Bài giảng lớp 9 môn Toán học - Tiết 29: Hàm số (Tiếp)

Ngày soạn: 27/11/2011 Ngày giảng: 30/11/2011 Tiết 29: HÀM SỐ Kiểm tra bài cũ: Cho x và y là hai đại lượng tỉ lệ thuận, Điền các số thích hợp vào ô trống trong bảng Vì x và y là hai đại lượng tỉ lệ thuận nên ta có y = k..x suy ra k = y : x = 4: (-2) = -2 x -3 -2 -1 1 2 3 y 4 Giới thiệu bài: Ta thấy x và y là hai đại lượng biến thiên. Mối quan hệ giữa hai đại lượng biến thiên này ntn? Chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay. Tiết 29 Hàm số Để tìm mối liên quan giữa hai đại lượng biến thiên ta xét một số ví dụ 1. Một số ví dụ: GV đưa vì dụ trên màn - yêu cầu học sinh đọc ví dụ ? Trong ví dụ 1 nói về vấn đề gì? ? Người ta đo ở những thời điểm nào trong ngày? Nhiệt độ tương ứng là bao nhiêu độ C ? ? Tại một thời điểm trong ngày người ta xác định được mấy giá trị tương ứng của nhiệt độ? GV chiếu nhận xét 2 ? Có nhận xét gì về giá trị của nhiệt độ tại các thời điểm khác nhau trong ngày? GV:Vậy chứng tỏ giá trị của nhiệt độ có phụ thuộc vào thời gian. GV giới thiệu nhận xét 1 GV trong ví dụ 1 ta đã thấy sự phụ thuộc lẫn nhau của hai đại lượng nhiệt độ và thời gian. Trong thực tế ta còn gặp các đại lượng thay đổi phụ thuộc vào sự thay đổi của đại lượng khác a. Ví dụ 1: HS: Nhiệt độ và thời điểm đo trong ngày HS: 0h, 4h, 8h,. HS một giá trị tương ứng của nhiệt độ HS: nhiệt độ tại các thời điểm khác nhau trong ngày là khác nhau Nhiệt độ phụ thuộc và thời gian GV đưa tiếp ví dụ 2 lên màn HS đọc nội dung ví dụ ? Trong ví dụ 2 có những đại lượng nào? ? Hai đại lượng đó quan hệ với nhau ntn? Bởi công thức nào? ? Dựa vào công thức hãy tính m khi biết V = 1; 2; 3; 4 HS thực hiện tại chỗ và đọc kq GV chiếu kết quả GV: Trong ví dụ 2 nói về hai đại lượng m và V ? Trong hai đại lượng đó đại lượng nào phụ thuộc vào đại lượng còn lại? ? Ứng với mỗi giá trị của V xác định được mấy giá trị tương ứng của m? GV như vậy đại lượng m và V có mối liên quan giống như hai đại lượng T và t trong ví dụ 1. Với hai đại lượng tỉ lệ nghịch thì chúng có phụ thuộc lẫn nhau hay không. b. Ví dụ 2: HS: đại lượng khối lượng m và thế tích V HS: Hai đại lượng tỉ lệ thuận V 1 2 3 4 m=7,8V 7,8 15,6 23,4 31,2 HS đại lượng khối lượng m phụ thuộc vào sự thay đổi của đại lượng thể tích V HS: ứng với mỗi giá trị của V luôn xác định được 1 giá trị tương ứng của m GV đưa tiếp ví dụ 3 - HS đọc ? Tương tự ví dụ 2, trong ví dụ 3 có mấy đại lượng, hai đại lượng đó quan hệ như thế nào với nhau và được cho bỏi công thức nào? GV đóng khung công thức ? Vận dụng công thức hãy lập bảng tính các giá trị tương ứng của t khi v bằng 5; 10; 25; 50 GV yêu cầu HS hoạt động nhóm bàn thực hiện Gọi một HS thực hiện trả lời HS cả lớp cùng theo dõi và nhận xét ? Qua bảng giá trị em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa đại lượng thời gian và đại lượng vận tốc? ? Nó có phụ thuộc lẫn nhau k? ? Mỗi giá trị của v thì xác định được mấy giá trị của t? GV như vậy qua ví dụ 3 hai đại lượng t và v tỉ lệ nghịch chúng cũng phụ thuộc lẫn nhau c. Ví dụ 3: Các em hãy quan sát lại một lần nữa 3 ví dụ ? Trong ví dụ 1: biểu thị mối quan hệ giữa hai đại lượng nào? GV qua nhận xét ở ví dụ 1 Đại lượng nhiệt độ T thay đổi phụ thuộc vào đại lượng thời gian t Cho t một già trị bất kỳ bao giờ cũng xác định được 1 giá trị tương ứng duy nhất của T Do đó T được gọi là hàm số của t ? T là hàm số của t thì phải thỏa mãn điều kiện nào? GV giới thiệu nhận xét SGK ? Tương tự nêu nhận xét qua ví dụ 2, 3, trong ví dụ 2, ví dụ 3 đại lượng nào là hàm số của đại lượng còn lại? Nhận xét: SGK GV Qua 3 ví dụ ta thấy T là hàm số của t, m là hàm số của V, t là hàm số của v. ? Vậy tổng quát khi nào đại lượng y được gọi là hàm số của đại lượng thay đổi x? GV chuyển sang phần 2 GV chiếu khái niệm lên màn, HS đọc khái niệm ? Với điều kiện nào đại lượng y là hàm số của đại lượng x ? GV chiếu 2 điều kiện trên màn và ghi nhanh trên bảng chính 2. Khái niệm hàm số GV kết luận: x và y là hai đại lượng biến thiên (có thể tỉ lệ thuận có thể tỉ lệ nghịch) , chúng có mối liên quan với nhau đó là đại lượng y là hàm số của đại lượng x. GV cho học sinh là bài tập củng cố GV chiếu bài tập trên màn (Bài tập: cho bảng giá trị tương ứng của hai đại lượng x và y. Hỏi rằng đại lượng y có là hàm số của đại lượng x k ? vì sao?) ? Muốn kiểm tra xem y có là hàm số của x không ta làm ntn? Yêu cầu HS thảo luận nhóm thực hiện Đại diện nhóm trả lời và giải thích vì sao? GV cho HS quan sát - HS trả lời - Bảng a: (ví dụ kiểm tra bài cũ) y là hàm số của x vì thỏa mãn đk - Bảng b: y không là hàm số của x vì một giá trị của x cho ta 2 giá trị của y - Bảng c: GV giới thiệu cho bảng giá trị của x và y, y là hàm số của x vì mỗi giá trị của x xác định được một giá trị tương ứng của y ? Có nhận xét gì về các giá trị của hàm số y ? GV giới thiệu với mọi giá trị của x mà giá trị tương ứng của y chỉ nhận một giá trị thì y được gọi là hàm hằng. Chú ý: SGK - Hàm hằng GV đưa ví dụ khác bằng một bảng giá trị (bài tập 24-sgk) ? HS quan sát cho biết y có là hàm số của x k ? vì sao? GV giới thiệu mình họa bằng hình ảnh tập hợp và kết luận bảng nào cho ta hàm số ? Quan sát 3 ví dụ em có thể cho biết hàm số được cho bởi những cách nào? ? Trong các ví dụ thì hàm số nào cho bởi bảng, hàm số nào cho bởi công thức? GV giới thiệu chú ý: SGK Hàm số chi bởi bảng hoặc công thức GV giới thiệu: Khi y là hàm số của x người ta có thể viết như sau: GV viết trên bảng chính Ký hiệu: y = f(x); y = g(x),. GV nếu hàm số cho bởi công thức y = 2x + 1 thì ta có thể viết y = f(x) = 2x +1 ? Tính giá trị của y khi x = 3? GV giải thích Khi x = 3 thì giá trị tương ứng của y bằng 7 hay x bằng 3 thì y bằng 7 Thay cho câu nói đó ta viết f(3) = 7 ? Tương tự tính f(-1) = ? Qua bài học hôm nay các em cần nhớ và hiểu khái niệm hàm số, điều kiện để nhận biết một hàm số. GV đưa bài tập trên màn HS đọc bài tập ? Hàm số trong bài tập cho bởi cách nào? ? Em hiểu f (1/2) nghĩa là ntn? ? Tính f(1/2) Tương tự tính f(1) = ? f(3) = ? Yêu cầu HS thực hiện tại chỗ, trả lời và giải thích cách làm? GV giới thiệu cách tính bằng bảng Bài tập 25 (SGK) Quan bài học hôm nay các em cần nhớ khái niệm hàm số, điều kiện để nhận biết hàm số, tính giá trị của hàm số. vể nhà học thuộc khái niệm hàm số và làm các bài tập 24,26,27 sgk