Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Chiều tối - Hồ Chí Minh (Tiết 2)

Chào mừng các thầy cô giáo về dự hội giảng mùa xuânLớp 11A5Câu hỏi kiểm tra Hãy nêu những hiểu biết của em về tiểu sử và sự nghiệp của Hồ Chí Minh? Hồ Chí Minh (1890 – 1969)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chung1.Hoàn cảnh ra đời Chiều tối là bài thơ thứ 31 của tập Nhật kí trong tù ( tập nhật kí bằng thơ gồm 134 bài được Bác sáng tác trong thời gian bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ từ mùa thu 1942 đến mùa thu 1943) Cảm hứng của bài thơ được gợi lên trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo. * Nhật kí trong tù:- Nội dung:+ Bộ mặt đen tối của xã hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch.+ Bức chân dung tinh thần tự hoạ của một bậc đại trí, đại nhân, đại dũng ( Viên Ưng- Trung Quốc) Nghệ thuật:+ Thể thơ thất ngôn, chữ Hán+ Màu sắc cổ điển kết hợp hài hòa với tinh thần hiện đại.Trang bìa cuốn Nhật kí trong tùA/ TiÓu dÉn_ Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña NhËt kÝ trong tï_ Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña Mé – ChiÒu tèiMé – ChiÒu tèiHå ChÝ Minh?CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chung1.Hoàn cảnh ra đời2. Thể thơ, bố cục- Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt, chữ Hán- - Bố cục: 2 phần+ Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên+ Hai câu cuối: bức tranh đời sống con ngườiCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chung1.Hoàn cảnh ra đời2. Thể thơ, bố cục3. So sánh bản dịch thơ với nguyên tácQuyện điểu quy lâm tầm túc thụCô vân mạn mạn độ thiên khôngSơn thôn thiếu nữ ma bao túcBao túc ma hoàn lô dĩ hồng.Chim mỏi về rừng tìm cây ngủChòm mây lẻ trôi lững lờ trên tầng khôngThiếu nữ xóm núi xay ngôNgô xay vừa xong, lò than đã đỏ.Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủChòm mây trôi nhẹ giữa tầng khôngCô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng.Phiên âmDịch nghĩaDịch thơCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chung1. Hoàn cảnh ra đời2. Thể thơ, bố cục3. So sánh bản dịch thơ với nguyên tác Câu 2:+ chưa dịch được chữ cô (lẻ loi), + dịch chưa sát chữ mạn mạn ( lững lờ) Câu 3 :+ dịch thừa chữ tối + chưa rõ biện pháp điệp vòng: ma bao túc – bao túc ma (hoàn)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiênQuyện điểu quy lâm tầm túc thụCô vân mạn mạn độ thiên không(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủChòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên Cảnh thiên nhiên vùng rừng núi, khi chiều tối với hình ảnh cánh chim, chòm mây.+ hình ảnh: chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ=> Cách cảm nhận mới:=> Tương đồng với hình ảnh người tù đã thấm mệt sau một ngày chuyển lao=> Khung cảnh, hình ảnh quen thuộc=> Bút pháp gợi tả của thơ cổcảm nhận được trạng thái bên trong (mỏi mệt), cánh chim của đời sống hiện thực (sáng bay đi, tối trở về)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên+ hình ảnh: chòm mây lẻ loi , lững lờ trôi giữa tầng không=> Cách cảm nhận mới: Chòm mây như mang tâm trạng (lẻ loi, lững lờ), gợi vẻ yên ả, thanh bình của đời sống.=> Đồng điệu với cảnh ngộ người tù: lẻ loi, cô đơn nơi đất khách, quê người.CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên Cảnh thiên nhiên vùng rừng núi, khi chiều tối với hình ảnh cánh chim, chòm mây.- Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh:+ Trong hoàn cảnh tù đày vẫn hướng về thiên nhiên với tình yêu tha thiết.+ Phong thái ung dung tự tại, ý chí và nghị lực phi thường, khát khao tự do => tinh thần thépCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên - Bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển nhưng bình dị, gần gũi => bút pháp tả cảnh ngụ tình để thấy được cảnh ngộ và tâm trạng nhà thơ.- Nhân vật trữ tình hòa hợp, tương giao với thiên nhiên.=> phong thái ung dung,, tình yêu thiên nhiên tha thiết.Tiểu kết- Chất tình và chất thép, nghệ thuật cổ điển và hiện đại kết hợp hài hòaCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên2. Hai câu cuối: bức tranh đời sống con ngườiSơn thôn thiếu nữ ma bao túcBao túc ma hoàn lô dĩ hồng.( Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng.)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên2. Hai câu cuối: bức tranh đời sống con người- Sự vận động của mạch thơ Hai câu đầu Hai câu cuốiCảnh thiên nhiênHình ảnh: cánh chim mỏi, chòm mây lẻ loiKhông gian: núi rừng hoang vuThời gian: chiều tàĐời sống con ngườiCô gái xay ngô trẻ trung, khỏe khoắn.Xóm núi ấm ápĐêm tối nhưng bừng sáng ánh lửa hồng=> Sự vận động khỏe khoắn, theo xu thế phát triểnCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên2. Hai câu cuối: bức tranh đời sống con người- Cảnh xóm núi+ hình ảnh: cô gái xay ngô bên bếp lửa=> Người lao động trẻ trung, khỏe khoắn là hình ảnh trung tâm của bức tranh =>. Cuộc sống lao động vất vả mà tự do=> mang lại niềm vui, sự ấm áp cho người tù.=> Nét tả thực, hình ảnh giản dị- Sự vận động của mạch thơCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên2. Hai câu cuối: bức tranh đời sống con người+ điệp từ : ma bao túc – bao túc ma (hoàn)=> Tạo sự nối âm liên hoàn=> Những vòng quay đều đặn của cối xay -> sự khéo léo, chăm chỉ của cô gái=> Sự trôi chảy của thời gian+ Chữ hồng : nhãn tự của bài thơ => Cho thấy dòng chảy của thời gian, sự vận động theo hướng phát triển của mạch thơ => bừng sáng không gian, thời gian, cảnh vật, lòng người => Vẻ đẹp tâm hồn Bác: yêu thương mọi sự sống trên đời( chất tình), luôn hướng về sự sống, ánh sáng, tương lai ( chất thép) “Với một chữ hồng, Bác đã làm sáng rực lên toàn bộ bài thơ,đã làm mất đi sự mỏi mệt, sự uể oải, sự vội vã, sự nặng nề đã diễn tả trong ba câu đầu,đã làm sáng rực lên khuôn mặt của cô gái khi xay xong ngô tối. Chữ hồng trong nghệ thuật thơ Đường người ta gọi là con mắt thơ ( thi nhãn) hoặc là nhãn tự , nó bừng sáng lên,nó cân lại, chỉ một chữ thôi, với hai mươi bảy chữ khác dầu nặng đến mấy đi chăng nữaVới chữ hồng đó, có ai còn cảm giác nặng nề, mệt mỏi, nhọc nhằn nữa đâu, mà chỉ thấy màu đỏ đã nhuốm lên cả bóng đêm, cả thân hình, cả lao động của cô gái đáng yêu kia.Đó là màu đỏ của tình cảm Bác” (Hoàng Trung Thông)CHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểu1. Hai câu đầu: bức tranh thiên nhiên2. Hai câu cuối: bức tranh đời sống con người Tấm lòng nhân đạo vượt biên giới, niềm lạc quan của Bác. Bút pháp tả thực sinh động, bức tranh cuộc sống giản dị, khỏe khoắn+ Nguyên tác không nói chữ tối mà người đọc vẫn cảm thấy tối => sự tinh tế, hàm súcTiểu kếtCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểuIII .Tổng kết- Nội dung: Bài thơ khắc họa bức tranh thiên nhiên, cuộc sống vùng rừng núi rất đơn sơ mà giàu sức gợi. Qua đó, người đọc thấy được tình yêu thiên nhiên, cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ, chiến sĩ Hồ Chí Minh.- Nghệ thuật: Bài thơ đậm màu sắc nghệ thuật cổ điển mà hiện đạiCHIỀU TỐI(MỘ)Hồ Chí MinhGiới thiệu chungII. Đọc – hiểuIII .Tổng kếtIV, Luyên tập1.Hình tượng Hồ Chí Minh trong bài thơ Chiều tối đã để lại cho em những bài học nào trong học tập và cuộc sống?2. Trong bài Đọc thơ Bác, Hoàng Trung Thông viết: Vần thơ của Bác, vần thơ thép Mà vẫn mênh mông bát ngát tìnhĐiều đó được thể hiện như thế nào trong bài thơ Chiều tối?