Bài giảng môn Ngữ văn khối 12: Đất nước Trích ( Trường ca “ Mặt đường khát vọng”) Nguyễn Khoa Điềm

ĐẤT NƯỚCNguyễn Khoa ĐiềmTrÝch ( Trường ca “ Mặt đường khát vọng”)ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I) Tìm hiểu chungĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I) Tìm hiểu chung1.Tác giả1.Tác giảTrình bày những nét chính về cuộc đời và phong cách nghệ thuật thơ Nguyễn Khoa Điềm ?ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I.Tìm hiểu chungĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I) Tìm hiểu chung1.Tác giả1.Tác giả a. Những nét chính về cuộc đời:-Sinh 1943 - tỉnh Thừa Thiên Huế.-Gia đình: trí thức, có truyền thống yêu nước, c/mạng.-Học tập và trưởng thành trên miền Bắc, tham gia chiến đấu và hoạt động văn nghệ ở miền Nam. b.Phong cách:-Đậm chất chính luận, kết hợp nhuần nhuyễn giữa cảm xúc nồng nàn - suy tư sâu lắng.-Hình ảnh gợi cảm, giọng thơ sôi nổi, thiết tha. c. Tác phẩm: (SGK).2. Đoạn trích:2. Đoạn trích a. Xuất xứ: phần đầu chương V -trường ca “Mặt đường khát vọng”.Nêu xuất xứ đoạn trích?ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn trích b. Bố cục:Nêu bố cục đoạn trích và khái quát nội dung chính từng phần?-Phần đầu:Từ đầu “Làm nên Đất Nước muôn đời”: Cách cảm nhận và lý giải của tác giả về đất nước.-Phần sau: còn lại: Tư tưởng cốt lõi- Đất Nước của nhân dân.II.Đọc hiểuII .Đọc hiểu1. Cách cảm nhận và lí giải về Đất Nước1.Sự cảm nhận và lí giải a) Cội nguồn Đất Nước:Chín câu thơ đầu, tác giả đã đi tìm lời giải đáp về cội nguồn của Đất nước - ĐN có từ bao giờ?a)Cội nguồn đất nướcĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)a)Cội nguồn đất nướcĐất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể- ĐN có từ rất lâu, rất xa, tồn tại qua bao thế hệ. Khi ta hiện hữu trên cõi đời thì Đất Nước đã có rồi.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)- ĐN có từ rất lâu, rất xa, tồn tại qua bao thế hệ. Khi ta hiện hữu trên cõi đời thì Đất Nước đã có rồi.a)Cội nguồn đất nướcĐất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặcĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)-ĐN có từ rất xa xưa, lâu đời, nó tồn tại qua bao thế hệ.a)Cội nguồn đất nướcTóc mẹ thì bới sau đầu- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.- “Đất Nước lớn lên” gắn liến quá trình dựng nước và giữ nước đầy hiển hách của dân tộc.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)-ĐN có từ rất xa xưa, lâu đời, nó tồn tại qua bao thế hệ.a)Cội nguồn đất nướcCha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.- “Đất Nước lớn lên” gắn liến quá trình dựng nước và giữ nước đầy hiển hách của dân tộc.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)a)Cội nguồn đất nướcCái kèo, cái cột thành tên-ĐN có từ rất xa xưa, lâu đời, nó tồn tại qua bao thế hệ.- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.- “Đất Nước lớn lên” gắn liến quá trình dựng nước và giữ nước đầy hiển hách của dân tộc.- Tình nghĩa vợ chồng sắt son,sâu đậm. ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)- ĐN có từ rất xa xưa, lâu đời, tồn tại qua bao thế hệ.- “Đất Nước bắt đầu” từ những gì đơn sơ, bình dị, gần gũi và gắn bó với cuộc sống con người.a)Cội nguồn đất nướcHạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.- “Đất Nước lớn lên” gắn liến quá trình dựng nước và giữ nước đầy hiển hách của dân tộc.- Tình nghĩa vợ chồng sắt son, sâu đậm. ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nước: (ĐN có từ bao giờ?)-ĐN có từ rất xa xưa, lâu đời, tồn tại qua bao thế hệ.-ĐN bắt đầu từ những gì đơn sơ, bình dị, gần gũi và gắn bó với cuộc sống con người.a)Cội nguồn Đất NướcNhận xét về nghệ thuật sử dụng trong chín câu thơ trên?*NT:+ Hình ảnh gợi cảm, thi liệu đậm chất dân gian.+ Từ Đất Nước viết hoa : tình yêu và lòng tự hào.+ Cấu trúc thơ theo lối tăng tiến : ĐN đã cóĐN bắt đầuĐN lớn lên.+ Giọng thơ: trầm lắng, thiết tha.b)Những phương diện hình thành Đất Nước:(Đất Nước là gì?)Đất Nước được hình thành qua những phương diện nào?b)Những phương diện hình thành Đất Nước.*Đất Nước được cảm nhận qua chiều rộng của không gian – địa lý: Không gian – địa lý của Đất Nước bao gồm những không gian nào?- Đất Nước ở ngay trong cuộc sống của mỗi gia đình.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.*Đất Nước được cảm nhận qua chiều rộng của không gian – địa lý: - Không gian sinh hoạt gần gũi, thân quen, riêng tư: “nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.*ĐN được cảm nhận qua chiều rộng của không gian:- Không gian hò hẹn, tình yêu đôi lứa: “ Em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”- Không gian sinh hoạt gần gũi, thân quen, riêng tư: “nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.*ĐN được cảm nhận qua chiều rộng của không gian:-Không gian thiên nhiên: mênh mông, bát ngát, hùng vĩ, tráng lệ:+ chim phượng hoàng – hòn núi bạc.+ cá ngư ông – biển khơi.- Không gian hò hẹn, tình yêu đôi lứa: “ Em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”- Không gian sinh hoạt gần gũi, thân quen, riêng tư: “nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải *ĐN được cảm nhận qua chiều rộng của không gian:+ chim phượng hoàng –hòn núi bạc.+ cá ngư ông – biển khơi.- Không gian sinh sống của cộng đồng, dân tộc qua bao thế hệ : “ những ai đã khuất”/ “ những ai bây giờ”- Không gian thiên nhiên: mênh mông, bát ngát, hùng vĩ, tráng lệ:- Không gian hò hẹn, tình yêu đôi lứa: “ Em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”- Không gian sinh hoạt gần gũi, thân quen, riêng tư: “nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”.a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải + chim phượng hoàng –hòn núi bạc.+ cá ngư ông – biển khơi.NT đặc sắc được nhà thơ sử dụng để dựng lên không gian ĐN là gì? Nhận xét NT ấy?- NT: + Cách chiết tự hai yếu tố hợp thành: Đất –Nước.+ Điệp đẳng thức Đất là, Nước là: nhấn mạnh và mở rộng chủ đề.- Không gian thiên nhiên: mênh mông, hùng vĩ, tráng lệ:- Không gian hò hẹn, tình yêu đôi lứa: “ Em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”- Không gian sinh hoạt gần gũi, thân quen, riêng tư: “nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”.- Không gian sinh sống của cộng đồng, dân tộc qua bao thế hệ : “ những ai đã khuất”/ “ những ai bây giờ”*Đất Nước được cảm nhận qua chiều rộng của không gian – địa lý:  Đất Nước trở nên hữu hình, rộng lớn, thân thiết.a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải *ĐN được cảm nhận qua chiều dài thời gian - lịch sử:-Thời gian: “đằng đẵng”: sự tiếp nối của những truyền thuyết, huyền thoại xa xưa:+LLQuân – Âu Cơ đẻ ra đồng bào ta (huyết thống).Về thời gian - lịch sử, tác giả cảm nhận ĐN ntn?a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.Đất nơi chim vềNước nơi rồng ởLạc Long Quân và Âu Cơ đẻ ra đồng bào ta.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải a)Cội nguồn ĐNb)Những phương diện hình thành ĐN.*ĐN được cảm nhận qua chiều dài thời gian - lịch sử:-Thời gian: “đằng đẵng”: sự tiếp nối của những truyền thuyết, huyền thoại xa xưa:+Lạc Long Quân – Âu Cơ đẻ ra đồng bào ta (huyết thống).+Hùng Vương và ngày giỗ Tổ (dựng - giữ nước).Qua sự cảm nhận này, nhà thơ bộc lộ tâm trạng gì? Niềm tự hào và tình yêu Đất Nước thiết tha.ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải Qua cảm nhận ấy, NKĐ muốn thể hiện điều gì nhà thơ bộc lộ tâm trạng gì?Đất Nước dung dị, gần gũi, bằng những hình ảnh gợi cảm, giọng thơ thiết tha : Khơi dậy tình yêu Đất Nước trong mỗi người Việt Nam.*ĐN được cảm nhận qua chiều dài thời gian - lịch sử:-Thời gian: “đằng đẵng”: sự tiếp nối của những truyền thuyết, huyền thoại xa xưa:+Lạc Long Quân – Âu Cơ đẻ ra đồng bào ta (huyết thống).+Hùng Vương và ngày giỗ Tổ (dựng - giữ nước).- NT: Vận dụng ca dao một cách sáng tạo  gợi nhớ cội nguồn dân tộca)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.c) Viễn cảnh Đất Nước và lời nhắn nhủĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải - Hòa quyện giữa cá nhân với tình yêu cộng đồng, giữa các thế hệ với nhau.-> Chất chính luận kết hợp chất trữ tình  tăng cường hiệu quả cho lời nhắn nhủ.c) Viễn cảnh Đất Nước và lời nhắn nhủ đối với thế hệ trẻ:- Đất Nước không phải ở bên ngoài mà đã trở thành một phần máu thịt của mỗi người. Do đó, mỗi người phải gánh vác một phần trách nhiệm đối với Đất Nước.a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.c) Viễn cảnh Đất Nước và lời nhắn nhủĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-ĐẤT NƯỚC-Nguyễn Khoa Điềm-I .Tìm hiểu chung2. Đoạn tríchII .Đọc hiểu1.Sự cảm nhận và lí giải * Bằng việc vận dụng sáng tạo các chất liệu của văn hóa, văn học dân gian và sự cảm nhận đa chiều mà hình tượng Đất Nước hiện ra vừa bình dị, gần gũi vừa thiêng liêng sâu xa.a)Cội nguồn Đất Nướcb)Những phương diện hình thành Đất Nước.c) Viễn cảnh Đất Nước và lời nhắn nhủ1.Tác giả