Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Tính chuẩn xác và hấp dẫn của văn bản thuyết minh

TÍNH CHUẨN XÁCVÀ HẤP DẪNI. TÍNH CHUẨN XÁC TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH- Mục đích của văn bản thuyết minh: giới thiệu chính xác, khách quan về sự vật, hiện tượng- Do vậy, văn bản thuyết minh đòi hỏi những tri thức: phải có cơ sở khoa học, phải được kiểm chứng, phải phù hợp với chuẩn mực được công nhận.1. Tính chuẩn xác và một số biện pháp bảo đảm tính chuẩn xác của văn bản thuyết minh:- Để có tính chuẩn xác, cần: + Có hiểu biết cặn kẽ, chính xác về sự vật, hiện tượng;+ Có đầy đủ thông tin về sự vật, hiện tượng (các tài liệu, chứng cứ khoa học, các số liệu cần thiết) Trong mét bµi thuyÕt minh vÒ ch­¬ng tr×nh häc, cã ng­êi viÕt: “ë líp 10 Trung häc phæ th«ng, häc sinh chØ ®­îc häc v¨n häc d©n gian ( ca dao, tôc ng÷, c©u ®è)”.Những điểm ch­a chuÈn x¸c:- Ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10 kh«ng chØ cã häc v¨n häc d©n gian- Ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10 vÒ v¨n häc d©n gian kh«ng chØ cã ca dao.- Ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10 kh«ng cã c©u ®è, tôc ng÷. 2. Luyện tập:* Câu a: Gäi “§¹i c¸o b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n v× ®ã lµ bµi v¨n hïng tr¸ng ®· ®­îc viÕt ra tõ ngh×n n¨m tr­íc. - Néi dung thuyÕt minh trªn ch­a chuÈn x¸c: v× ng­êi viÕt ®· hiÓu sai nghÜa cña côm tõ “Thiªn cæ hïng v¨n”.2. Luyện tập:* Câu b:- Sửa lại: “Gäi “§¹i c¸o b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n v× ®ã lµ áng hùng văn của nghìn đời.”- “Thiªn cæ hïng v¨n”: không phải là áng hùng văn viết cách đây một nghìn nămNguyÔn BØnh Khiªm ( 1491 – 1585) lµ mét trong nh÷ng «ng tr¹ng næi tiÕng nhÊt cña khoa cö ViÖt Nam. «ng lµ ng­êi lµng Trung Am, huyÖn VÜnh L¹i, tØnh H¶i D­¬ng, nay lµ x· Lý Häc, huyÖn VÜnh B¶o, H¶i Phßng. N¨m 1535, thêi M¹c §¨ng Doanh, «ng ®ç ®Çu c¶ ba kú thi. Nh­ng «ng chØ lµm quan víi nhµ M¹c cã 7 n¨m, vµ sau khi d©ng sí xin chÐm 18 tªn quyÒn thÇn mµ kh«ng ®­îc, «ng xin trÝ sÜ ë quª nhµ. ë quª «ng më tr­êng d¹y häc bªn s«ng Hµn - tøc s«ng TuyÕt - nªn khi mÊt, häc trß t«n «ng lµm TuyÕt Giang Phu Tö. MÆc dÇu «ng ®· vÒ trÝ sÜ, nhµ M¹c vÉn kÝnh träng vµ vÉn hái «ng vÒ viÖc n­íc. Khi «ng s¾p mÊt, nhµ M¹c cã phong cho «ng t­íc Tr×nh Quèc c«ng. V× thÕ ng­êi ®êi sau gäi «ng lµ Tr¹ng Tr×nh.2. Luyện tập:* Câu c: V¨n b¶n thuyÕt minh cÇn ph¶i chuÈn x¸c. §Ó ®¶m b¶o yªu cÇu nµy, nh÷ng tri thøc trong v¨n b¶n ph¶i cã tÝnh kh¸ch quan, khoa häc, ®¸ng tin cËy. Cã nh­ thÕ míi thùc sù cã Ých cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe.- Kh«ng nªn sö dông v¨n b¶n trªn ®Ó thuyÕt minh vÒ nhµ th¬ NguyÔn BØnh Khiªm - V× v¨n b¶n míi chØ nãi tíi cuéc ®êi mµ ch­a nãi tíi sù nghiÖp th¬ ca cña «ng.2. Luyện tập:* Câu c:II. TÍNH HẤP DẪN CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH1. Tính hấp dẫn và một số biện pháp bảo đảm tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh:- Văn bản thuyết minh cần phải có tính hấp dẫn để có sức lôi cuốn, thu hút sự chú ý nơi người đọc- Mét sè biÖn ph¸p lµm cho v¨n b¶n thuyÕt minh hÊp dÉn : + Khi cÇn, nªn phèi hîp nhiÒu lo¹i kiÕn thøc để đối tượng thuyết minh được nhìn từ nhiều phía + KÕt hîp vµ sö dông c¸c kiÓu c©u  lµm cho câu v¨n biÕn ho¸ linh ho¹t.+ So s¸nh  ®Ó lµm næi bËt sù kh¸c biÖt, kh¾c s©u vµo trÝ nhí ng­êi ®äc. + §­a ra nh÷ng chi tiÕt cô thÓ, sinh ®éng, nh÷ng con sè chÝnh x¸c  ®Ó bµi v¨n kh«ng trõu t­îng, m¬ hå. NÕu bÞ t­íc ®i m«i tr­êng kÝch thÝch, bé n·o cña ®øa trÎ sÏ ph¶i chÞu ®ùng k×m h·m. VÝ dô, c¸c nhµ nghiªn cøu t¹i Tr­êng §¹i häc Y khoa Bai – lo ®· ph¸t hiÖn ra r»ng nh÷ng ®øa trÎ Ýt ®­îc ch¬i ®ïa hoÆc Ýt ®­îc tiÕp xóc sÏ cã bé n·o bÐ h¬n b×nh th­êng 20 – 30% so víi løa tuæi cña chóng. C¸c vËt nu«i trong phßng thÝ nghiÖm còng cho thÊy ®iÒu x¶y ra t­¬ng tù. C¸c nhµ nghiªn cøu t¹i Tr­êng §¹i häc I-li-noi ë Ur-ba-na Sam - pa ®· ph¸t hiÖn ra r»ng nh÷ng con chuét con ®­îc nu«i trong còi cã r¶i ®å ch¬i kh«ng nh÷ng biÓu hiÖn sù øng xö phøc t¹p h¬n nh÷ng con chuét nhèt trong nh÷ng hép rçng kh«ng cã g× hÊp dÉn, mµ bé n·o cña nh÷ng con chuét nµy cßn cã sè tiÕp ®iÓm thÇn kinh cho mçi n¬-ron nhiÒu h¬n (tíi 25%) so víi nh÷ng con chuét kia. Nãi c¸ch kh¸c, cµng tr¶i qua nhiÒu kinh nghiÖm cµng lµm cho bé n·o giµu h¬n.2. Luyện tập:a. Văn bản 1:2. Luyện tập:a. Văn bản 1:- Luận điểm: “NÕu bÞ t­íc ®i m«i tr­êng kÝch thÝch, bé n·o cña ®øa trÎ sÏ ph¶i chÞu ®ùng k×m h·m.” - BiÖn ph¸p lµm cho v¨n b¶n hÊp dÉn, sinh động: đưa ra hàng loạt những chi tiết, những số liệu cụ thể, dễ hiểu Nh÷ng ®øa trÎ Ýt ®­îc ch¬i ®ïa hoÆc Ýt ®­îc tiÕp xóc sÏ cã bé n·o bÐ h¬n b×nh th­êng 20 – 30% so víi løa tuæi cña chóng. 2. Luyện tập:a. Văn bản 1:- Luận điểm: NÕu bÞ t­íc ®i m«i tr­êng kÝch thÝch, bé n·o cña ®øa trÎ sÏ ph¶i chÞu ®ùng k×m h·m. - BiÖn ph¸p lµm cho v¨n b¶n hÊp dÉn, sinh động: đưa ra hàng loạt những chi tiết, những số liệu cụ thể, dễ hiểu Nh÷ng con chuét con ®­îc nu«i trong còi cã r¶i ®å ch¬i kh«ng nh÷ng biÓu hiÖn sù øng xö phøc t¹p h¬n nh÷ng con chuét nhèt trong nh÷ng hép rçng2. Luyện tập:a. Văn bản 1:- Luận điểm: NÕu bÞ t­íc ®i m«i tr­êng kÝch thÝch, bé n·o cña ®øa trÎ sÏ ph¶i chÞu ®ùng k×m h·m. - BiÖn ph¸p lµm cho v¨n b¶n hÊp dÉn, sinh động: đưa ra hàng loạt những chi tiết, những số liệu cụ thể, dễ hiểu Nh÷ng con chuét nµy cßn cã sè tiÕp ®iÓm thÇn kinh cho mçi n¬-ron nhiÒu h¬n (tíi 25%) so víi nh÷ng con chuét kia. Hå Ba BÓHå Ba BÓ l©u ®· næi tiÕng lµ danh lam th¾ng c¶nh bËc nhÊt ë ViÖt NamChuyÖn kÓ r»ng: Ngµy xöa ngµy x­a, ®· l©u l¾m råi, c¶ khu vùc Hå Ba BÓ ngµy nay lµ mét vïng trï phóRåi bçng mét ®ªm trêi næi c¬n thÞnh né, m­a ®æ Çm Çm, n­íc s«ng d©ng lªn, mÆt ®Êt nøt nÎ vµ sôp xuèng lµm cho c¶ vïng d©n c­ ®Òu bÞ cuèn theo dßng n­íc. Duy chØ cã mét ng­êi ®µn bµ sèng c« ®¬n, hiÒn lµnh, ch©n thËt lµ tho¸t n¹n, v× bµ ®· ®­îc b¸o tr­íc trËn hång thuû sÏ x¶y ra. Theo lêi dÆn, bµ go¸ ®· lÊy tro r¾c quanh nhµ vµ lÊy h¹t thãc bµ tiªn ®Ó l¹i c¾n ®«i th¶ xuèng hå, vá thãc biÕn thµnh nh÷ng chiÕc thuyÒn ®Ó cøu ng­êi gÆp n¹n. C¶ vïng thung lòng trï phó ®· trë thµnh biÓn n­íc mªnh m«ng. ChØ cßn mét m¶nh ®Êt nhá nhoi lµ khu nhµ cña ng­êi ®µn bµ sèng hiÒn lµnh ®øc ®é, ng­êi ta gäi ®ã lµ Pß GiÊ M¶i (®¶o bµ gèa) M¶nh ®Êt cuèi cïng cßn sãt l¹i n»m gi÷a hå Hai ®Êt ®ai mµu mì lµ n¬i an nghØ cña nh÷ng ng­êi xÊu sè n¬i x¶y ra trËn hång thuû n¨m x­a. Nh©n d©n trong vïng ®· lËp mét ®Òn thê ë ®¶o nµy ®Ó t­ëng nhí ®Õn nh÷ng ng­êi ®· khuÊt. V× vËy hßn ®¶o cã tªn lµ An M¹( n¬i an nghØ cña d©n lµng). §ã lµ truyÒn thuyÕt g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh Hå Ba BÓ theo c¸ch lý gi¶i cña ng­êi x­a.2. Luyện tập:a. Văn bản 2:- NÕu chØ nãi “Hå Ba BÓ tõ l©u ®· næi tiÕng lµ danh lam th¾ng c¶nh bËc nhÊt ë ViÖt Nam” lµ chuÈn x¸c nh­ng ch­a hÊp dÉn.- Khi g¾n Hå Ba BÓ víi truyÒn thuyÕt vÒ hßn ®¶o An M¹ th× Hå Ba BÓ trë nªn hÊp dÉn h¬n, lung linh h¬n, dÔ nhí h¬n:Hå Ba BÓ2. Luyện tập:a. Văn bản 2:+ Giúp ta như trở về một thời xa xưa thần tiên, kì ảo, tạo cho ta hứng thú khi đứng trước hồ+ Ta không chỉ thấy phong cảnh hồ Ba Bể hôm nay mà còn hiểu sâu hơn về lịch sử, văn hoá, đời sống tâm linh của dân tộc.+ Với cảm hứng như thế, tâm hồn ta sẽ giàu có và sâu sắc hơn.GHI NHỚ V¨n b¶n thuyÕt minh cÇn ph¶i chuÈn x¸c. §Ó ®¶m b¶o yªu cÇu nµy, nh÷ng tri thøc trong v¨n b¶n ph¶i cã tÝnh kh¸ch quan, khoa häc, ®¸ng tin cËy. Cã thÕ míi thùc sù cã Ých cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe. V¨n b¶n thuyÕt minh cÇn ph¶i hÊp dÉn ®Ó thu hót sù chó ý theo dâi cña ng­êi ®äc, ng­êi nghe. Muèn thÕ cÇn sö dông nhiÒu h×nh t­îng sinh ®éng, nhiÒu so s¸nh cô thÓ, vµ c©u v¨n ph¶i biÕn ho¸ linh ho¹t. Nh÷ng sù tÝch, nh÷ng truyÒn thuyÕt thÝch hîp còng lµm cho v¨n b¶n thuyÕt minh thªm hÊp dÉn vµ s©u s¾c.Tæ 1: NhËn xÐt vÒ sù linh ho¹t trong c¸ch sö dông kiÓu c©u?Tæ 2: NhËn xÐt c¸ch sö dông tõ ng÷?Tæ 3: T¸c gi¶ dïng nh÷ng gi¸c quan vµ sù liªn t­ëng nµo khi quan s¸t?Tæ 4: C¸ch béc lé c¶m xóc cña t¸c gi¶ nh­ thÕ nµo?Ho¹t ®éng nhãmIII. Luyện tập:Đọc đoạn trích “Miếng ngon Hà Nội” và phân tích tính hấp dẫn của nó Sö dông linh ho¹t c¸c kiÓu c©u: C©u trÇn thuËt, c©u nghi vÊn, c©u c¶m th¸n Dïng nh÷ng tõ ng÷ giµu h×nh t­îng : “Bã hµnh hoa xanh nh­ l¸ m¹”,“ MiÕng thÞt bß t­¬i vµ mÒm”- KÕt hîp nhiÒu gi¸c quan vµ liªn t­ëng khi quan s¸t: thÞ gi¸c, khøu gi¸c, vÞ gi¸c- Béc lé trùc tiÕp c¶m xóc: “ Tr«ng mµ thÌm qu¸!”, “ Cã ai l¹i ®õng vµo ¨n cho ®­îc” B»ng viÖc kÕt hîp sö dông c¸c biÖn ph¸p trªn: KiÓu c©u, tõ ng÷, sù liªn t­ëng V¨n b¶n ®· t¹o ®­îc tÝnh hÊp dÉn, l«i cuèn ng­êi ®äc. Đoạn văn thuyết minh của Vũ Bằng sinh động, hấp dẫn vì: