Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử (Tiết 1)

đây thôn vĩ dạhàn mặc TửĐọc- hiểu: Đây thôn Vĩ DạI- Tìm hiểu chung:1-Tác giả Hàn Mặc Tử : Câu hỏi: Em đã biết những gì về Hàn Mặc Tử?Gành Ráng –Quy Nhơn :Nơi yên nghỉ cuối cùng của Hàn Mặc Tử  a - Đời Hàn Mặc Tử: - Hàn mặc Tử tên thật là Nguyễn Trọng Trí sinh năm 1912 tại Quảng Bình trong một gia đình công giaó nghèo. - Ông học ở Huế, sống nhiều ở Quy Nhơn, một thời gian làm việc ở Sở Đạc Điền Bình Định , sau đó vào Sài Gòn làm báo . -Ông mắc phải bệnh phong và mất ngày11-11- 1940 tại trại phong Quy Hoà- Quy Nhơn...b-Sáng tác: -Ông là một nhà thơ lớn của phong trào Thơ mới .Ông làm thơ từ năm 16 tuổi với nhiều bút danh : Phong Trần , Lệ Thanh, Hàn Mặc Tử..Hàn Mặc Tử là một hồn thơ mãnh liệt,kỳ lạ, cóthiên hướng vươn tới cõi siêu nhiên. “Mắt mờ lệsau những hàng chữ gấm”- đó là đặc điểm nổibật ở thơ Hàn Mặc Tử... -Các tác phẩm chính: *Gái quê *Thơ điên *Thượng thanh khí2- Xuất xứ -Hoàn cảnh sáng tác Trích trong tập “Thơ điên”Bài thơ ra đời 1939, được gợi cảm hứng từ tấm bưu ảnh mà HoàngThị kim Cúc-người con gái xứ Huế ,Hàn Mặc Tử thầmyêu-gởi cho nhà thơ ,lúcông bị bệnh hiểm nghèo... Sau khi nhận được tấm bưu ảnh của Hoàng Cúc,tháng 11-1939 Hàn Mặc Tử gửi tặng Hoàng CúcBài thơ” Đây thôn Vĩ Dạ”cùng mấy dòng thư... Hoàng Cúc(1912-1989)Thư Hàn Mặc Tử gửi Hoàng Cúc kèm theo bài “Đây thôn Vĩ Dạ”:“ Túc hạ! Có nhận được bức ảnh bến Vĩ Dạ lúc hừngđông(hay là mộtđêm trăng?)với mấy hàng túc hạ hỏi thăm.Muôn vàn cảm tạ.Túc hạ còn nhớ đến người bạn năm nao,thế là phúc hậu lắm rồi,và mong rằng một mùa xuân nào đâyđược gặp lại túc hạ mới phỉ tình cho.Thăm túc hạ bình an và vui vẻ. Hàn Mặc Tử”Đây thôn Vĩ DạSao anh không về chơi thôn Vĩ?Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lênVườn ai mướt quá xanh như ngọcLá trúc che ngang mặt chữ điền? Gió theo lối gió ,mây đường mây Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay? Mơ khách đường xa, khách đường xa áo em trắng quá nhìn không ra ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà ? II- Đọc – hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ1-Khổ thơ thứ nhất :“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lênVườn ai mướt quá xanh như ngọc Lá trúc che ngang mặt chữ điền?” Câu thơ mở đầu : Câu hỏi :Em có nhận xét gì về câu thơ mở đầu“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?- câu thơ“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?” + Là một câu hỏi tu từ đa sắc thái: Lời tự hỏi,lời mời ,lời trách , lời nuối tiếc... +Đây là một câu thơ đa thanh : là sự hoáthân tưởng tượng ra lời nhắn nhủ của Người thôn Vĩ...Nhưng chiều sâu câu thơ là tiếng lòng Hàn Mặc Tử khao khát và nuối tiếc về cáI ĐẹP đã tuột khỏi tầm tay... Câu hỏi:Theo em có thể thay từ “không về” bằng “chưa về” hay “lâu về” được không? Vì sao ?“Sao anh không về chơi thôn Vĩ? Câu hỏi:Theo em có thể thay từ “không về” bằng “chưa về” hay “lâu về” được không? Vì sao ?*Gợi ý:-“Chưa về , lâu về” là nói điều có thể xảy racó thể thực hiện được -Còn “không về” đã hàm ý vĩnh viễn khôngthực hiện được. ~> “không về” là tiếng nói của một thân phận đầy mặc cảm bởi căn bệnh hiểm nghèo...đây thôn Vĩ Dạ Hàn mặc TửHai câu thơ giữa của khổ thơ thứ nhất:“Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lên Vườn ai mướt quá xanh như ngọc” Câu hỏi:Hai câu thơ trên diễn tả về điều gì? Tìm và phân tích những chi tiết nghệ thuật giàu ý nghĩa ở hai câu thơ ?“Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lênVườn ai mướt quá xanh như ngọc”- Hai câu thơ là những hoài niệm của nhà thơ về vẻ đẹp của thiên nhiên Vĩ Dạ - Những chi tiết nghệ thuật đặc sắc, giàu ý nghĩa: + Điệp từ “ nắng”:gợi sự bừng sáng, vui tươi, đầy sức sống trẻ trung của cảnh sắc. +Hình ảnh “ nắng mới lên” :là những ánh ban mai,gợi sự tinh khôi, thanh khiết, trong trẻo của Vĩ Dạ... +Tính từ “ mướt quá”:~>biểu lộ sự ngạc nhiên ,sayđắm trước vẻ óng mượt,non tơ, đầy xuân sắc của cây lá vườn Vĩ Dạ... + Phép so sánh “xanh như ngọc” : ~>Diễn tả sắc lung linh trong trẻo của vườn Vĩ Dạ đẫm sương khi gặp ánh sáng của nắng ban mai ~>Còn là một sự khẳng định Vĩ Dạ đẹp và quý giá biết bao trong tâm tưởng thi nhân.*-Câu4 : “Lá trúc che ngang mặt chữ điền” Câu hỏi: Theo em câu thơ trên diễn tả được những điều gì? - “Mặt chữ điền”:gợi vẻ đẹp phúc hậu,nhân từ... “lá trúc che ngang”:~>Vừa gợi vẻ đẹp kín đáo ,e ấp,tình tứ của con người ... ~>Vừa gợi về một sự ngăn cách chia li...Câu thơ gợi mở nét đặc trưng của con người xứ Huế hiền hoà,dịu dàng ,kín đáo...(Cũng có thể hiểu đây là khuôn mặt tựhoạ của nhà thơ) Đồng thời câu thơ cũng hé mở về một sự chia li cách biệt.*Tiểu kết khổ thơ đầu: -Cảnh đẹp người đẹp, tình trong sáng... - Cảnh và người phảng phất sự mông lung xa vời khó bề gặp gỡ  Cảm giác ấy hiện hữu ở lời hỏi “vườn ai” và hình ảnh “lá trúc che ngang”...đây thôn Vĩ Dạ Hàn mặc Tử2- Khổ thơ 2:đây thôn Vĩ Dạ Hàn mặc Tử Gió theo lối gió ,mây đường mâyDòng nước buồn thiu hoa bắp lay Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay?”*Câu hỏi:Em hãy phát hiện những biện pháp nghệ thuậtđược sử dụng ở hai câu đầuvà hiệu quả của chúng?Đọc hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ-Hai câu thơ: “ Gió theo lối gió ,mây đường mây Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay” +Dùng biện pháp nghệ thuật:Đối lập, nhân hoá,điệp từ,nhịp thơ 4/3. +Các biện pháp nghệ thuật này gợi lên sự hiu hắt ,chia lìa của cảnh vật thiên nhiên mà cũng là nỗi buồn li biệtcủa con người  Cảnh buồn vì nó nhuốm màu tâm trạng của tác giả... Câu hỏi: Hình ảnh Thuyền- sông-trăng đã xuất hiện trong văn học như thế nào? ý nghĩa của các hình ảnh thuyền –sông- trăng trong thơ Hàn Mặc Tử? “ Thuyền ai đậu bến sông trăngđó-Hai câu thơ:Có chở trăng về kịp tối nay?”Đọc -hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ- Thuyền – sông – trăng trong “Đây thôn Vĩ Dạ”: + Thơ mộng song đầy hư ảo (thuyền ai,sông trăng) + ẩn chứa niềm khao khát về cái Đẹp-bình yên- hạnh phúc (có chở trăng về ) + Đầy thảng thốt và dự cảm về hiện tại ngắn ngủi, về sự chia lìa vĩnh viễn (hiện rõ qua chữ “kịp” trong “kịp tối nay” )*Sơ kết:-Bút pháp ảo hoá khiến cảnh vật huyền ảo... - thi nhân mang đầy ước vọng và mặc cảm chia lìaĐọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ 3- Khổ thơ cuối:“Mơ khách đường xa, khách đường xaáo em trắng quá nhìn không ra ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà ?”* Câu hỏi :Thế giới ở khổ thơ cuối này nghiêng về thực hay mộng ảo ? Điều đó hiện rõ qua từ ngữ hình ảnh nào? Em hiểu “khách” ở đây là ai và có đặc điểm gì ? Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ* Gợi ý về khổ thơ cuối : -Là một thế giới mộng ảo , hiện rõ qua các từ : mơ, khách, đường xa , sương khói , mờ , nhân ảnh ...  tăng dần cái xa xôi, hư ảo , vô vọng về Người Vĩ Dạ đối với thi nhân... - “Khách”: Có thể hiểu là Người thôn Vĩ... - “ Khách” gắn với “đường xa”, “áo trắng nhìnkhông ra”hư ảo, đẹp thánh thiện, ngoài tầm với...Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ-Câu thơ cuối : “Ai biết tình ai có đậm đà? ” *Câu hỏi :Theo em nên hiểu như thế nào về hai đại từ phiếm chỉ “ai” ở câu thơ cuối này?Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ Gợi ý câu thơ cuối : “Ai biết tình ai có đậm đà”- Đại tư phiếm chỉ “ai” ở câu thơ gợi cả hai phía anh và em và cho phép hiểu theo hai nghĩa :  Em có hiểu và biết tình cảm của tôi giành cho em vẫn đậm đà không ?  Liệu tình cảm của em giành cho tôi có đậm đà?-Câu cuối này như trả lời cho câu đầu tiên của bài*Sơ kết : Hình ảnh Người Vĩ Dạ trong tâm tưởng tác giả đẹp nhưng quá hư ảo ,xa vời...Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ III- Tổng kết : 1-Tổng kết về nghệ thuật : Câu hỏi1: Em hãy nêu lại những biện pháp nghệ thuật đặc sắc được tác giả sử dụng trong bài thơ? 2- Tổng kết về nội dung : Câu hỏi 2: Qua phân tích em hãy nêu nội dung bài thơ ?Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ III- Tổng kết : 1-Nghệ thuật : -Bài thơ có kết cấu ngắn gọn ,chặt chẽ-từng khổ như một bài thơ tứ tuỵêt nhưng giữa chúng rất gắn kết với nhau... -Ngôn ngữ thơ trong sáng,giàu chất hoạ,chất nhạc. - Sử dụng đại từ phiếm chỉ,câu hỏi tu từ rất tinh tế kết hợp với giọng điệu trầm lắng ,trữ tình đã thể hiện sâu sắc tâm hồn đầy nỗi niềm của thi nhân.Đọc- hiểu: Đây thôn Vĩ Dạ III- Tổng kết: 1-Nghệ thuật... 2- Nội dung : -Bài thơ là một khúc ca về vẻ đẹp của cảnh và người xứ Huế trong tâm hồn hoài niệm của tác giả... - Bài thơ là khúc tình quê,tình người ,tình yêu thầm kín ,mãnh liệt, trong trẻo nhưng cũng đầy khắc khoải , âu lo ...là nỗi buồn xót xa về thân phận  Luyện tập 3.Hàn Mặc Tử là một : A. Hồn thơ bị ám ảnh ma quái ,bệnh tật cho nên đầy những gào thét ,bàng hoàng trong điên dại. B. Hồn thơ mãnh liệt nhưng luôn quằn quại đau đớn , dường như có một cuộc vật lộn giằng xé dữ dội giữa linh hồn và xác thịt C. Hồn thơ đầy máu,là tiếng khóc,giọng cười chen nhau,nỗi đau của một người bệnh nhận thức được tình cảnh tuyệt vọng của mối tình bị phụ4. Hoàn cảnh ra đời của “Đây thôn Vĩ Dạ”Biết tin Hàn bị bệnh ,người con gái ở Vĩ Dạ là Hoàng Cúc mà Hàn thầm yêu đã gửi cho nhà thơ tấm bưu ảnh mây nước có đò ,trăng,có khóm tre ,có cô gái nữ sinh mặc áo trắng kèm theo lời hỏi thăm và kí tên B. Hoàng Cúc là người yêu một thời ở Quy Nhơn.Biết tin Hàn bị bệnh ,cô đã gửi cho Hàn một tấm ảnh có đò và cô gái chèo đò,có trăng,có mấy khóm tre và kèm theo lời hỏi thăm sức khoẻ mà không kí tên. C. Biết tin Hàn bị bệnh ,Hoàng Cúc-người con gái Hàn thầm yêu đã gửi cho Hàn tấm bưu ảnh in phong cảnh mây nước có đò ,cô gái chèo đò ,có mấy khóm tre ...với lời hỏi thăm sức khoẻ mà không kí tên.5. Cảm hứng bài của thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” A.Là lời tỏ tình với cuộc đời về một tình yêu tuyệt vọng B.Ca ngợi vẻ đẹp của thôn Vĩ Dạ,bộc lộ nỗi nhớ trong xa cách về một miền quê yên ả ,thanh bình mà chẳng bao giờ gặp lại C.Sự hoài niệm về tình yêu sâu nặng mà người con gái thôn Vĩ Dạ đã giành cho trong niềm nuối tiếc không nguôi.6.Hình tượng :Vườn xanh mướt; sông trăng-thuyềntrăng- bến sông trăng;...là những hình tượng biểu hiện:A.Biểu tượng cho sự thanh khiết B.Hiện thực của bức tranh thuần miêu tả phong cảnhC.Kỉ niệm của tình yêu một thuởD.Cảnh thôn Vĩ Dạ vào ban mai.7. Ba khổ thơ dựa trên âm điệu chủ đạo của 3 câu hỏi * “Sao anh không về chơi thôn Vĩ” * “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay” * “ Ai biết tình ai có đậm đà” (tìm ý sai)A. Chúng buông ra không có lời đáp.B. Khiến bài thơ vừa trữ tình ,vừa trào lộngC. Là hình thức để bày tỏD. Càng về sau càng khắc khoảiE. Có tác dụng liên kết bài thơ 8. Câu thơ “Sao anh không về chơi thôn Vĩ” có nhiều sắc thái (tìm ý sai)A.Hỏi B.Nhắc nhở C.Mời mọc. D.Bâng quơ E.Trách móc9. Câu thơ đầu là (tìm ý sai):A.Đây là sự phân thân của Hàn để tự vấn mình.B.Sự hồi ức lại lời nhắn nhủ của người yêu Hàn Mặc Tử C.Sự tưởng tượng ý ẩn chứa trong tấm bưu ảnh mà Hoàng Cúc gửi cho Hàn 10. Ba dòng sau của khổ1 là hình tượng mảnh vườn thôn Vĩ .Trong đó(tìm ý sai):A.Mỗi câu là một chi tiết về vườn.B.Ba câu là một chi tiết.Vẻ đẹp tinh khôi, cổ tích C.Có vẻ đẹp tinh khôi ,cổ tíchD.Vẻ đẹp của thanh tú và cao sang,trinh khiết11b. Câu thơ “Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên”gợi ấn tượngvì (tìm ý sai):A.Nhìn hàng cau tắm nắng biết rằng bình minh mới tớiB.Nắng ở hàng cau là loại nắng mớiC.Nắng hàng cau là nắng mới , nắng ướt , nắng long lanh bởi sắc xanh của cau vừa được sương tắm gộiD.Nắng từ cao rót xuống đầy dần từng đốt cau và khi các mực nắng đầy tận đốt cuối cùng của cau thì nắng làm cho vườn thành viên ngọc lớn.12.Câu “Vườn ai mướt xanh như ngọc”A.Miêu tả khu vườn với hai đặc điểm:Mướt và xanhB.Từ “ai” ỡm ờ , phiếm chỉ gợi một không gian xa xôi. C.Miêu tả xen lẫn sự bình luận thể hiện niềm khao khát về một thế giới đẹp đẽ ngoài tầm tay13.Câu thơ “Lá trúc che ngang mặt chữ điền”A.Là khuôn mặt tự hoạ của chính Hàn Mặc TửB.Là khuôn mặt của người thôn VĩC.“Mặt chữ điền”là mặt của những ô vuông xây trên tấm bình phong trước nhà.D.Có thể hiểu là AhoặcB E.Có thể hiểu là A,B,C. 14.Hai câu thơ: “ Gió theo lối gió ,mây đường mây Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay”A.Miêu tả thiên nhiên phóng khoáng ngoại ô xứ Huế B.Gió và mây chia tay nhau thanh thản- gió là em và mây là anh..C.Nói quan hệ lứa đôi chia lìa đầy nghịch lí 15. “Trăng”ở 2 câu: “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay”A.Cảnh đẹp thơ mộng trên sông Hương xứ Huế.B.Biểu tượng cho cái đẹp ,cho hạnh phúc C.Niềm vui khi nhận được bức ảnh về sông nước đêm trăngD.Nỗi buồn khi nhận được bức ảnh về sông nước đêm trăng 16. Chữ “kịp” trong câu thơ “Có chở trăng về kịp tối nay” (tìm ý sai)A.Là mặc cảm về hiện tại ngắn ngủiB.Hé mở hi vọng: Có thể tình yêu sẽ cứu rỗi được , sẽ giải thoát cho mình trạng thái tuyệt vọng ,đau thương.C.Là sự hoài niệm về một kỉ niệm tình yêu 17. Nhân vật “khách đường xa”(tìm ý sai):A.Là người khách Hàn gặp trên đường về thôn Vĩ B.Là “Ai” trong bài thơC.Là “em”trong câu thơ tiếp sau.:18. Câu thơ : “áo em trắng quá nhìn không ra” (tìm ý sai)A.Thú nhận mình nhìn không ra bóng hình emB. Cực tả màu trắng :trắng kì lạ ,bất ngờC.Một sự mặc cảm trong tình yêu đơn phương : Em trong trắng ,thanh khiết quá anh làm sao dám tớiD.áo trắng nhìn không ra bởi vì lẫn vào trong sương khói mờ nhân ảnh.