Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Phú sông Bạch Đằng

Phú sông Bạch ĐằngTrương Hán Siêu1.Tác giả- Trương Hán Siêu (?- 1354).- Quê: Yên Ninh, Ninh Bình.- Là môn khách của Trần Hưng Đạo.I.TÌM HIỂU CHUNG- Tính cương trực, học vấn uyên thâm, được các vua Trần tin cậy, nhân dân kính trọng.- Tác phẩm còn lại khoảng 4 bài thơ, 3 bài văn.2. Tác phẩm a. Hoàn cảnh sáng tác- Được gợi cảm hứng từ sông Bạch Đằng, nơi từng ghi bao chiến công lẫy lừng trong lịch sử giữ nước của dân tộc.b. Thể loại phú- Phú (phô bày, ca ngợi) là thể văn vần hoặc xen lẫn văn vần và văn xuôi.- Dùng để tả cảnh, phong tục, kể sự việc,- Bố cục: mở, giải thích, bình luận, kết2. Hình tượng nhân vật khách - Có tâm hồn phóng khoáng, tự do, thích du ngoạn, ngắm cảnh: “Giương buồm giong gió chơi vơi Lướt bể chơi trăng mải miết” - Ham hiểu biết, có “tráng chí bốn phương”: “Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết” - Các địa danh Trung Quốc: Nguyên, Tương, Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt, đầm Vân Mộng => nhà thơ “đi qua” bằng trí tưởng tượng, bằng sách vở. - Các địa danh đất Việt: cửa Đại Than, bến Đông Triều, sông Bạch Đằng => hình ảnh thực, hiện lên trước mắt nhà thơ. - Cảnh sông nước Bạch Đằng: + vừa hùng vĩ, thơ mộng: “Bát ngát sóng kình muôn dặm Thướt tha đuôi trĩ một màu Nước trời: một sắc, phong cảnh: ba thu => vui, tự hào trước cảnh thắng. + vừa buồn đau, nuối tiếc: Bờ lau san sát, bến lách đìu hiu Sông chìm giáo gãy, gò đầy xương khô 3. Hình tượng các bô lão * Các bô lão người dân địa phương sự phân thân của tác giả => đại diện cho tiếng nói của lịch sử. a. Kể về chiến công trên sông Bạch Đằng: “Đây là nơi chiến địa buổi Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô MãCũng là bãi đất xưa thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao” * Kể diễn biến của trận đánh: - Lực lượng hùng hậu: “ Thuyền bè muôn đội, tinh kì phấp phới Hùng hổ sáu quân, giáo gươm sáng chói” - Cảnh giằng co quyết liệt về thế trận: “Trận đánh được thua chửa phân Chiến luỹ bắc nam chống đối” - Trận chiến ác liệt: “Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ Bầu trời đất chừ sắp đổi” - Trận chiến ác liệt: “Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ Bầu trời đất chừ sắp đổi” + Hình tượng thiên nhiên kì vĩ, mang tầm vũ trụ (ánh nhật nguyệt, bầu trời đất), biện pháp phóng đại, lời văn ngắn, nhịp văn nhanh. => khung cảnh gấp gáp, căng thẳng của cuộc chiến. + So sánh trận Bạch Đằng với những trận thuỷ chiến oanh liệt nhất trong lịch sử Trung Hoa: “Khác nào như khi xưa: Trận Xích Bích quân Tào Tháo tan tác tro bay Trận Hợp Phì giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi” => khẳng định tầm vóc lớn lao của chiến thắng Bạch Đằng, thể hiện niềm tự hào của quân dân Đại Việt. b. Bình luận về chiến thắng sông Bạch Đằng - Chỉ ra nguyên nhân ta thắng, địch thua: + “Trời đất cho nơi hiểm trở”. + Yếu tố quyết định là nhờ “nhân tài giữ cuộc điện an” => khẳng định vai trò to lớn của Trần Hưng Đạo. => Đề cao vị trí, sức mạnh của con người, bài phú mang giá trị nhân văn và tính triết lí sâu sắc.4. Lời ca của khách và các bô lão a. Lời ca của các bô lão - Ca ngợi vẻ đẹp kì vĩ của sông Bạch Đằng. - Khẳng định chân lí muôn đời: “Những người bất nghĩa tiêu vong Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh” b. Lời ca của khách - Ca ngợi công lao của hai vị vua Trần và chiến tích của sông Bạch Đằng. - Đề cao tài đức của người anh hùng b. Lời ca của khách - Ca ngợi công lao của hai vị vua Trần và chiến tích của sông Bạch Đằng. - Đề cao tài đức của người anh hùng: “ Giặc tan muôn thuở thăng bình Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao”2- NghÖ thuËt : - CÊu tø ®¬n gi¶n, bè côc chÆt chÏ, chi tiÕt chän läc, mang c¶m høng bi tr¸ng, nh­ng tr¸ng lµ chñ ®¹o1- Néi dung : - Lµ t¸c phÈm yªu n­íc tiªu biÓu cña th¬ v¨n LÝ- TrÇn. ThÓ hiÖn lßng yªu n­íc niÒm tù hµo d©n téc, tù hµo vÒ truyÒn thèng anh hïng bÊt khuÊt, vµ truyÒn thèng ®¹o lÝ nh©n nghÜa s¸ng ngêi - Mang t­ t­ëng nh©n v¨n cao c¶ : §Ò cao vai trß vÞ trÝ cña con ng­êi III.TỔNG KẾTnơi diễn ra trận Bạch Đằng lịch sửCửa sông Bạch ĐằngCọc gỗ trên sông Bạch ĐằngBãi cọc Vạn Muối Nam HoàKhu di tích bãi cọc ở Yên Giang, hiện nay còn khoảng 300chiếc cọc làm bằng gỗ lim và gỗ táu