Bài giảng môn Ngữ văn 12: Đất nước - Nguyễn Đình Thi

KIỂM TRA BÀI CŨĐọc 10 câu thơ đầu ,em hình dung toàn cảnh “Bên kia sông Đuống “ nhìn từ bên này hiện lên trong tâm tưởng nhà thơ Hoàng Cầm như thế nào ?Nguyễn Đình ThiĐẤT NƯỚCNguyễn Đình Thi- Sinh ngày : 20 – 12 –1924 tại Luông Pha băng (Lào)- Viết sách khảo luận triết học, viết văn, làm thơ, soạn nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình.- Thơ Nguyễn Đình Thi hàm súc, cô đọng giàu chất trầm tư triết lý. -Được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật(đợt I –1996)XUẤT XỨ VÀ HOÀN CẢNH SÁNG TÁC“ Đất nước “ rút từ tập “ Người chiến sĩ” ,bài thơ mang cảm hứng về quê hương đất nước được sáng tác trong thời gian dài ,gồm nhiều mảng thơ ghép lại: “ Sáng mát trong như sáng năm xưa “(1948).“ Đêm mittinh” (1949).Và hoàn thành năm 1955 .Đó là kết quả của sự dồn nén cao độ những chiêm nghiệm nghệ thuật và suy tư về đất nước.Sáng mát trong như sáng năm xưaGió thổi mùa thu hương cốm mớiTôi nhớ những ngày thu đã xa Tác giả khơi nguồn cảm xúc, suy tư về Đất Nước vào một thời điểm như thế nào ở ba câu thơ đầu ?Sáng mát trong như sáng năm xưaGió thổi mùa thu hương cốm mớiTôi nhớ những ngày thu đã xa -Đây là những cảm giác trực tiếp trong một sáng mùa thu gợi nỗi nhớ về Hà Nội : trời mát trong, gió nhẹ thổi, thoảng qua hương cốm ngọt ngào. - Chỉ vài nét phác họa mà gợi tả được cả không gian và thời gian, cả màu sắc và hương vị. Mùa thu Hà Nội với những cảnh vật thiên nhiên và con người hiện lên trong hoài niệm tác giả như thế nào ?Sáng chớm lạnh trong lòng Hà NộiNhững phố dài xao xác hơi mayNgười ra đi đầu không ngoảnh lạiSau lưng thềm nắng lá rơi đầyĐây có thể xem như là những câu thơ hay và đẹp nhất của bài thơ. Bốn câu thơ tả cảnh nhưng lại gợi tình. Tất cả đều yên vắng không có tiếng người, chỉ có lá vàng rơi và chút xao xuyến của lòng người.Sáng chớm lạnh trong lòng Hà NộiNhững phố dài xao xác hơi mayNgười ra đi đầu không ngoảnh lạiSau lưng thềm nắng lá rơi đầyMùa thu nay khác rồiTôi đứng vui nghe giữa núi đồiGió thổi rừng tre phấp phớiTrời thu thay áo mớiTrong biếc nói cười thiết tha Cái khác rồi của mùa thu hiện tại so với mùa thu Hà Nội năm xưa là gì?Mùa thu nay khác rồiTôi đứng vui nghe giữa núi đồiGió thổi rừng tre phấp phớiTrời thu thay áo mớiTrong biếc nói cười thiết tha - Cái khác rồi đầu tiên và trước hết là niềm vui.Cái vui nghe bao trùm lên tất cả,trải ra trên mọi âm thanh , màu sắc và tình cảm. Trời xanh đây là của chúng taNúi rừng đây là của chúng taNhững cánh đồng thơm mátNhững ngã đường bát ngátNhững dòng sông đỏ nặng phù saĐược làm chủ ,được tự do nên nhà thơ nhìn thấy đất nước được hiện lên nhưthế nào?Trời xanh đây là của chúng taNúi rừng đây là của chúng taNhững cánh đồng thơm mátNhững ngã đường bát ngátNhững dòng sông đỏ nặng phù saTrời xanh đây là của chúng taNúi rừng đây là của chúng taNhững cánh đồng thơm mátNhững ngả đường bát ngátNhững dòng sông đỏ nặng phù sa*Đất nước hiện lên đâu cũng đẹp, cũng màu mỡ phì nhiêu . * Đoạn thơ là những lời tuyên bố dõng dạc và hùng hồn về chủ quyền dân tộc. Đó là những lời thơ đầy tự hào, những lời được phát đi từ trái tim đã từng đau nỗi đau vong quốc nồng đậm một tình yếu nước thiết tha.Nước chúng taNước những người chưa bao giờ khuấtĐêm đêm rì rầm trong tiếng đấtNhững buổi ngày xưa vọng nói vềNghĩ về độc lập tự do không thể không nghĩ đến sức mạnh đã làm nên cái quyền ấy, sức mạnh ấy là gì?Nước chúng taNước những người chưa bao giờ khuấtĐêm đêm rì rầm trong tiếng đấtNhững buổi ngày xưa vọng nói về-Nghĩ đến truyền thống đấu tranh hào hùng bất khuất của dân tộc. * Ý thơ đi từ sự khẳng định đất nước qua những cái hữu hình đến sự cảm nhận cái vô hình ở bề sâu và trong thời gian vĩnh viễn đó là hồn đất nước.* Đoạn thơ có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư duy hình tượng và tư duy triết luận, chất trữ tình hài hòa với chất chính luận . Điệu thơ mới nhưng không chối bỏ truyền thống, ngôn ngữ gây ấn tượng nhưng rất cô đọng, hàm súc. Đây chính là vẻ đẹp ,chất riêng của phong cách thơ Nguyễn Đình Thi. Những cánh đồng quê chảy máu chính là hình ảnh bi hùng của Việt Nam trong thời chiến. Dây thép gai đâm nát trời chiều là một hình ảnh diễn tả nỗi đau lớn lao và sâu sắc của cả một dân tộc thiếu độc lập và tự do. Nỗi đau nơ lệ được hình tượng hố qua những hình ảnh ẩn dụ, giàu giá trị tạo hình: nỗi đau thấm vào cảnh vật, thấu cả trời xanh. Vì bầu trời đẹp đẽ, tự do và những mơ ước thanh bình khơng cịn nguyên vẹn vì những dây thép gai ( biểu tượng của sự bạo lực). Nỗi đau nơ lệ khơng chỉ ở thể xác (đè cổ, lột da) mà cịn là nỗi cay đắng, xĩt xa về tinh thần(bát cơm chan đầy nước mắt). - Trong đau thương và mất mát, người trai phải hành quân đêm ngày với lịng nung nấu quyết tâm giành lại những cánh đồng quê thanh bình và bảo vệ bầu trời quê hương xanh trong, êm ả. Hình ảnh người lính hành quân với lịng nung nấu là biểu tượng của một đất nước anh hùng. Trong tình chung là đất nước, chút tình riêng len lỏi bồn chồn trong tâm hồn người lính. Hình tượng đặc trưng để nhớ ở đây là đơi mắt người yêu. Cĩ lẽ đơi mắt của người ở lại luơn dõi theo bước chân người lính và trong trái tim người lính khơng chỉ là đơi mắt mà tràn ngập tình yêu thủy chung của người Việt Nam: “Bỗng  bồn chồn nhớ mắt người yêu”. Từ trong đau thương, ĐN vùng lên giành tự do độc lập với sức mạnh phi thường:+ Sức mạnh bắt nguồn từ lịng yêu nước, lịng dũng cảm hy sinh: “ngày nắng đốt theo đêm mưa dội”, “ mỗi bước đường mỗi bước hy sinh”+ Lịng căm thù giặc cao độ, khơng cam chịu làm nơ lệ: “xiềng xích chúng bay khơng khố được, . . .lịng dân ta yêu nước thương nhà”. + Cả dân tộc vùng lên chiến đấu bất khuất, lấy “ ruộng rẫy là chiến trường”, “nhà nơng là chiến sỹ” anh hùng áo vải của thời đại mới.+ Lịng căm thù giặc cao độ, khơng cam chịu làm nơ lệ: “xiềng xích chúng bay khơng khố được, . . .lịng dân ta yêu nước thương nhà”. -ĐN vươn tới tương lai với tinh thần lạc quan, ý chí mãnh liệt và niềm tin vào sự thắng lợi : “ trán cháy rực nghĩ trời mới đất mới. . .”- ĐN với những thành tựu trong cơng cuộc xây dựng hồ bình: “ khĩi nhà máy . . .” - Đoạn kết mang âm hưởng hào hùng, nhịp thơ chắc khoẻ, hình ảnh gây ấn tượng: ĐN từ trong máu lửa, bùn dậy vùng dậy làm nên thiên sử thi hào hùng bằng lịng dũng cảm phi thường: ĐN hiên ngang anh dũng, hiện lên chĩi lồ trong ánh sáng Điện Biên. HỒ GƯƠM