghệ sĩ nhân hậu.Nhân vật trong truyện của Thạch Lam là những con người nghèo khổ, nặng lo cơm áo. = > Nhà văn kể về họ với một thái độ như thế nào ?Bác Siêu; Chị Tý; Cụ Thi điên. Gia đình bác Xẩm, .... Chị Liên (tâm trạng), bé Ancon người :Cuộc sống nơi phố huyệnLụi tàn Quẩn quanh Tăm tối Tâm trạng của cô gái nhỏ dịu dàng, mơ mộng, với nỗi buồn mênh mông và niềm khát khao cuộc sống hạnh phúc, sáng tươi. * Tâm trạng của Liên:2- Hình ảnh chuyến tàu đêm và khát vọng về cuộc sống tươi sáng:a. Hình ảnh đoàn tàu:Từ xa: tiếng xe rít, làn khói bừng sáng trắng, hành khách ồn ào khe khẽ. Đến gần: còi, rầm rộ đi tới, đèn sáng trưng, đồng và kền lấp lánh, cửa kính sáng. - Tàu qua: đi vào đêm tối, đốm than đỏ bay tung, chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng. ánh sáng: * ánh sáng được miêu tả từ xa -> gần.* ánh sáng xua đi bóng tối mênh mang của phố huyện trong chốc lát. => “Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua”Âm thanh:* Âm thanh từ xa -> gần ; từ nhỏ -> lớn* Âm thanh mạnh mẽ, khuấy động sự yên tĩnh của phố huyện.Âm thanhCon tàuPhố huyện Trống thu không từng tiếng một Tiếng ếch nhái Tiếng muỗi bay vo ve Tiếng đàn bầu bật trong yên lặng=>Âm thanh đơn điệu,lạc lõng, hoang vắng, buồn bã. Còi xe lửa kéo dài Tiếng dồn dập Tiếng rít mạnh vào ghi Còi rít lên Tàu rầm rộ đi tớiÂm thanh mạnh mẽ,sôi động>ánh sáng yếu ớt và đơn độc=> ánh sáng mạnh, rực rỡ> Con tàu đánh thức những kí ức đẹp đẽ của tuổi thơ khi gia đình Liên còn ở Hà Nội.- Liên mơ tưởng về một “thế giới khác”: => “Thế giới khác”: là một thế giới tươi sáng hơn, sôi động hơn, hạnh phúc hơn cuộc sống nghèo khổ, tù túng hàng ngày của con người phố huyện.=> Niềm khát khao hướng tới tương lai - khát khao mơ hồ nhưng tha thiết.Khi tàu đã đi quaKhung cảnh phố huyện:Thiên nhiên: Con người: Lại trở về với khung cảnh quen thuộc: tịch mịch, đầy bóng tối. Lại trở về với cuộc sống hàng ngày quanh quẩn và đi vào giấc ngủ yên tĩnh, đầy bóng tối. * Liên nhìn quanh đêm tối- Liên lắng lại những cảm giác ban ngày trong tâm hồn- Hình ảnh thế giới mờ dần trong mắt- Thấy mình sống giữa bao sự xa xôiCảm giác buồn thấm thía và sâu lắng. Liên nghĩ tới ngọn đèn con của chị Tí “chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ” => Chi tiết giàu sức ám ảnh, được nhắc lại nhiều lần trong tác phẩm=> Trở thành biểu tượng cho những kiếp người nhỏ nhoi, sống lay lắt, mù tối trong đêm đen mênh mông của cuộc đời.=> Chứng tỏ sự tự ý thức của Liên về số phận của những con người phố huyện, trong đó có chính mình.Với Liên: Quá khứ tươi đẹp đã mất Hiện tại: bóng tối phủ đầy Tương lai vẫn chỉ là một điệp khúc buồn vô vọngChuyến tàu là niềm vui duy nhất, niềm an ủi duy nhất trong cuộc sống nghèo khổ, tăm tối hàng ngày của con người phố huyện.Chuyến tàu giúp chị em Liên được sống và nuôi dưỡng mãi những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, hạnh phúc.Chuyến tàu thể hiện thấm thía niềm mong ước, khát khao có được một cuộc sống tươi sáng hơn, hạnh phúc hơn.=> Tinh thần nhân đạo mới mẻ, sâu sắc của Thạch Lam Thạch Lam đã đánh thức những tâm hồn mệt mỏi và cam chịu, khơi dậy ở họ niềm khát khao sống một cuộc sống theo đúng nghĩa. ý nghĩa của hỡnh ảnh chuyến tàuGa Hàng Cỏ (Hà Nội)Đường Thạch Lam- Cẩm Giàng III Tổng kết: -Giá trị nội dung: Truyện phản ánh cuộc sống tối tăm và niềm khát khao cuộc sống tươi sáng của nhưng con người nơi phố huyện ngày xưa. Truyện vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị nhân đạo. Ngòi bút của Thạch Lam hướng về những người nghèo khổ trong cuộc sống tối tăm thể hiện tình cảm nồng hậu sâu kín của nhà văn.- Giá trị nghệ thuật: Đây là tác phẩm tự sự giàu chất thơ. Nghệ thuật tương phản khi tả cảnh vật cùng với cánh khai thác nội tâm tinh tế, giọng văn đầy cảm thương. -Lưu ý: Không gian thực và không gian nghệ thuật. Cái thực của cuộc sống và cái thăng hoa trong tâm tưởng nhờ khát vọng, ước mơ.----------------------------------------------------------------