Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Tấm Cám (truyện cổ tích)

chào mừng thầy cô giáo và các em học sinh lớp 10b.SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO NGHấ ANTrường THPT Bán công Cửa Lò2000 GV Thực hiện: Lê Thị Thu Hương - Tổ: Văn - Sử - Địa Tấm cám(Truyện cổ tích)1. Tìm hiểu các nhân vật:I- Tìm hiểu chung II. Tìm hiểu chi tiết.Đọc xong truyện Tấm Cám chúng ta thấy tác phẩm xoay quanh nhân vật nào ? Cám, dì ghẻtấmở các truyện cổ tích ta thấy xuất hiện các nhân vật mồ côi, em út, người đội lốt vât? Tấm thuộc kiểu nhân vật nào?- Mồ côiVậy nhân vật Tấm có số phận như thế nào?- Hiền lành, thật thà- Chăm chỉ, siêng năng- Gặp nhiều bất hạnh Cám và dì ghẻ được giới thiệu ra sao?- ác độc- Cay nghiệt- Lười nhác (biếng)- Tìm mọi cách hãm hại Tấm. CH: Em có nhận xét gì về cách xây dựng nhân vật? Mối quan hệ giữa 2 tuyến nhân vật này như thế nào ?  2 tuyến nhân vật đối lập, trái ngược nhau, thường xảy ra mâu thuẫn, xung đột.2. Diễn biến mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám. CH: Mâu thuẫn và xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám được chia làm mấy chặng ? Nội dung từng chặng? Chặng 1: Tấm ở với mẹ con Cám Chặng 2: Khi làm hoàng hậu Tấm 4 lần bị giết, 4 lần hoá thân Chặng 3: Tấm trừng phạt Cám 3 chặng* Bắt tép -> chăn trâu -> xem hội -> thành hoàng hậuCH: Em hãy nêu những sự việc chính xảy ra trong chặng 1 ?a) Chặng 1: Đi bắt tép+ Chăm chỉ dược giỏ tép đầy+ Khócb. Đi chăn trâu+ Chăn đồng xa+ Khóc khi bống bị giết+ Chôn xương bống đầu chân giườngc. Đi xem hội+ Nhặt thóc gạo+ Đi xem hội rơi giày-> hoàng hậu+ Lười biếng chẳng được gì+ Lừa chị đổ tép sang giỏ mình về trước để lĩnh thưởng.+ Rình trộm Tấm cho cá ăn -> giết bống ăn thịt.+ Bày kế hành hạ Tấm+ Thử giày -> bẻ bàng xấu hổ+ Bụt xuất hiện bày cách giúp Tấm+ Cái yếm đỏ + Con bống+ Bụt hiện bày cách giúp Tấm+ Con gà biết nói+ 4 lọ xương bống+ Bụt hiện giúp Tấm+ Chiếc giày đánh rơi Yếu tố thần kì, h.ảnh, chi tiết tiêu biểu Tấm Cám, Dì ghẻChặng 1Hệ thống đối sánh(vật thưởng) Vậy ý nghĩa của việc Tấm được làm hoàng hậu? Tấm được làm hoàng hậu đó là ước mơ, tinh thần lạc quan, niềm tin của nhân dân lao động. Thể hiện triết lí “ ở hiền gặp lành”.  Bụt: Nhân vật thần kì, giải quyết những bế tắc của nhân vật bất hạnh ,giúp họ được hạnh phúc, sung sướng.ở chặng này ta thấy vai trò của Bụt. Vậy em có đánh giá như thế nào về nhân vật Bụt ? Tấm là người hiền lành chăm chỉ bị hắt hủi, yếu đuối, thụ động, cam chịu Vậy ở chặng này Tấm là người như thế nào ?Chặng 2: Khi Tấm trở thành H.HậuTấmCám, dì ghẻ1Về lo giỗ bố. Trèo cau . Ngã chết đuối. Hoá thành chim vàng anh. Hót mắng CámDì ghẻ bày mưu độc. Đẵn gốc cau giết Tấm. Đưa Cám vào thế chị làm hoàng hậu (Vua không nói gì)2Chim vàng anh bị giếtLông chim hoá thành 2 cây xoan Cám theo lời mẹ giết chim, làm thịt chim ăn, vứt lông ra vườn. 3Xoan bị chặt đóng khung cửi -> nguyền rủa tội cướp chồng của Cám. - Cám sai chặt xoan, đóng khung cửi (vua không nói gì ) 4Khung cửi bị đốtTừ đống tro mọc lên cây thị có 1 quả -> ở với bà lão.Từ quả thị bước ra trở thành cô Tấm xinh đẹp hơn xưa gặp lại vua, trở lại làm hoàng hậu. Cám đốt khung cửi, đổ tro bên lề đường xa hoàng cung.(vua không nói gì ) Cám sợ hãi, muốn xin đẹp như Tấmb. Chặng 2:Hệ thống đối sánhEm có nhận xét gì về những vật Tấm hoá thân vào ? Nó có thuộc yếu tốt kì ảo không ? Nếu có so sánh với bụt chặng 1? Những vật Tấm hoá thân vào rất bình dị, trong cuộc sống dân dã, đó là hình ảnh đẹp tạo ấn tượng thẩm mĩ cho truyện.+ Yếu tố kì ảo: Bụt: (1) Bụt giúp Tấm -> khóc (2) Tấm không khóc, không có Bụt, Tấm tự mình giành hạnh phúc.+ Nơi Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh giữa ác – thiện và giành hạnh phúc.Hình ảnh của Tấm từ trong quả thị bước ra gợi cho em suy nghĩ gì ? - Hình ảnh Tấm từ trong quả thị bước ra: Cô Tấm hồn hậu, dịu dàng, đằng sau hình ảnh bình dị ấy ẩn chứa một tâm hồn đẹp.Qua bốn lần hồi sinh theo em lần hồi sinh nào ấn tượng nhất? Vì sao?Vậy quá trình biến hoá đó nói lên điều gì trong con người Tấm? (So sánh chặng 1)  bây giờ ?  Sức sống mãnh liệt của Tấm mà không thế lực thù địch nào tiêu diệt được, Tấm sống dậy, đòi hạnh phúc, xinh đẹp hơn xưa. ở bên bà lão hàng nước, Vua và Tấm gặp nhau nhờ dấu hiệu nào ? Dân gian lựa chọn chi tiết này có ý nghĩa gì ?- Miếng trầu têm cánh phượng: Bộc lộ khéo léo, đảm đang của người têm.Vậy qua chặng 2 này nhân dân lao động thể hiện điều gì qua cuộc đời Tấm?  Tấm đã trưởng thành hơn đó là ước mơ của người nông dân lao động sau những gì tấm phải chịu, phải trải qua Tấm phải được hưởng hạnh phúc. c. Tấm trừng phạt Cám. Thảo luận trao đổi (1) ý kiến đồng tình với cách trả thù của Tấm, cho rằng như thế là hợp lí, là đích đáng. Mẹ con Cám đáng bị trừng trị như vậy ? (2) Không đồng tình với hành động của Tấm vì nó trái với bán chất hiền hậu của Tấm, làm giảm vẻ đẹp thuần khiết của nhân vật (hẹp hòi, tàn nhẫn) (3) ý kiến của em.Gởi ý:+ Nhân vật trong TCT: Nhân vật cực tuyến rất tốt hoặc rất xấu+ Thưởng phạt phân minh, thưởng xứng đáng, phạt đáng đời, đáng kiếp.+ Tấm là nhân vật chức năng, thực hiện một chức nằn nào đó, giải quyết mâu thuẫn giữa thiện và ác, cái thiện luôn chiến thắng.Người dân lao động muốn thể hiện quan niệm gì ở phần kết này ? - Quan niệm của nhân dân lao động:+ ở hiền gặp lành+ ác giả ác báo+ Gieo gió gặp bão.Như vậy mâu thuẫn trong truyện đại diện cho lực lượng nào? Gia đình hay xã hội ?  Mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền thời cổ và khái quát thành mâu thuẫn trong xã hội giữa thiện - ác + Cốt truyện ly kỳ hấp dẫn, có sự tham gia của yếu tố thần kỳ.+ Có xen các câu văn vần+ Sự chuyển biến hiện tượng nhân vật Tấm yếu đuối, thụ động  kiên quyết đấu tranh giành lại cuộc sống và hạnh phúc cho mình.III. Tổng kết1. Chủ đề:Sức sống và sự trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của các thế lực thù địch.2. Đắc sắc NTD. Cả ba phương án trên. + Ghi nhớ (SGK)BT trắc nghiệm.Qua lần hoá thân cuối cùng, Tấm trở về với cuộc đời, dân gian muốn gửi gắm điều gì ?A. Khẳng định: "ở hiền gặp lành" B. Thể hiện ước mơ xã hội công bằng C. Hạnh phúc đến với những người bất hạnh.đáp ánBài thơ Lời của Tấm."Dịu dàng là thế Tấm ơiMà sao em phải thiệt thòi, vì sao ?Phận nghèo hôm sớm dãi dầuHoá bao nhiêu kiếp, ngọt ngào, đa đoanNgười ngoan ở với người gianDẫu hiền như b ụt cũng tan nát lòngTin em, em cướp mất chồngĐành làm quả thị thơm cùng nước non Tưởng rằng yên phận làm conMiếng trầu cánh phượng vẫn còn thơm môiDịu dàng cũng bấy nhiêu thôi!Nào ai có mấy cuộc đời cho nhauMột lần chết mấy lần đauCũng là xá tội cho nhau một lầnGai hồng giữ lấy hoa hồngLại ngồi giặt áo cho chồng như xưa. ánh Tuyết xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo và các em học sinh!.