Bài giảng môn Ngữ văn 12: Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường (12)

AI Đà ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?(Trích)HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGTiÕt :47-48GV: THƯỢNG THỊ ÁNH NGUYỆT HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG ( 1937 ) .- Nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của ông: Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với miêu tả nhiều chiều, được tổng hợp từ vốn kiến thức sâu rộng về nhiều lĩnh vực; lối viết hướng nội, súc tích, mê đắm tài hoa, tạo cho thể loại kí một phong cách riêng, đem đến những đóng góp mới cho nền văn xuôi Việt Nam hiện đại.I. TÌM HIỂU CHUNG:1.Tác giả: HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG ( 1937 ) - Cuộc đời của Hoàng Phủ Ngọc Tường gắn bó sâu sắc với xứ Huế. - Ông là người có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, nhất là lịch sử, địa lí, văn học Huế.. - Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn chuyên về thể loại kí.“ là một trong mấy nhà văn viết kí hay nhất của văn học ta hiện nay” ( Nguyên Ngọc).Qua phần tiểu dẫn sách giáo khoa, em hãy cho biết vài nét về tác giả?2. Tác phẩm: Ai đã đặt tên cho dòng sông? Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài kí xuất sắc được viết tại Huế ngày 4-1-1981 và sau đó được in trong tập sách cùng tên. Bài bút kí có ba phần, đoạn trích SGK là phần thứ nhất.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc và tìm hiểu bố cục 2 phầnPhần 1Thủy trình của sông HươngPhần 2Dòng sông của lịch sử và thi caSông Hươngở thượngnguồnSông Hương ở ngoạivi thànhphố HuếSông Hươngtronglòng thành phốSôngHươngvớilịch sử dân tộcSôngHươngcuộc đời và thi caCồn HếnVĩ DạKim LongNguyệt Biều,Lương QuánĐiện Hòn ChénNgã ba TuầnNúi Kim PhụngDãy Trường SơnChùa Thiên MụBao VinhCån Gi· Viªn 2. Thể loại: bút kí (nghiêng về tùy bút) giàu chất trữ tình, giàu lượng thông tin. 3. Nhan đề: Ai đặt tên cho dòng sông? Câu hỏi bâng khuâng khơi gợi sự kiếm tìm cái đẹp tìm ẩn trong sông Hương và thiên nhiên, con người xứ Huế.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc và tìm hiểu bố cục III. PHÂN TÍCH 1. Vẻ đẹp của sông Hương a. Vẻ đẹp tự nhiên trong thủy trình của sông Hương. * Ở thượng nguồn: - Sông Hương là “bản trường ca của rừng già” + Câu văn dài, gợi được sự miên man, bất tận của dòng sông. + Chia 2 vÕ: rÇm ré, m·nh liÖt, cuén xo¸y dÞu dµng, say ®¾m2 vẻ đẹp đối lập vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng1.Vẻ đẹp tự nhiên2.Vẻ đẹp nghệ thuật- văn hóa3.Vẻ đẹp trong lịch sử + Nhìn từ cội nguồn, sông Hương là dòng chảy có mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn. Sông Hương toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, vừa hùng tráng, vừa trữ tình như bản “ trường ca” bất tận của thiên nhiên:” rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn..dậm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng” a.Vẻ đep tự nhiên của thủy trình Hương Giang* Sông Hương ở thượng nguồn.. Sông Hương - “bản trường ca của rừng già”. - Sông Hương- cô gái Di- gan man dại và phóng khoáng + So sánh, liên tưởng thú vị và độc đáo sông Hương hiện ra tựa “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”=> Khắc vào tâm trí người đọc một ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất tình tứ của con sông.+ Dòng sông được nhân hóa, khiến nó hiện lên như một con người có cá tính, tâm hồn: “ Rừng già .tự do và trong sáng”  Tôn vinh sông Hương thành đấng sáng tạo của văn hoá Huế.- Sông Hương – “người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở”Sơ kết: Giữa đại ngàn Trường Sơn, sông Hương mang sức sống mãnh liệt, vừa hùng tráng, vừa trữ tình, say đắm .* ë ngo¹i vi thµnh HuÕ:S«ng H­¬ng mang 2 vÎ ®Ñp:Ng­êi g¸i ®Ñp n»m ngñ m¬ mµng gi÷a c¸nh ®ång Ch©u Ho¸ ®Çy hoa d¹iVÎ ®Ñp trÇm mÆc nh­ triÕt lý, nh­ cæ thi- S«ng H­¬ng ®­îc nh©n ho¸ nh­ ng­êi g¸i ®Ñp n»m ngñ m¬ mµng+ ChuyÓn ®éng:ChuyÓn dßng, vßng qua, uèn m×nh, chuyÓn h­íng, vÏ mét h×nh cung, «m lÊy, xu«i dÇn-> MÒm m¹i, gîi c¶m: “Dßng s«ng mÒm nh­ d¶i lôa”+ S¾c n­íc:-> Dßng s«ng lu«n thay ®æi, tù lµm míi m×nh+ Søc sèng:-> ®i trong søc sèng m·nh liÖt ®· ®­îc hun ®óc tõ ®¹i ngµn Tr­êng S¬n.xanh th¼m, sím xanh, tr­a vµng, chiÒu tÝm.S«ng H­¬ng vÉn ®i trong d­ vang cña Tr­êng S¬n.=>- Trong vãc d¸ng cña ng­êi g¸i ®Ñp, s«ng H­¬ng ®· ph« diÔn hÕt vÎ ®Ñp mÒm m¹i, gîi c¶m cña m×nh, Èn chøa bªn trong lµ 1 søc sèng m·nh liÖt, ®Çy kh¸t khao l·ng m¹n t×m kiÕm ng­êi t×nh mong ®îi.- §ã lµ hµnh tr×nh ®i t×m t×nh yªu.“Sím xanh, tr­a vµng, chiÒu tÝm” - VÎ ®Ñp trÇm mÆc: + S«ng H­¬ng ch¶y bªn nh÷ng l¨ng tÈm ®å sé - giÊc ngñ ngh×n n¨m cña c¸c vua chóa. + Gi÷a nh÷ng rõng th«ng u tÞch.+ Gi÷a Bèn bÒ nói phñ m©y phong+ TiÕng chu«ng chïa Thiªn MôMang ®Õn cho dßng s«ng vÎ ®Ñp trÇm mÆc nh­ triÕt lÝ, nh­ cæ thi.Tãm l¹i:Ngay trong mét tr­êng ®o¹n, vÎ ®Ñp s«ng H­¬ng kh«ng hÒ ®¬n nhÊt, nã lu«n thay ®æi, tù lµm míi m×nh: tõ c« g¸i gîi c¶m, t×nh tø tho¾t trë nªn kÝn ®¸o, trÇm mÆc, cæ kÝnh, th©m u song vÉn ®Çy bÝ Èn vµ l«i cuèn.T×m nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh miªu t¶ vÎ ®Ñp trÇm mÆc cña S«ng H­¬ng?§¸nh gi¸ chung vÒ vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh HuÕ?* §Õn víi thµnh phè:- S¾p vÒ ®Õn thµnh phè: + S«ng H­¬ng vui t­¬i h¼n lªn+ Uèn mét c¸nh cung thËt nhÑ dßng s«ng mÒm h¼n ®inh­ mét tiÕng “v©ng” kh«ng nãi ra cña t×nh yªu-> Kh«ng chØ miªu t¶ vÎ ngoµi, nhµ v¨n nh­ cßn nh×n thÊy t©m tr¹ng vµ c¶ mét chót e lÖ lµm duyªn cña dßng s«ng khi s¾p gÆp ng­êi t×nh mong ®îi.- Gi÷a lßng thµnh phè:+ Dßng s«ng tr«i thËt chËm, nh­ mét mÆt hå yªn tÜnh+ Liªn t­ëng ®Õn 1 sè dßng s«ng trªn thÕ giíi, t¸c gi¶ cµng thÊy yªu quý vÎ lÆng lê cña dßng s«ng quª h­¬ng. -> §ã lµ ®iÖu slow t×nh c¶m s«ng H­¬ng dµnh riªng cho HuÕ, lµ nçi vÊn v­¬ng cña mét nçi lßng.- S«ng H­¬ng rêi thµnh phè:+ Theo h­íng chÝnh b¾c nh­ng ®ét ngét ®æi dßng, nh­ sùc nhí ra ®iÒu g× ch­a kÞp nãi, muèn gÆp l¹i thµnh phè lÇn cuèi.§Õn víi thµnh phè, s«ng H­¬ng ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? Cã g× ®Æc biÖt trong c¸ch miªu t¶ Êy?+ T¸c gi¶ liªn t­ëng ®Õn nµng KiÒu trong ®ªm t×nh tù, quay trë l¹i ®Ó nãi víi chµng Kim mét lêi thÒ tr­íc lóc chia tay-> S«ng H­¬ng lµ mét ng­êi t×nh chung thuû vµ say ®¾m, kh«ng nì rêi xa ng­êi yªu cña m×nh.Tãm l¹i:Kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ viÖc vÏ l¹i thuû tr×nh cña s«ng H­¬ng tõ th­îng nguån ra biÓn. Tõ thuû tr×nh Êy, nhµ v¨n b»ng t×nh yªy tha thiÕt cña m×nh ®· lµm to¸t lªn vÎ ®Ñp tù nhiªn tiÒm Èn trong vãc d¸ng cña ng­êi g¸i ®Ñp say ®¾m vµ chung t×nh mµ t¹o ho¸ ®· ban cho dßng s«ng kiÒu diÔm nµy.Rót ra nhËn xÐt chung vÒ vÎ ®Ñp tù nhiªn cña s«ng H­¬ng trong thuû tr×nh tõ th­îng nguån ra biÓn? Hµnh tr×nh v­ît gian tru©n, ghÒnh th¸cHµnh tr×nh ®i t×m t×nh yªuHµnh tr×nh vÒ biÓn c¶, rêi xa ng­êi t×nh M·nh liÖt, phãng kho¸ng vµ man d¹iGîi c¶m, t×nh tø, ®¾m sayL­u luyÕn, vÊn v­¬ng, chung t×nh