Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 86: Trao duyên

T R A O D U Y Ê N Tiết: 86(Trích “Truyện Kiều” Nguyễn Du 1 Vị trí đoạn trích: Phần đầu “Truyện Kiều”+Mở đầu cho “đoạn trường tân thanh” 15 năm lưu lạc của Thuý Kiều. - Khi gia đình Kiều gặp sự biến + Kiều quyết định bán mình chuộc cha.+ Trao duyên cho em là Thuý Vân.+ Đành xa lìa người trai đã thề nguyền, đính ước.+ Từ câu 723 - 756/ 3254I. Đọc hiểu tiểu dẫn2. Nhan đề: Trao duyên- Lạ, bất bình thường.- Nhan đề gây cho ta nhiều băn khoăn: Tại sao lại Trao duyên? Trao đi một tình yêu đẹp, thiêng liêng, chung thủy => Phản ánh được một nghịch cảnh éo le, một bi kịch đầy nước mắt.Một mình nàng, ngọn đèn khuyaÁo đầm giọt tủi, tóc se mái sầuNỗi riêng riêng những bàn hoànDầu trong trắng đĩa lệ tràn tấm khăn Nghĩ đâu rẽ cửa chia nhà tự tôiVì ta khăng khít cho người dở dangThúy Vân chợt tỉnh giấc xuânTrong đèn, nghé án, ân cần an ủiCậy em, em có chịu lời,Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.Kể từ khi gặp chàng KimKhi ngày quạt ước khi đêm chén thềPhím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưaBản chữ Nôm đoạn trích “Trao Duyên”Ông Vũ Văn Kính khảo lụcII- Đọc hiểu văn bản 1. Đọc: -Nhịp điệu chậm, giọng tha thiết, càng về sau càng khẩn thiết, nghẹn ngào2. Bố cục :Thuý KiềuKim TrọngThuý Vân * Cuộc trao duyên: Trực tiếpGián tiếpĐoạn 1 :Thuý Kiều - Thuý Vân Đoạn 2: Thuý Kiều - Kim TrọngGợi ý tìm bố cụcTrả lời:“Cậy em, em có chịu lời,Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.Giữa đường đứt gánh tương tư,Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.Kể từ khi gặp chàng Kim,Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề.Sự đâu sóng gió bất kì,Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai.Ngày xuân em hãy còn dài,Xót tình máu mủ thay lời nước non.Chị dù thịt nát xương mòn,Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.Chiếc vành với bức tờ mây,Duyên này thì giữ vật này của chung.Dù em nên vợ nên chồng,Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên.Mất người còn chút của tin,Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa. Đặt vấn đề thuyết phục để trao duyên (12 câu)- Trao kỷ vật (6 câu)1. Thuý Kiều trao duyên cho Thuý VânMai sau dù có bao giờ,Đốt lò hương ấy so tơ phím này.Trông ra ngọn cỏ lá cây,Thấy hiu hiu gió thì hay chị về.Hồn còn mang nặng lời thề,Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai.Dạ đài cách mặt khuất lời,Rưới xin giọt nước cho người thác oan.Bây giờ trâm gẫy gương tan,Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân !Trăm nghìn gửi lại tình quân,Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi !Phận sao phận bạc như vôi !Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng. Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!”- Thuý Kiều tâm sự với Thuý Vân (8câu)Thuý Kiều hướng đến Kim Trọng trong nỗi tuyệt vọng2. - Kiều hướng đến Kim Trọng trong nỗi đau tuyệt vọng (8 câu còn lại)2. Bố cục : Chia làm 2 phần- Kiều trao duyên cho Thuý Vân ( 26 câu)+ Đặt vấn đề thuyết phục để trao duyên (12 câu) -> Trao kỷ vật (6 câu)-> Tâm sự (8 câu)+ Trao kỷ vật tâm sự với Thuý Vân (14 câu)3. Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật 3.1- Kiều trao duyên cho Thuý Vân ( 26 câu)Thảo luận nhóm: 5 phútN4: Những kỉ vật mà Kiều trao cho Vân, tâm trạng khi trao kỉ vật, tại sao lại nói: duyên thì giữ,vật của chung?N2: Kỉ niệm về tình yêu với KimTrọng được Kiều kể lại ntn qua 4 câu thơ tiếp theo?N3: Thuý Kiều đã dùng những lí lẽ gì để thuyết phục Thuý Vân thay mình nối duuyên với Kim Trọng?N1: Tìm và phân tích ngôn ngữ,hành động của Kiều trong 4 câu thơ đầu?3. Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật.3.1. Kiều trao duyên cho Thuý Vân ( 26 câu)a.Thuý Kiều đặt vấn đề trao duyên với em (12 câu đầu) Cậy em, em có chịu lời,Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. Giữa đường đứt ghánh tương tư,Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.N1: Tìm và phân tích ngôn ngữ,hành động của Kiều trong 4 câu thơ đầu?*/ 4 câu đầu - Đoạn thơ mở ra với một tư thế lạ: Chị thỉnh cầu em và hạ mình lạy em  Báo hiệu điều không bình thường. Cậy em, em có chịu lời + Từ ngữ: “Cậy”:“Chịu”:“Thưa”:Tin tưởng mà gửi gắm, hi vọng.Lời lẽ, ngôn ngữ khẩn khoản, thiết tha với tất cả niềm hi vọng, tin tưởng và gửi gắm.Bắt buộc, thông cảm mà chấp nhận.Sự trang trọng Cậy em, em có chịu lời,Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. Giữa đường đứt ghánh tương tư,Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.Mặc em: Uỷ thác, giao phó trách nhiệm cho em thực hiện.Đứt gánh tương tư: sự dở dang lỡ làng của mối tình Kim – Kiều.+ Thành ngữ:+ Điển tích:Keo loan chắp mối tơ thừa: Kiều thấu hiểu hoàn cảnh cuả Vân.+ Hành động: Lạy, thưa -> Cử chỉ khác thường, hạ mình, van lơn, tạo không khí trang trọng cho buổi trao duyênHàm ẩn sự biết ơn đến khắc cốt ghi tâm. -> Đặt Vân vào tình huống khó xử, không thể từ chối. Ngôn ngữ và hành động đầy sức thuyết phục khiến Vân không thể chối từ* 4 câu thơ tiếp:Kể từ khi gặp chàng Kim,Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề Sự đâu sóng gió bất kì,Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai.Kiều nhắc lại hai biến cố lớn nhất trong cuộc đời mình.+ Gặp chàng Kim, thề nguyền đính ước.-> Khi gặp, khi ngày, khi đêm -> trạng ngữ chỉ thời gian cho thấy sự gắn bó và tình cảm thiêng liêng, sâu nặng.N2: Kỉ niệm về tình yêu với KimTrọng được Kiều kể lại ntn qua 4 câu thơ tiếp theo?+ Sóng gió bất kì: Gia đình mắc nạn. Mong Vân hiểu mà nối duyên trả nghĩa cho Kim Trọng.Kiều phải hi sinh tình yêu để làm tròn chữ hiếu, chữ tình đành giang dở Ngày xuân em hãy còn dài,Xót tình máu mủ, thay lời nước nonChị dù thịt nát xương mòn,Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.*/ 4 câu tiếp: Thuý Kiều dựng lời lẽ để thuyết phục Thuý Vân :- Thay lời nước non: Nhờ trả nghĩa, nhấn mạnh tình cảm thiêng liêng, sâu nặng - Ngậm cười chín suối còn thơm lây: Dẫu chết cũng thấy được an ủi - Xót tình máu mủ: Ràng buộc bằng tình ruột thịt - Ngày xuân còn dài: Em còn trẻ, đẹp, son rỗiN3: Những lí lẽ để thuyết phục Thuý Vân nối duyên với Kim Trọng? Nhận xét về cách sử dụng ngôn ngữ của Nguyễn Du cách nói khéo léo, chặt chẽ, có lí, có tình, dùng lý trí kìm nén cảm xúc khiến Thúy Vân không thể từ chối -> Thành ngữ: tình máu mủ, lời nước non, thịt nát xương mòn, ngậm cười chín suối...-> Ngôn ngữ chọn lọc, chính xác, độc đáo, có sự kết hợp của cách nói của văn chương quý tộc và ngôn ngữ bình dân. N4: Những kỉ vật mà Kiều trao cho Vân, tâm trạng khi trao kỉ vật, tại sao lại nói: duyên thì giữ,vật của chung?Chiếc vành với bức tờ mây,Duyên này thì giữ vật này của chung.Dù em nên vợ nên chồng,Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên.Mất người còn chút của tin,Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa.b. Thuý Kiều trao kỉ vật và dặn dò em:b1. Trao kỉ vật cho Thúy VânQuạt ướcChén thề=> Nghệ thuật ước lệ,tượng trưngKỉ niệm đẹp gắn với đêm thề nguyền Minh chứng cho tình yêu sâu nặng, đẹp, thiêng liêng và say đắm của Kim Trọng - Thúy Kiều.Chiếc vànhBức tờ mâyPhím đànMảnh hương nguyềnVầng trăng vằng vặc giữa trời,Đinh ninh hai miệng một lời song song.b. Thuý Kiều trao kỉ vật và dặn dò em:- Kỉ vật được nhắc đến:b1. Trao kỉ vật cho Thúy VânSẵn tay khăn gấm, quạt quỳ, Với cành thoa ấy tức thì đổi traoChén hà sánh giọng quỳnh tươngXuyến vàng đôi chiếc, khăn là một vuôngTiên thề cùng thảo một chươngSo lần dây vũ dây vănĐài sen nối sáp, lò đào thêm hương“Của tin”: “Của chung”:Vật làm tin – giữa Kim và Kiêu.Của Kim Trọng, của chị, của em.Sự luyến tiếc, đau đớn, bi kịch duyên trao đi mà tình không trao đươc, tình cảm át lí trí, Kiều rơi vào bế tắc, sống trong thế giới mộng mị của cái chết và âm hồn.Câu thơ như bẻ làm đôiThời gian tâm lí.Xưa: Đẹp đẽNay: Tan vỡGiằng xéCòn-Mất.Riêng-Chung.Hạnh phúc-Bất hạnh“duyên thì giữ, vật của chung”: Duyên trao đi nhưng vẫn muốn níu giữ những kỉ vật tình yêu lại cho mình.- Cách trao: Từng kỉ vật một+ Để Vân không bị khó xử khi gặp chàng Kim nên trao kỷ vật làm tin.+ Thể hiện thái độ dứt tình. => Sự chu đáo, có lòng độ lượng và đức hi sinh, luôn lo lắng và hiểu cho người trước khi nghĩ đến mình Theo em vì những lí do gì mà Kiều trao kỷ vật cho Thuý Vân? Điều đó chứng tỏ Kiều là người như thế nào?- Ý nghĩa của việc trao kỉ vậtDựa vào bố cục, nội dung phần 1 với từ khóa: Thúy Kiều trao duyên cho Thúy Vân, em hãy thảo luận định hướng cách vẽ bản đồ tư duy tổng kết phần nội dung đã họcThảo luận nhóm theo bàn: 3 phútHướng dẫn về nhà Nắm vững nội dung bài học Tiếp tục học và rèn luyện cách vẽ bản đồ tư duy nội dung bài học Soạn tiết 2 bài Trao duyên, tiếp tục hoàn thiện bản đồ tư duy về nội dung bài học ở tiết sau