Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 84: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

TRƯỜNG THPT SÔNG CÔNG TIẾT 84 PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT GIÁO VIÊN : NGUYỄN THỊ THU HÀ TỔ: VĂN –CÔNG DÂN I.NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT :1.Khái niệm: + Khảo sát ví dụ : Văn bản 1Cho anh hỏi : Em đã có người yêu chưa đấy ?Văn bản 2Bây giờ mận mới hỏi đào Vườn hồng có lối ai vào hay chưa ?Nội dung Hỏi về chuỵên đã có người yêu chưaCách thức Ngôn ngữ hàm ẩn,ẩn dụ,có tổ chứcNgôn ngữ nghệ thuật Cách thứcLời ăn tiếng nói hằng ngày Ngôn ngữ sinhhoạt+ Khái niệm Ngôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ gợi hình,gợi cảm được dùng trong các văn bản nghệ thuật.(Ngôn ngữ văn chương ,ngôn ngữ văn học )KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO CÙNG CÁC EM HỌC SINH2. Phạm vi sử dung : Lời nói hằng ngày Văn bảncác phong cách ngôn ngữ khác Văn bản nghệ thuật Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học,Chúng thẳng tay chém giết ,những người yêu nướcChúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong bể máu .Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông Một người chín nhớ mười mong một người .Hương ơi! đi nhanh lên,Gớm gì mà chậm như rùa thế 3.Phân loại : Phi nghe xong, chẳng nói chẳng rằng, mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt ra cửa bắc” ...( Trích “Tam quốc chí”- La Quán Trung)Khi tỉnh rượu, lúc tàn canhGiật mình mình lại thương mình xót xa”. (Trích “Truyện Kiều” – Nguyễn Du)Ánh sáng nào vừa lóe lên cửa sổ kia?Đấy là phương Đông và nàng Juyliet là mặt trời! Vẻ rực rỡ của đôi gò má nàng sẽ làm cho các vị tinh tú ấy phải hổ ngươi, như ánh sáng ban ngày làm cho đèn nến phải thẹn thùng”....( Trích “ Romeo và Juyliet”- Sech-xpia)Ngôn ngữ tự sự Ngôn ngữ thơNgôn ngữ sân khấu B¶ng ph©n lo¹i ng«n ng÷ trong v¨n b¶n nghÖ thuËt.nghÖ thuËt.Lo¹i ng«n ng÷ThÓ lo¹i§Æc ®iÓmNg«n ng÷ th¬C¸c thÓ th¬, ca dao, hß, vÌ...GiÇu h×nh ¶nh, nh¹c ®iÖu Ng«n ng÷ tù sùTruyÖn ký, tiÓu thuyÕtMiªu t¶, trÇn thuËtNg«n ng÷ s©n khÊuKÞch, chÌo, tuång...C¸ thÓ ho¸ (nh©n vËt nãi thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¸ tÝnh,)4.Chức năng : Trong đầm gì đẹp bằng sen Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàngNhị vàng bông trắng lá xanh Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn .Nơi sinh sống cấu tạoHương vị và sự trong sạch của cây sen Khẳng định và nuôi dưỡng một tư tưởng,cảm xúc : cái đẹp có thể hiện hữu và bảo tồntrong môi trường có nhiều cái xấu .Đặc điểm tính chất của sự vật sự việc,hiện tượngBiểu hiện cái đẹp Và khơi gợi nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ CHỨC NĂNG THÔNG TIN CHỨC NĂNG THẨM MĨII.PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT ; 1.Tính hình tượng :+ Ví dụ : Tả cây liễu Thơ Xuân DiệuLá liễu dài như một nét miRặng liễu đìu hiu đứng chịu tang Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng Từ điển Cây liễu: loài cây nhỡ,cành mềm rủxuống .Lá hình ngọn giáo có răng cưa nhỏ Thường trồng làm cảnh ở ven hồ. Gợi tả cây liêu như một sinh thể sống Khi mang dáng hình thanh xuân xinh đẹp Của người thiếu nữ ,lúc mang dáng hình một thiếu phụ u sầu . Gợi tả đặc điểm sinh học đơn thuần .Gợi hình ảnh cây liễu .Gọi dáng vẻ ,tâm trang con người .Hình ảnh cây liễu .VB 2 Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.Bánh được làm bằng bột nếp. Nhân bánh được làm từ đường phên . Bánh khô hay ướt phụ thuộc vào người làm bánh.Sau khi nặn bánh xong cho vào nồi nước luộc , khi nào bánh nổi lên là chín , có thể vớt ra được.VB1“Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßnB¶y næi ba ch×m víi n­íc nonR¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆnMµ em vÉm gi÷ tÊm lßng son”Hå Xu©n H­¬ngTính hình tượng: Là khả năng ngôn ngữ có thể tái hiện hiện thực, làm xuất hiện ở người đọc những hình ảnh, màu sắc, biểu tượngđược nói đến trong văn bản để người đọc dùng vốn tri thức, vốn sống của mình liên tưởng, suy nghĩ, rút ra bài học nhân sinh.“ Thuyền ơi có nhớ bến chăng.Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” (Ca dao)“...Áo chàm đưa buổi phân lyCầm tay nhau biết nói gì hôm nay...” (Tố Hữu)So s¸nhHo¸n dôÈn dôĐể tạo ra tính hình tượng, người viết sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, hoán dụ, ẩn dụ, điệp từ, phối thanh......; tạo nên tính đa nghĩa cho ngôn ngữ nghệ thuật“Làn cây ven hồ gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày.Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây”. (Tô Hoài)VD2 Qua ®×nh ng¶ nãn tr«ng ®×nh §×nh bao nhiªu ngãi th­¬ng m×nh bÊy nhiªu (Ca dao) VD1 T«i rÊt th­¬ng m×nh2.Tính cảm xúcTÝnh truyÒn c¶m của ngôn ngữ nghệ thuật lµ lµm cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe cïng vui, buån, yªu thÝch ...nh­ chÝnh ng­êi viÕt ; t¹o nªn sù ®ång c¶m s©u sắc gi÷a ng­êi ®äc vµ ng­êi viÕt.Ví dụ Hồ Chủ Tịch kính yêu của chúng ta không còn nữa. Tổn thất này thật lớn lao! Đau thương này thật là vô hạn! Dân tộc ta và Đảng ta mất đi một vị lãnh tụ thiên tài, một người thầy vĩ đại” (Trích: Điếu văn của BCH TƯ Đảng Lao Động VN do ĐC Lê Duẩn đọc ngày 9-9-1969)Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau .Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu.Phen này ông quyết đi buôn cối .Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu . TÚ XƯƠNGTôi nghe kẻ cướp nó lèn ông .Nó lại lôi ông đến giữa đồng .Lấy của đánh người quân tệ nhỉ .Thân già da cóc có đau không . NGUYỄN KHUYẾN 3.Tính cá thể hóa :+ Khảo sát ví dụ : Nguyễn Bính Xuân Diệu Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông Một người chín nhớ mười mong một ngườiGió mưa là bệnh của giời Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng.Hai thôn chung lại một làng Có sao bên ấy chẳng sang bên này(Tương tư )Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh.Anh nhớ em, anh nhớ lắm! Em ơi!Anh nhớ anh của ngày tháng xa khơi,Nhớ đôi môi đang cười ở phương trời.Nhớ đôi mắt đang nhìn anh đăm đắm!Em! Xích lại! Và đưa tay anh nắm!(Tương tư chiều )Ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn diÔn ®¹t chung cña céng ®ång.Khi c¸c nhµ v¨n sö dông mçi ng­êi l¹i cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn mét giäng riªng ,mét phong c¸ch riªng b¾t nguån tõ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña ng­êi viÕt.T¹o ra phong c¸ch nghÖ thuËt riªng.TÝnh c¸ thÓ ho¸+ Nhận xét :VÇng tr¨ng v»ng vÆc gi÷a trêi§inh ninh hai miÖng mét lêi song songTÝnh c¸ thÓ ho¸ cßn thÓ hiÖn vÎ riªng trong lêi nãi cña tõng nh©n vËt , hoÆc ë nÐt riªng trong c¸ch diÔn ®¹t tõng sù viÖc h×nh ¶nh , t×nh huèng trong t¸c phÈmVÇng tr¨ng ai xÎ lµm ®«iNöa in gèi chiÕc, nöa soi dÆm tr­êngTuÇn tr¨ng khuyÕt ,®Üa dÇu haoMÆt ng¬ ngÈn mÆt, lßng ngao ng¸n lßng.C©u 3:Khi nãi : “§©y lµ giäng th¬ Tè H÷u, Kia giäng ChÕ Lan Viªn; §©y ng«n ng÷ NguyÔn Tu©n, Cßn kia v¨n Vò Trong Phông ...” ng­êi ta muèn nãi tíi: A- TÝnh h×nh t­îng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt B- TÝnh c¸ thÓ ho¸ C- TÝnh truyÒn c¶m cña ng«n ng÷ v¨n häc D- TÝnh ®a nghÜa cña ng«n ng÷ v¨n ch­¬ngC©u1:Ng«n ng÷ nghÖ thuËt cßn gäi lµ: A- Ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng B- Ng«n ng÷ v¨n häc C- Ng«n ng÷ th¬ D- C¶ A vµ BC©u 2:Chøc n¨ng chÝnh cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ g×? A- Gi¶i trÝ vµ tuyªn truyÒn B- Th«ng tin vµ thÈm mÜ C- NhËn thøc vµ giao tiÕp D- Gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒnBài tập củng cố DBBC¸m ¬n quý thÇy c« vµ c¸c emSo s¸nh c¸ch viÕt cña t¸c gi¶ vÓ ®Ò tµi quª h­¬ng? Quê hương tôi có con sông xanh biếcNước gương trong soi tóc những hàng treTâm hồn tôi là một buổi trưa hèTỏa nắng xuống dòng sông lấp loáng ( Giang Nam)Quê hương là con diều biếc Tuổi thơ con thả trên đồng Quê hương là con đò nhỏÊm đềm khua nước ven sông (Đỗ Trung Quân)Quê tôi có gió bốn mùa Có giăng giữa tháng, có chùa quanh năm Chuông hôm, gió sớm, giăng rằm:Chỉ thanh đạm thế, âm thầm thế thôi ( Nguyễn Bính) LuyÖn tËp