Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Ông già và biển cả - Heminue (Tiết 1)

ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ(Trích)Huê-minh-uêI. Tìm hiểu chung :1. Tác giả :- Ơ-nit Hê-minh-uê (1899- 1961) sinh tại bang I-li-noi trong một gia đình trí thức.- Sau khi tốt nghiệp trung học, ông đi làm phóng viên.- 19 tuổi, ông tham gia đội xe cứu thương của Hội chữ thập đỏ trong Chiến tranh thế giới thứ nhất ở chiến trường I-ta-li-a, sau đó ông bị thương và trở về Hoa Kì.I. Tìm hiểu chung :1. Tác giả :- Ông thất vọng về xã hội đương thời, tự nhận mình thuộc thế hệ mất mát, không hòa nhập với xã hội đương thời và đi tìm bình yên trong men rượu và tình yêu.- Sau đó, ông sang Pháp, vừa làm báo vừa bắt đầu sáng tác.- Năm 1926, ông sáng tác tiểu thuyết Mặt trời vẫn mọc và nổi tiếng từ đó.I. Tìm hiểu chung :1. Tác giả :- Ông để lại một số lượng tác phẩm đồ sộ với nhiều truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ và nhiều hồi kí, ghi chép. - Những tác phẩm nổi tiếng của Hê-minh-uê: + Mặt trời vẫn mọc (1926),+ Giã từ vũ khí (1929), + Chuông nguyện hồn ai (1940).+ Ông già và biển cả (1952).HÊ MINH UÊ THỜI KÌ THAM GIA CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤTMOÄT SOÁ HÌNH AÛNH VEÀ CUOÄC SOÁNG PHIEÂU LÖU GAÉN BOÙ VÔÙI THIEÂN NHIEÂN Nhaø vaên Hemingway vaø Chuû tòch Phidel NHỮNG TRANG BÁO VIẾT VỀ HemingwayCĂN BIỆT THỰ - NƠI SINH SỐNG CỦA HemingwayNHÀ CỦA Hemingway Ở NƯỚC NGOÀICUỘC THI “NHỮNG NGƯỜI GIỐNG Hemingway”CUỘC THI “NHỮNG NGƯỜI GIỐNG Hemingway”Thieân nhieân qua oáng kính cuûa HemingwayThieân nhieân qua oáng kính cuûa HemingwayThieân nhieân qua oáng kính cuûa HemingwayThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênThoå daân da ñoû qua oáng kính cuûa nhaø vaênI. Tìm hiểu chung :1. Tác giả :- Hê-minh-uê là nhà văn lỗi lạc nhất nước Mĩ vào thế kỉ XX, ông khai sinh lối viết kiệm lời, kiệm cảm xúc.- Dù viết về đề tài gì, Châu Phi hay Châu Mĩ, Huê-minh-uê đều nhằm mục đích “viết một áng văn xuôi đơn giản và trung thực về con người”. Lối sống giản dị của nhà văn- Ông là người đề ra nguyên lí sáng tác “tảng băng trôi”:+ Dựa vào hiện tượng tự nhiên: tảng băng trên mặt nước chỉ có ba phần nổi, bảy phần chìm.+ Nhà văn phải hiểu biết cặn kẻ về điều muốn viết, sau đó lược bỏ những chi tiết không cần thiết, giữ lại những phần cốt lõi, sắp xếp lại để người đọc vẫn có thể hiểu được những gì tác giả đã lược bỏ.+ Người đọc phải đồng sáng tạo mới có thể hiểu được “bảy phần chìm”, những hình tượng, những hình ảnh, giàu tính tượng trưng đa nghĩa.- Ông đã nhận được Giải thưởng Pu-lit-dơ năm 1953- Giải thưởng văn chương cao qúy nhất của Hoa Kì và Giải thưởng Nô-ben về văn học.Huy chương Pu-lit-dơHuy chương giải Nô-ben195319542. Tác phẩm:- Năm 1952, sau gần 10 năm sống ở Cu-ba, Hê-minh-uê cho ra đời tác phẩm Ông già và biển cả. - Bối cảnh của truyện là ngôi làng chaì yên ả bên cảng La-ha-ba-na. Nguyên mẫu của nhân vật Xan-ti-a-go là người thủy thủ trên tàu của ông. - Trước khi in thành sách, tác phẩm đã được đăng trên tạp chí Đời sống.- Tác phẩm gây tiếng vang lớn và hai năm sau Hê-minh-uê được trao giải Nô-ben.- Tác phẩm tiêu biểu cho lối viết "Tảng băng trôi" của Hê-minh-uê.a. Hòan cảnh sáng tác:2. Tác phẩm:Đoạn trích nằm ở cuối truyện, kể lại việc lão Xan-ti-a-go đuổi theo và bắt được con cá kiếm.b. Vị trí đoạn trích:- Một ông lão đánh cá tên là Xan-ti-a-go đã nhiều ngày không kiếm được một con cá nào.c. Tóm tắt:Chuù beù Manolin ñeán giuùp laõoc. Tóm tắt:Hai ngöôøi döï tính chuyeän ñi caâu ngaøy hoâm sau c. Tóm tắt:Nhöng chuù beù phaûi taïm bieät oâng laõo ñeå theo thuyeàn khaùc c. Tóm tắt:Ra khôi 1 mình, trôøi chöa saùng oâng laõo moùc moài c. Tóm tắt:Buoâng caâu c. Tóm tắt:Ñeán vuøng “ gieáng lôùn “ oâng thaû 4 daây caâu c. Tóm tắt:Theo höôùng tìm moài cuûa con Haûi Baèng, oâng rong ruoãi treân bieån c. Tóm tắt:Theo đuổi những con cá chuồn, cá cháyc. Tóm tắt:Thuyền bị kéo phăng ra khơi khi có con cá lớn mắc câuc. Tóm tắt:Đêm xuống, càng nhận thấy con cá khoẻ, lão “vật lộn” với nó, lão mơ tới đất liền, đấu bóng...c. Tóm tắt:Lúc mặt trời mọc lần thứ ba ngoài khơi, con cá bắt đầu lượn vòng, rồi lồng lênc. Tóm tắt:Phô diễn tất cả tầm vóc khổng lồ và sức mạnh và vẻ đẹp của nóc. Tóm tắt:Sau khi dùng xỉa đâm chết con cá bằng tất cả sức lực còn lại, lão tìm đường về nhà c. Tóm tắt:c. Tóm tắt:Đàn cá mập kéo đến, rỉa thịt cá kiếm, lão phải tiếp tục đương đầu với đàn cá dữ. c. Tóm tắt:Sau khi chống lại con cá mập cuối cùng, lão cập bến với bộ xương con cá kiếm.c. Tóm tắt:Nhưng khi đưa được con cá vào bờ, nó chỉ còn lại một bộ xương khổng lồ .c. Tóm tắt:Sức tàn, lực kiệt lão vác cột buồm về nhà ngủ mê man, mơ về những con sư tửc. Tóm tắt:c. Tóm tắt:- Một ông lão đánh cá tên là Xan-ti-a-go đã nhiều ngày không kiếm được một con cá nào.- Trong một chuyến đi biển “rất xa”, lão đã câu được một con cá kiếm cực lớn, cực đẹp. Nhưng con cá quá khỏe đã lôi lão ra ngoài khơi.- Vật lộn với con cá ba ngày liền, lão kiệt sức. Lão quyết định đâm chết nó - Nhưng trên đường về, lão phải chiến đấu với đàn cá mập dữ tợn đến ăn con cá kiếm. Cuộc chiến không cân sức và cuối cùng lão chỉ mang về được bộ xương của con cá kiếm.- Lão trở về lều và nằm vật ra. Chú bé Ma-nô-lin gọi các bạn chài đến chăm sóc lão. Lão ngủ thiếp đi và mơ về “những con sư tử” II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:1. Sự lặp lại những vòng lượn của con cá kiếm:- Gợi lên hình ảnh một ngư phủ lành nghề kiên cường:Chỉ bằng con mắt từng trải và cảm giác đau đớn nơi bàn tay, ông lão ước lượng được khỏang cách ngày càng gần tới đích qua vòng lượn từ rộng tới hẹp, từ xa tới gần của con cá.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:1. Sự lặp lại những vòng lượn của con cá kiếm:- Vòng lượn cũng vẽ lên những cố gắng cuối cùng nhưng cũng rất mãnh liệt của con cá:+ Nó có gắng thoát khỏi sự níu kéo bủa vây của người ngư phủ+ Nó cũng dũng cảm kiên cường không kém gì đối thủ.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:1. Sự lặp lại những vòng lượn của con cá kiếm:- Vòng lượn cũng biểu hiện cảm nhận của ông lão về con cá, tập trung vào hai giác quan là thị giác và xúc giácNhưng chỉ là cảm nhận gián tiếp vì Xan-ti-a-gô chưa thể nhìn thấy con cá mà chỉ đoán biết nó qua vòng lượn.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:2. Con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão:- Cảm nhận ngày càng mãnh liệt hơn, đặc biệt là từ “vòng thứ ba, lão đầu tiên nhìn thấy con cá”.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:2. Con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão:- Sự miêu tả đúng như sự việc xảy ra trong thực tế:+ Trước một con cá lớn như vậy, đầu tiên ông lão chỉ nhìn thấy từng bộ phận, chỉ tấn công được vào từng bộ phận trước khi nó xuất hiện toàn thể trước mặt ông.+ “Một cái bóng đen vượt dài qua dưới con thuyền, đến mức lão không thể tin nổi độ dài của nó.”+ “Cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn, màu tím hồng dựng trên mặt đại dương xanh thẫm”+ “Cánh vi trên lưng xếp lại, còn bộ vây to sụ bên sườn xòe rộng”Con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão+ Ông lão “vận hết sức bình sinh phóng xuống sườn con cá ngay sau cái vây ngực đồ sộ”+ Con cá “phóng vút lên khỏi mặt nước phô hêt tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực”+ “nằm ngửa phơi cái bụng ánh bạc của nó lên trời”II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:2. Con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão:- Cảm nhận qua xúc giác vẫn có phần gián tiếp (qua sợi dây, qua mũi lao) nhưng vẫn rất mãnh liệt và ngày càng đau đớn. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:3. Sự cảm nhận khác lạ của ông lão qua cuộc trò chuyện với con cá:- Ông không chỉ cảm nhận con cá bằng thị giác và xúc giác, không chỉ bằng động tác mà còn bằng cả trái tim, sự cảm thông. + Ông lão làm nghề câu cá, bắt được cá là mục đích, là cuộc sống của ông. Nhưng ông yêu quy nó như “người anh em”, gọi nó là “cu cậu” rất than mật.+ Con cá là hiện thân của cái đẹp, nhưng vì sự tồn tại của mình mà ông phải tiêu diệt nó, hủy hoại cái thân yêu, quý trọng nhất của đời mình. Bi kịch tinh thần của ông lão.II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:3. Sự cảm nhận khác lạ của ông lão qua cuộc trò chuyện với con cá:- Sự cảm nhận của ông lão về “đối thủ” không nhuốm màu thù hận, không chỉ có quan hệ giữa người đi câu và con cá câu được mà ngược lại: + Đó là sự chiêm ngưỡng, sự cả kích trước vẻ đẹp và sự cao quý‎ của con cá.“Tao chưa hề thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày, người anh em ạ.” + Đó là quan hệ giữa hai kì phùng địch thủ, ngang tài ngang sức, đều nỗ lực hết mình. + Đó là quan hệ giữa con người và cái đẹp, cái mơ ước. Vẻ đẹp cao thượng trong tâm hồn ông lão. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:4. Những hình ảnh mang tính biểu tượng:+ Khi chưa bị chế ngự: Nó có vẻ đẹp kì vĩ, kiêu hùng Biểu tượng cho ước mơ, lí tưởng mà mỗi người thường đeo đuổi trong cuộc đời.+ Khi nó bị chế ngự: Nó mất đi vẻ đẹp mơ hồ, lung linh, trở nên cụ thể, hiện thực. Biểu tượng cho ước mơ trở thành hiện thực, không còn khó nắm bắt hoặc xa vời. - Con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm ngự được nó:- Những hành động của ông lão: + Lúc đầu, ông thu dây để kéo con cá khỏi quay vòng + Vì quá cố gắng, ông thấy sức lực suy kiệt nhanh chóng, cảm thấy “hoa mắt, “mồ hôi xát muối vào mắt lão và xát muối lên vết cắt phía trên mắt và trán”II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:4. Những hình ảnh mang tính biểu tượng:+ Lão tự động viên bản thân: “Kéo đi, tay ơi Hãy đứng vững, đôi chân kia. Tỉnh táo vì tao, đầu à.”+ Ông tìm mọi cách di chuyển được con cá nhưng cúng là lúc kiệt sức “miệng lão khô khốc không thể nói nổi” Đó là sự kiên trì, ngoan cường, quyết tâm của ông lão. Đó là một biểu tượng đẹp về nghị lực của con người “Con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể đánh bại”. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:4. Những hình ảnh mang tính biểu tượng:CUỘC CHIẾN GIỮA ÔNG LÃO VÀ CON CÁ KIẾMQua hình ảnh ông lão Xan-ti-a-go quật cường, chiến thắng con cá kiếm bằng kĩ năng nghề nghiệp điêu luyện, tác giả gởi gắm một thông điệp về niềm tin, ‎ý chí và nghị lực của con người. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:5. Chủ đề:III. TỔNG KẾT: Ghi nhớ (SGK) IV. LUYỆN TẬP:1. Bài tập 1.- Ngoài việc miêu tả bằng lời của người kể chuyện, còn có loại ngôn ngữ của ông lão trước con cá kiếm - Mối quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm: dưới mắt ông, con cá kiếm giống như một con người, một người bạn tâm tình, một đối thủ đáng kể.CỦNG CỐThị giácXúc giác -Qua những vòng lượn của con cá .+Vòng tròn lớn (xa)Vòng tròn nhỏ dần (gần)-Áp lực của sợi dây, rất nặng-Sự vùng vẫy của con cá.-Cảm giác đau đớn nơi bàn taycảm nhận qua gián tiếp--Đến vòng thứ ba thấy concá, một con cá khổng lồ.-Cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn, thân hình đồ sộcánh vi xếp lại, bộ vi to sụ bên sườn xoè rộng.-Thân hình và cái đuôi đượcđặc tả sự đồ sộ to lớn .nhìn thấy trực tiếp con mồiVẻ đẹp dũng mãnh và mạnh mẽ của con cá được cảm nhận từ gián tiếp đến trực tiếp (từ xúc giác đến thị giác), từ xa đến gần, cảm nhận từng bộ phận đến toàn thể.-Con cá mang vẻ đẹp biểu tượng của thiên nhiên : tính chất kiêu hùng, kì vĩ. Cảm nhận của ông lãoÔng lão Xan-ti-a-gôCon cá kiếm Sự đấu trí của ông lão với cá kiếmCa ngợi sự kiên cường, dũng cảm của ông lão ngư phủ lành nghề, dày dạnkinh nghiệm, đồng thời đối thủ của ông con cá cũng rất kiên cường chẳng kém .-Khi bị cắn câu,con cá bắt đầu bơi lượn vòng tròn.-Khi con cá lồng lộn kéo thuyền đi,cố tìm cách thoát khỏi sự bủa vây của ông lão.-Khi bắt đầu thấm mệt, nó bắt đầu bơi chậm rãi, nhưng vẫn cố gắng tìm cách thoát khỏi sợi dây .-Khi bị lao đâm dường như nó không chấp nhận cái chết,..nhưng phái đành chấp nhận thất bại.-Khi dây chùng ông lão thu dây vào rất nhẹ nhàng.-Ông lão giữ yên sợi dây trong tư thế sẵn sàng chiến đấu,-Ông lão thu dần sợi dây vào để áp sát cá kiếm, tìm cơ hội để giết nó lúc buông lúc kéo rất nhịp nhàng cho tới khi vòng dây thu hẹp, con cá bắt đầu xuất hiện.-Ông lão dùng lao, dồn lực đâm con cá , và cuối cùng cũng giết được nó Sau khi bắt được con cá Trước khi bắt được con cá. Những lời độc thoại của ông lão Qua những lời độc thoại của ông lão, ta nhận thấy : quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm rất phức tạp .+Người đi săn và con mồi (người đi câu với con cá được câu)+Quan hệ giữa hai kì phùng địch thủ (cân tài ,cân sức..)+Quan hệ giữa hai người bạn, cảm thông chia sẻ+Quan hệ ứng xử giữa con người và môi trường Quyết tâm bắt bằng được con cáLão nói: Mình phải dốc hết sứcLão nói : Phải cố gắng cầm cựtao sẽ tóm mày nơi vòng lượn.Lão nói : -Ta là lão già mệt mệtmỏi. Nhưng ta đã giết con cá này người anh em của ta Sự cảm thông đối với con cáMơ về con cá kiếm khác