Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tiết 97, 98: Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu

Trường PT cấp 2-3 Võ Thị SáuTiết 97-98, Đọc văn Lớp 12 – Chương trình Cơ bản Giáo Viên: Đỗ ThôngChiếc thuyền ngoài xaNguyễn Minh ChâuChiếc thuyền ngoài xaI.Tìm hiểu chung 1/ Tác giả: - Nguyễn Minh Châu (1930-1989)- Là nhà văn quân đội, trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Là cây bút tiên phong trong thời kì đổi mới văn học, ông “thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh nhất của văn học ta hiện nay” - Quá trình sáng tác: Buùt tích cuûa Nguyeãn Minh ChaâuBútTíchNguyễn MinhChâuCửa SôngNhững vùng trời khác nhauNgười đàn bà trên chuyến tàu tốc hànhChiếc thuyền ngoài xaNguyễn Minh Châu1967Cửa Sông19871985Những vùng trời khác nhau197019721983Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hànhChiếc thuyền ngoài xaNguyễn Minh ChâuChiếc thuyền ngoài xaI.Tìm hiểu chung 1/ Tác giả:Chiếc thuyền ngoài xaI.Tìm hiểu chung 1/ Tác giả:- Quá trình sáng tác: + Trước 1975, thiên về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn * Nhân vật: người lính, nhân vật anh hùng + Sau 1975, chuyển dần sang cảm hứng triết luận thế sự, đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức, thế sự * Nhân vật: con người trong cuộc sống đời thường 2/ Tác phẩm - Hoàn cảnh sáng tác: + Sáng tác 1983, in lần đầu trong tập Bến quê (1985); Sau in riêng thành tập Chiếc thuyền ngoài xa -NXB Tác phẩm mới 1987thời kì đổi mới về xã hội và văn họcIn đậm phong cách tự sự-triết lí về con người, cái đẹp và văn chương sau 1975- Tóm tắt tác phẩm: ( nhân vật-sự kiện )Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyệnHãy cho biết truyện có mấy tình huống, đó là những tình huống nào ?Tình huống1: Người nghệ sĩ bất ngờ, chớm ngợp trước vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh.Tình huống2: Người nghệ sĩ kinh ngạc chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ dã man trên bờ biển.Tình huống3: Ngạc nhiên khi người đàn bà từ chối bỏ chồng.2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.a.Phát hiện của người nghệ sĩ về vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh“Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”.Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.a.Phát hiện của người nghệ sĩ về vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh Theo các em “một cảnh đắt trời cho” ở đây nghĩa là thế nào, vì sao người nghệ sĩ lại gọi cảnh tượng ấy như vậy ?Bức hoạ kì thú mà thiên nhiên cuộc sống đã ban tặng cho con người: “một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích” - Cảm xúc sáng tạo của người nghệ sĩ: “ Bối rối” “Trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào” hạnh phúc tràn ngập tâm hồn-” Bản chất cái đẹp là hạnh phúc”  cái đẹp cải hoá, thanh lọc gột rửa tâm hồn, hướng con người đến sự toàn thiện: cái chân, thiện, mỹ.“Văn chương không phải là cách đem đến cho người đọc sự thoát li hay sự quên. Trái lại văn chương là một thứ vũ khí thanh cao..làm cho lòng ngườithêm trong sạch và phong phú hơn”’( Thạch lam ) Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.a.Phát hiện của người nghệ sĩ về vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnhb.Phát hiện của người nghệ sĩ về cuộc sống của gia đình làng chàiĐằng sau bức tranh tuyệt mĩ của thiên nhiên, người nghệ sĩ đã chứng kiến cảnh tượng gì ?- Từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ bước ra:+ Một người đàn bà ngoài bốn mươi, xấu xí, “mệt mỏi”, “tái ngắt”, “tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới” + Người đàn ông hùng hổ, dữ dằn, đánh vợ dã man + Đứa con trai thương mẹ, đánh bố, nhận hai cái tát ngã dúi xuống cát. Cảnh tượng thật tàn nhẫn: bạo lực gia đình.Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.- a.Phát hiện của người nghệ sĩ về vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh- b.Phát hiện của người nghệ sĩ về cuộc sống của gia đình làng chài.Tại sao mỗi khi đánh vợ người đàn ông lại “rên rỉ đau đớn” ? Điều gì đã làm thay đổi từ một “anh con trai cục tính, hiền lành” trở thành người đàn ông vũ phu ?- Đánh vợ như một nhu cầu, như một sự giải toả nổi uất ức, bế tắc “mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ”Gánh nặng mưu sinh, cuộc sống đói nghèo biến người con trai cục tính hiền lành xưa thành một ông chồng vũ phu, thô bạo.Người chồng vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ vừa là thủ phạm gây nên đau khổ cho chính người thân của mình. Em có suy nghĩ gì về thái độ của người đàn bà khi bị chồng đánh ? Vì sao bà có thái độ như thế ?- “ Không hề kêu một tiếng, không chống trả, không tìm cách chạy trốn”  nhẫn nhục, cam chịu, sự lựa chọn bất đắc dĩ có suy tính.Chứng kiến cảnh tượng ấy, người nghệ sĩ thể hiện thái độ gì ? -Thái độ của người nghệ sĩ: kinh ngạc đến sững sờ “cứ đứng há mồn ra mà nhìn” “vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới” anh đứng “chết lặng” không tin những gì xãy ra trước mắt.Là một người nghệ sĩ không chỉ biết nhạy cảm trước cái đẹp, hãy là một con người biết yêu ghét, vui buồn trước mọi lẽ đời thường.Em có nhận xét gì về tính chất khác biệt Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh. Qua sự đối lập giữa hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng, ý tưởng nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu đem đến cho người đọc là gì ?Nghệ thuật: thơ mộng, vẻ đẹp đơn giản toàn bích  cuộc đời: trần trụi, nghiệt ngã, còn đầy rẫy xấu xa .Cuộc đời không đơn giản xuôi chiều, cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lặp: thiện-ác, đẹp-xấu (Đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức-nội dung, cái đẹp bên ngoài-bản chất thực bên trong )Khoảng cách giữa nghệ thuật và đời sống ( nghệ thuật phải ưu tiên trước hết cho con người )Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.3/ Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyệnNhóm1 & nhóm 3: Vì sao người đàn bà hàngchài lại xuất hiện ở toà án huyện ? Trước lời đề nghị của chánh toà Đẩu, người đàn bà có thái độ như thế nào ? Tại sao ? Nhóm 2 & nhóm 4: Thái đội của Đẩu trước và sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà ? Câu chuyện cuả người đàn bà ở toà án huyện nói lên điều gì ? Thảo luận: 4 phútChiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.3/ Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện Người đàn bà xuất hiện ở toà án theo lời mời của chánh án Đẩu- người có ý định khuyên bảo, đề nghị người đàn bà bỏ chồngChị đau đớn từ chối đề nghị, bằng mọi giá để không phải bỏ chồng: “Con lạy quý toà..Quý toà bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó..” - Người đàn bà đau khổ kể về cuộc đời và đưa ra lí do: + Hiểu được lí do đánh vợ của người chồng ( cái khổ, sự uất ức) + Là chỗ dựa quan trọng “cần có một người đàn ông để chèo chống khi phong ba” biển động + Vì còn phải nuôi những đứa con, không chỉ sống cho riêng mình + Cũng có lúc vợ chồng con cái sống vui vẻ, hoà hợp. nguồn gốc của sự chịu đựng, hi sinh là lòng thương yêu bờ bến đối với con Ca ngợi vẻ đẹp tình mẫu tửChiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.3/ Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện- Thái độ của chánh án Đẩu: + Lúc đầu: giận dữ, kiên quyết “chị không sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu?” + Sau hiểu ra: “một cái gì mới vỡ ra trong đầu vị Bao công” Không dễ dãi đơn giản trong việc nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng đời sống. Chiếc thuyền ngoài xaII.Đọc-hiểu văn bản 1/ Tình huống truyện2/ Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.3/ Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện4/ Đặc sắc về nghệ thuật Cách xây dựng cốt truyện: tạo tình huống nhận thức, mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời sốngtạo nên sắc thái giọng điệu luôn đổi: hùng biện, hài hước tự trào, khách quan trầm lắng Ngôn ngữ người kể và ngôn ngữ nhân vật phong phú đa dạng đầy dư vị: + Ngôn ngữ người kể khách quan, chân thực + Ngôn ngữ nhân vật phù hợp đặc điểm, tính cách từng nhân vậtChiếc thuyền ngoài xaIII.Tổng kết1. Nội dung:2. Nghệ thuật- Cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài. Một cái nhìn thấu hiểu, nặng trĩu tình yêu thương đối với con người.- Lối văn giản dị sâu sắc,thấm thía; cách khắc hoạ nhân vật, xây dựng cốt truyện, giọng điệu luôn đổi.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀI.Bài vừa học: - Hai phát hiện của người nghệ sĩ Phùng, mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống; cách nhìn con người và cuộc sống của nhà văn. - Đọc tri thức đọc-hiểu, làm bài tập nâng cao tr99II. Bài sắp học: - Chuẩn bị đọc thêm Mùa lá rụng trong vườn- Ma Văn Kháng. Trả bài số 5Nếu không muốn lãng phí cả đời nên học tập một đời-Gorki