Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Việt Bắc - Tố Hữu (Tiết 5)

Trích giảng Tố HữuViệt Bắc Nguyễn Thị Bình – Nguyễn Thị bình – Nguyễn Thị BìnhGiáo viên thực hiện : Nguyễn Thị Bình –THPT LongKhánhKính chào Quí Thầy Cô và các em học sinh Việt BắcTố HữuKính chào quí Thầy cô và các em học sinh dự giờ học hôm nay !Trích giảng :Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai I . Giới thiệu: 1. Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa bài thơ : - Sau chiến thắng Điện Biên Phủ ( Tháng 7 /1954 ) -Tháng 10 năm 1954 , Trung ương Đảng và chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về thủ đô Hà Nội . -Trong tình lưu luyến của buổi chia tay , Tố Hữu làm bài thơ “ Việt Bắc” nói lên ân tình sâu nặng với nhân dân , để trong niềm vui hiện tại không quên cội nguồn thắng lợi là tình quân dân trong kháng chiến , để tin hơn vào tương lai. 2 . Cảm hứng chủ đạo Nỗi nhớ thương da diết trong buổi chia tay 3. Vị trí đoạn trích : - Đoạn mở đầu và phần một bài thơ - đoạn nói về kỷ niệm . - Thể hiện sâu sắc cảm xúc chủ đạo và chủ đề bài thơ Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiGiải phóng Điện BiênNguyễn Thị Bình THPT Long Khánh – Đồng NaiII . Phân tích : 1 Đặc sắc nghệ thuật : Đọc một đoạn thơ mà em cho là hay trong bài . Thử nêu những cảm nhận về vẻ đẹp nghệ thuật .Thể thơ lục bát mềm mại và linh hoạt . .Kết cấu đối đáp quen thuộc trong ca dao – dân ca . Thực chất là nghệ thuật phân thân , diễn tả sự hô ứng đồng vọng của những tâm trạng đang đắm chìm trong nhớ thương , kỉ niệm .Dùng hệ thống từ ngữ thường dùng bộc lộ cảm xúc tình yêu đôi lứa như:Mình , ta , thương , nhớ, bâng khuâng , bồn chồn vv .Không gian nghệ thuật dễ bộc lộ tình cảm: Chia li .Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai2 . Giá trị nội dung : Bài thơ là bài ca về tình quân dân thắm thiết trong kháng chiến. Một trong những sức mạnh làm nên chiến thắng . a. Lời Việt Bắc : Lời người ở lại . Đọc đoạn thơ hai mươi câu đầu . Hình thức câu gì được sử dụng nhiều trong đoạn thơ này ? Nội dung những câu thơ ấy nói lên điều gì ? - Câu hỏi “ Mình đi có nhớ ?”được điệp đi điệp lại cồn cào một nỗi niềm băn khoăn day dứt - Trong từng câu hỏi là nỗi nhớ thương tha thiết .. Những kỉ niệm về cuộc kháng chiến gian khổ mà ân tình “Miếng cơm chấm muối , mối thù nặng vai”  Miếng cơm là đời sống vật chất  Mối thù la øtrách nhiệm tinh thầnViệt Bắc đã cùng người chiến sĩ cách mạng sẻ chia gian khổ , cùng gánh vác trách nhiệm .Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai“Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son” Phép tiểu đối đã làm nổi bật tấm lòng son sắt thủy chung của Việt Bắc đã khắc ghi vào những di tích lịch sử “Tân Trào , hồng thái , mái đình cây đa” Việt Bắc trong nhớ thương được nhà thơ diễn tả trực tiếp bằng câu thơ nào ? Nhận xét về hình ảnh thơ .  Hình ảnh Việt Bắc nhớ thương :“ Mình về rừng núi nhớ aiTrám bùi để rụng măng mai để già” Xa cán bộ cách mạng Việt Bắc trở nên trống vắng , hoang dại ,già nua . Tứ thơ , hình ảnh thơ quen thuộc mà sáng tạo , diễn tả cảm xúc chân thực , xúc động .Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai Tóm lại : Hóa thân vào tâm trạng Việt Bắc , nhà thơ đã nói lên được ân tình của người dân miền núi đối với cách mạng thật tha thiết , mặn nồng !Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiMình về còn nhớ núi non Nhớ khi kháng Nhật thủa còn Việt MinhMình đi,mình có nhớ mình Tân Trào, Hồng Thái , mái đình cây đa ?Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai b .Lời cán bộ : Đọc đoạn thơ còn lại .Nếu lời người ở lại là những câu hỏi ,thì lời người ra dùng nhiều kiểu câu gì ? Nội dung nổi bật trong “Lời người đi” ?Khẳng định tình cảm tha thiết, nỗi nhớ không nguôi Những từ ngữ , hình ảnh thơ nào thể hiện sâu sắc sự khẳng định đó . Thử bình luận . “Ta với mình , mình với taLòng ta sau trước mặn mà đinh ninh. “Đinh ninh” : là ghi lòng tạc dạ Lời người ra điTa với mình, mình với ta Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninhMình đi mình lại nhớ mìnhNguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu Nhớ gì như nhớ người yêu Trăng lên đầu núi , nắng chiều lưng nươngNhớ từng bản khói cùng sương Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.Nhớ từng rừng nứa bờ tre Ngòi Thia , sông Đáy , suối Lê vơi đầy.Ta đi ta nhớ những ngàyMình đây ta đó đắng cay ngọt bùi..“Mình đi mình lại nhớ mìnhNguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu.”.Chữ “mình” đựoc sử dụng sáng tạo. Trong Tiếng Việt “mình”vừa ở ngôi thứ nhất, chỉ chủ thể , vừa ở ngôi thứ hai chỉ đối tượng-Khi đối tượng là người bạn đời yêu dấu . .Nhớ Việt Bắc là nhớ bạn đời , cũng là nhớ bản thân.Chữ “lại” có tính chất khẳng định..Phép so sánh, cách diễn đạt dân gian diễn tả nỗi nhớ vô tận ,sâu sắc. .Nhớ Việt Bắc là Nhớ Nguồn“Nhớ gì như nhớ người yêuTrăng lên đầu núi nắng chiều lưng nươngNhớ từng bản khói cùng sươngSớm khuya bếp lửa người thương đi về” .Phép so sánh độc đáo , gợi một trường liên tưởng đầy cảm xúc . Diễn tả nỗi nhớ sâu sắc .  Người đi nhớ về Việt Bắc bằng tình cảm tự trái tim da diết , mãnh liệt , đắm say , chân thành “Như nhớ Người yêu”. .Cảnh vật được liệt kê , thời gian được tô đậm .  Nỗi nhớ như bao trùm vạn vật, thẫm đẫm trong không gian , thời gian . .Điệp từ “Nhớ” với các cung bậc khác nhau tạo thành một dòng chảy thiết tha . Đọc đoạn thơ tiếp . Nhớ Việt bắc , người chiến sĩ cách mạng nhớ đến những gì ? Tìm những hình ảnh từ ngữ tiêu biểu . Thử bình luận về tính thẩm mỹ trong cách thể hiện . Trong nỗi nhớ của người chiến sĩ có ba chùm hình ảnh lồng vào nhau , được khắc sâu làm nên vẻ đẹp diệu kì của Việt Bắc . Đó là :”Hoa cùng người” – cuộc kháng chiến - Đảng , Bác HồNhớ Việt Bắc là nhớ Cảnh nhớ Người . Thiên nhiên và con người Việt Bắc được nhà thơ miêu tả vô cùng ấn tượng. Đặc biệt qua bộ tranh tứ bình bằng thơ :Hãy đọc mười câu thơ sau ! Theo mạch cảm xúc đây là lời người đi hay lời người ở? . Cảm hứng trongđoạn thơ trữ tình lãng mạn hay sử thi?Những câu thơ lục bát trong cảm hứng trữ tình mềm mại , làm sống dậy vẻ đẹp tuyệt vời về Việt Bắc ,có hình ảnh , có màu sắc , âm thanh .Hai dòng lục bát đầu tiên vừa giới thiệu chủ đề , vừa đẩy đưa kết nối , chuyển đoạn -Câu hỏi là câu hỏi tu từ để khơi nguồn cảm xúc , hướng lòng người về Việt Bắc để đồng vọng nhớ thương -Cụm từ” Hoa và Người” có sức gợi cảm lớn . Hoa là Hoa mà cũng là ẩn dụ tuyệt đẹp về cảnh sắc về con người . Ta về , mình có nhớ ta Ta về ta nhớ những hoa cùng người . Bốn cặp lục bát tiếp theoLà bộ tranh tứ bình : Đông Xuân , hạ , thu độc đáo . Câu lục tả cảnh, câu bát tả người , nhịp nhàng , cân xứng hoàn mĩ cổ điển. Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi  Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng  Trên nền rừng mùa Đông xanh thẳm , Những bông hoa chuối đỏ tươi bừng lên như ngọn lửa  Sự tương phản hợp lí về màu sắc như làm trẻ lại rừng già .“Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng” đã tinh tế làm nổi bật hình ảnh người đi rừng. Mùa đông : Con người như đang tỏa sáng.“Ngày xuân mơ nở trắng rừngNhớ người đan nón chuốt từng sợi giang”“Người đan nón” cần mẫn chuốt từng sợi giang  “Chuốt” là động từ chỉ hành động tỉ mỉ để làm óng lên .  Sắc xuân như ngời lên dưới bàn tay con người “Mơ nở trắng rừng” Hình ảnh đẹpRừng như bừng lên vẻ tinh khôiMùa Xuân:Ve kêu rừng phách đổ vàngNhớ cô em gái hái măng một mìnhMùa hè :********************************************************************************************************************************************************** Tiếng ve rạo rực , sắc hoa huy hoàng . Núi rừng lộng lẫy.Chữ “đổ”gợi sự luân chuyển của thời gian , không gian , kích thích mạnh cả thính giác lẫn thị giácHình ảnh “cô em gái hái măng một mình”khiến mùa hè như mềm lại , dịu dàng và thơ mộng hơn .Nỗi nhớ trở nên da diết .Rừng thu trăng rọi hòa bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung “Trăng rọi hòa bình” thật gợiKhông mênh mang lan tỏa , mà rọi qua kẽ lá tạo lấp lóa như ngàn hoa . Con người cũng không được tả mà đươc gợi qua tiếng hát “ân tình thủy chung”Tiếng hát nói hộ lòng người .Mùa ThuTóm lạiMười câu thơ ,một niềm thương nhớ Là tấm lòng gắn bó , biết ơn của nhà thơ muốn gởi lại Việt Bắc gian lao mà ân tìnhTa về , mình có nhớ taTa về , ta nhớ những hoa cùng người .Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng .Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình Rừng thu trăng rọi hòa bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung .Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng .Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình Rừng thu trăng rọi hòa bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung .Đọc đoạn thơ từ “ Nhớ khi giặc đến Núi Hồng”. Nêu nội dung chính của đoạn thơ ?  . Nhớ Việt Bắc là nhớ kháng chiến + Từ ngày đầu gian khổ , được Việt Bắc bảo bọc chở che cùng kết đoàn đánh giặc +Đến ngày thắng lợi , chiến công nối tiếp chiến công . Bút pháp gì được sử dụng ở đoạn thơ này?Bút pháp tráng ca đã dựng lại cuộc kháng chiến hào hùng thắm tình quân dânNguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiHình ảnh Việt Bắc trong mùa chiến dịch được miêu tả chân thực , sinh động , hoành tráng , đậm chất sử thi+Hình ảnh thậm xưng , các từ tượng thanh , tượng hình diễn tả chính xác sức mạnh cuộn trào như thác đổ , tầm vóc lớn lao của cuôc hành quân ra trận , quyết đạp bằng mọi gian khổ , vì độc lập tự do .+Nhiều hình ảnh thơ đẹp mang cảm hứng lãng mạn thể hiện sâu sắc niềm tin, niềm tự hào+Niềm vui chiến thắng được thể hiện qua phép liệt kê , trùng điệp . Các địa danh , liên tiếp như chiến thắng dồn dập , như niềm vui lan tỏa .+Nhạc thơ hào hùng thể hiện cảm hứng sử thi sâu sắc . Thơ lục bát đã được phát huy cao độ tính linh hoạtNguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiNhững đường Việt Bắc của ta Đêm đêm rầm rập như là đất rungQuân đi điệp điệp trùng trùng Aùnh sao đầu súng bạn cùng mũ nanDân công đỏ đuốc từng đoàn Bước chân nát đá muôn tàn lửa bayNghìn đêm thăm thẳm sương dày Đèn pha bật sáng như ngày mai lênTin vui chiến thắng trăm miền Hòa Bình Tây Bắc, Điện Biên vui vềVui từ Đồng Tháp, An Khê Vui lên Việt Bắc đèo De, núi HồngNguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiHướng về Điện BiênNguyễn Thị Bình THPT Long Khánh – Đồng Nai . Nhớ Việt Bắc còn là nhớ Đảng , nhớ bắc Hồ với tấm lòng tôn kính và niềm tin mãnh liệt . Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng , trung ương chính phủ , Bác Hồ,hoà quyện cùng hình ảnh Việt Bắc , để nỗi nhớ không chỉ có chiều dài của tháng năm gắn bó , bề dày của kỉ niệm tình người mà còn có chiều sâu của lí tưởng cao cả , lý tưởng Cách Mạng .Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiChiến khu Việt BắcNguyễn Thị Bình THPT Long Khánh – Đồng NaiIII . Chủ đề:Ca ngợi tình quân dân thắm thiết trong kháng chiến .IV. Kết luận : . Việt Bắc là đỉnh cao của thơ ca kháng chiến Thể hiện sâu sắc vẻ đẹp đất nước và tâm hồn con người Việt nam Cách mạng : Aân tình , thủy chung bằng hình thức nghệ thuật đậm đà bản sắc dân tộc. . Bài thơ rất tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu .. Kế thừa và phát huy truyền thống thơ ca dân tộc sáng tạo và tài hoa .Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiCủng cố dặn dò. .Học thuộc đoạn thơ .Vẽ sơ đồ bài học theo ba phần . .Tập phân tích , bình giảng những đoạn thơ mà anh chị cho là hay , tiêu biểu . .Soạn bài “ Kính gửi cụ Nguyễn Du”.Nguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng NaiTóm tắt bài họcI.Hoàn cảnh ra đời, ý nghĩa bài thơ .II.Cảm hứng chủ đạo và chủ đề. III. Đặc sắc nghệ thuật:IV. Giá trị nội dung : Tình quân dân. Thể thơ lục bát dân tộcKết cấu đối đáp quen thuộcHệ thống từ ngữ thường dùng trong tình đôi lứaKhông gian nghệ thuật : Buổi chia liLời Việt Bắc+ Câu hỏi , trăn trở , khắc khoải+ Gợi nhắc những kỉ niệm+Thể hiện nhớ thương qua hình ảnh xúc động.Lời Cán bộ + .Khẳng định nỗi nhớ Nhớ Việt Bắc đinh ninh như nhớ nguồn , nhớ mình , nhớ người yêu .+Nhớ Việt bắc là nhớ”Hoa cùng người”, nhớ Kháng chiến , nhớ Đảng , nhớ Bác .Bài học hôm nay đến đây tạm dừngChào tạm biệt Các EmCô Nguyễn Thị Bình – Gíao viên THPT Long Khánh – Đồng Nai ************************************************GV soạn giảng : Nguyễn Thị Bình – THPT Long KhánhNguyễn Thị Bình – THPT Long Khánh – Đồng Nai