Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tiết 35, 36: Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 12a3Tiết CT: 35+36 - Tiếng ViệtTHỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁPPhép lặp cú phápPhép liệt kêPhép chêm xenI. Phép lặp cú pháp:1.Bài tập 1:Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải là thuộc địa của Pháp nữa.Khi Nhật đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà. (Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)a. Đoạn văn:-Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa (P – Phụ tình thái) CN VN1của Nhật, chứ không phải là thuộc địa của Pháp VN2-Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ (P) CN VN1không phải từ tay Pháp. VN2+Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân CN VNgần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt (Trạng ngữ chỉ mục đích)Nam độc lập. +Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy CN VNmươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ (Trạng ngữ chỉ mục đích) Kết cấuHai câu trước: P(phụ tình thái) – C – V1 – V2Khẳng định vế đầu và bác bỏ ở vế sauHai câu sau: C – V(+ phụ ngữ chỉ đtg) – TN(C: dân ta, V: đã/lại đánh đổ, TN: để, mà)Tác dụngTạo âm hưởng đanh thép, hùng hồn, thích hợp với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam và khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.b. Đoạn thơ:Kết cấuTác dụng Chủ ngữ - vị ngữKhẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta và bộc lộ cảm xúc tự hào, sung sướng khi đấtnước giành được quyền làm chủ2. Bài tập 2:a.Tục ngữ: Bán bà con xa, mua láng giềng gầnKết cấu: (CN khuyết)/ ĐT- DT – TT (cả hai vế) => Hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế.b. Câu đối:Cụ già ăn củ ấu non.Chú bé trèo cây đại lớnĐòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: số tiếng bằng nhau, phối hợp với phép đối (về từ loại, nghĩa, dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng)Kết cấu: C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT) Cụ già – ăn - củ ấu non Chú bé - trèo - cây đại lớnc. Thơ Đường luậtTa dại, ta tìm nơi vắng vẻ,Người khôn, người đến chốn lao xao.Kêt cấu: ĐN, C – V - BNĐòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau, số tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩad. Văn biền ngẫu:“Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh; bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.”Cũng thường phối hợp với phép đối trong một cặp câu(câu có thể dài, không cố định về số lượng tiếng)Qua bài tập 2, em có nhận xét gì về cách lặp cú pháp ở các thể loại khác nhau?Đều lặp lại kết cấu ngữ pháp, đều nhằm nhấn mạnh, khẳng định nội dung và tạo nên sự cân đối, hài hoà về từ ngữ,hình ảnh, âm điệuCó thể loại đòi hòi mức độ chặt chẽ cao (câu đối, thơ Đường luật); Có thể loại kết hợp với phép đối; có thể loại không hạn định số lượng tiếng trong câuGIỐNG VÀ KHÁC GIỮA CÁC THỂ LOẠII. Phép lặp cú pháp:2. Bài tập 2:Theo em, thế nào là phép lặp cú pháp?Lặp cú pháp là sự lặp lại kết cấu cú pháp trong câu, trong đoạn nhằm nhấn mạnh, khẳng định nội dung được đề cập hoặc tạo nên sự hài hoà, cân đối về từ ngữ, âm điệuEm hãy lấy ví dụ về phép lặp cú pháp trong các văn bản Ngữ văn 12 và phân tích tác dụng của nó?- Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước (Sóng, Xuân Quỳnh)Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm.Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống. (Tây Tiến, Quang Dũng)Chúc quý thầy cô cùng các em sức khỏe