Bài giảng Ca Huế trên sông Hương

Thiết kế và giảng dạy : Tô Xuân Thảo Tháng 4/ 2004 MÔN Ngữ văn 7 Ô CHỮ VĂN HỌC Em hãy giải ô chữ sau để tìm ra tên của một địa danh trong bài học hôm nay. 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ô CHỮ VĂN HỌC Em hãy giải ô chữ sau để tìm ra tên của một địa danh trong bài học hôm nay. 1.Cây cầu này (ở Huế) có tên gọi là gì ? 2. Người ta thường gọi cách thể hiện khúc nhạc trên là… ? 3. Một tên gọi khác của Hồ Gươm ? 4. Đoạn phim minh hoạ cho cảnh gì? 5. Cảnh đẹp này ở đâu ? 6. Tên một khu phố cổ là di sản văn hoá thế giới ở nước ta? 7. Điệu hò em vừa nghe được gọi là…? 8. Một thứ quà của lúa non…? 9. Tìm cụm từ để điền vào câu sau cho thích hợp: “Miền Nam là đất lành thì Sài Gòn, đứng ở góc độ nào đó mà xem xét, cũng là một…" ( Sài Gòn tôi yêu – Minh Hương) 10. Hãy quan sát bức ảnh và điền vào câu sau “Đà Lạt có … nổi tiếng thơ mộng”. 11. Đây là những địa danh nổi tiếng của nước ta đã được UNESCO công nhận là…? 1.Cây cầu này(ở Huế) có tên gọi là gì ? 2. Người ta thường gọi cách thể hiện khúc nhạc trên là… ? 3. Một tên gọi khác của Hồ Gươm ? 4. Đoạn phim minh hoạ cho cảnh gì? 5. Cảnh đẹp này ở đâu ? 6. Tên một khu phố cổ là di sản văn hoá thế giới ở nước ta? 7. Điệu hò em vừa nghe được gọi là…? 8.Một thứ quà của lúa non…?  9. Tìm cụm từ để điền vào câu sau cho thích hợp: “Miền Nam là đất lành thì Sài Gòn, đứng ở góc độ nào đó mà xem xét, cũng là một…" ( Sài Gòn tôi yêu – Minh Hương) 10. Hãy quan sát bức ảnh và điền vào câu sau “Đà Lạt có … nổi tiếng thơ mộng”. 11. Đây là những địa danh nổi tiếng của nước ta đã được UNESCO công nhận là…? I Ớ I G Ế H T N Ả S I D 11 G N Ơ Ư H N Â U X Ồ H 10 A Ò H N Ề I H Ị H T Ô Đ 9 C M Ố C 8 Ớ Ư N T Á T Ò H 7 Ổ C Ố H P 6 G N O L Ạ H H N Ị V 5 4 G N Ô S N Ê R T T Á H M Ế I K N À O H 3 A C N Â D T Á H 2 N Ề I T G N À R T 1 N A I Ộ H Ô CHỮ VĂN HỌC Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) MỘT SỐ HÌNH ẢNH TIÊU BIỂU VỀ CỐ ĐÔ HUẾ Giới thiệu Cây cầu Tràng TiềnChùa Thiên Mụ Sông HươngNúi Ngự Cửa Ngọ Môn Điện Thái Hoà Ngai vàng trong điện Thái Hoà Thế Miếu (thờ 10 vua) Cổng cung Trường sinh Lăng vua Khải Định Lăng vua Tự Đức Lăng vua Minh Mạng Nhà vườn Lễ hội Chúa Từ Hiếu Đặc sản Huế Lễ hội Pestival Lễ hội Pestival Nghệ sĩ Bạch Tuyết Nghệ sĩ Thanh Tâm Bài văn giới thiệu cảnh ca Huế trên sông Hương qua đó bộc lộ những suy nghĩ của tác giả về cảnh vật và con người xứ Huế, cần đọc với giọng rõ ràng, tình cảm thể hiện được cảm xúc của người người viết. Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) HƯỚNG DẪN ĐỌC I. Đọc - hiểu văn bản Tác giả: Nhà báo Hà Ánh Minh Bài viết: Đăng trên báo “Người Hà Nội”, phản ánh một nét văn hoá truyền thống ở Cố đô Huế, đó là :Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Ca ngợi và tuyên truyền cho nét đẹp văn hoá này I. Đọc- hiểu văn bản  Văn bản nhật dụng :Là một sinh hoạt văn hoá độc đáo của người cố Đô. Người nghe và người hát cùng ngồi trên thuyền đi trên sông Hương. Ca Huế thường diễn ra vào ban đêm và chủ yếu hát những làn điệu dân ca Huế. ( Dân ca là những câu hát dân gian hoặc một hình thức ca hát dân gian có sự kết hợp giữa lời thơ và nhạc. Lời thơ ở đây có thể là những câu thơ, bài thơ dân gian còn gọi là ca dao ) Ví dụ :Câu ca dao: “Yêu nhau cởi áo cho nhau Về nhà dối mẹ qua cầu gió bay” Khi thêm nhạc sẽ là dân ca CA HUẾ Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Bài văn tập trung làm nổi bật ba ý : 1.Sự phong phú, đa dạng của các làn điệu Ca Huế 2.Vẻ đẹp của cảnh Ca Huế trên sông Hương 3.Nguồn gốc hình thành của ca Huế Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) I. Đọc- hiểu văn bản II.Tìm hiểu văn bản Ý tình trọn vẹn, từ ngữ địa phương nhuần nhuyễn Ngôn ngữ diễn tả tài ba, phong phú Giọng điệu muôn màu, muôn vẻ hò giã gạo, hò ru em… Náo nức, nồng hậu III.Tìm hiểu văn bản 1. Các làn điệu ca Huế Hò trong mọi sinh hoạt đồng quê: đánh cá, cấy gặt,trồng cây,chăn tằm.. Chèocạn bào thai, hò đưa linh: Buồn bã hò lơ,hò ô xay lúa: Giốngdân ca Nghệ Tĩnh Nam ai, Nam bình: Buồn man mác Tứ đại cảnh: Không buồn, khôngvui Lí con sáo, Lí hoài nam Lí hoài xuân… Nỗi khát khao,mong chờ của tâm hồnHuế  giải thích, chứng minh, liệt kê Ca Huế đa dạng, phong phú về hình thức,sâu sắc thấm thía về nội dung. Mỗi làn điệu có một vẻ đẹp riêng. Nhạc cụ cũng rất đa dạng… Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) 1. Các làn điệu ca Huế 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương Nếu không có điệu Nam ai Sông Hương thức suốt đêm dài làm chi ?! 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương - Ngón đàn trau chuốt: ngón nhấn, mổ,vỗ, vả, bấm, day, chớp, búng - Đêm trăng lên ,đèn như sao sa màn sương dày, cảnh vật mờ đi -Trên thuyền rồng, đầu rồng như muốn baylên sàn gỗ bào nhẵn, mui vòm lộng lẫy đủ loại đàn,nhạc -Các ca công còn rất trẻ: nam áo dài , khăn xếp; nữ áo dài , khăn đóng - Âm thanh du dương,trầm bổng.. - Dòng sông gợn sóng, con thuyền bồng bềnh, chùa Thiên Mụ hiện ra mờ ảo, tháp Phước Duyên như dát ánh trăng vàng, tiêng sóng ru vỗ mạn thuyền hoà cùng tiếng đàn réo rắt, du dương… Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương - Đêm trăng lên ,đèn như sao sa màn sương dày, cảnh vật mờ đi -Trên thuyền rồng, đầu rồng như muốn baylên sàn gỗ bào nhẵn, mui vòm lộng lẫy đủ loại đàn,nhạc -Các ca công còn rất trẻ: nam áo dài , khăn xếp; nữ áo dài , khăn đóng - Ngón đàn trau chuốt: ngón nhấn, mổ,vỗ, vả, bấm, day, chớp, búng - Âm thanh du dương,trầm bổng.. - Dòng sông gợn sóng, con thuyền bồng bềnh, chùa Thiên Mụ hiện ra mờ ảo, tháp Phước Duyên như dát ánh trăng vàng, tiêng sóng ru vỗ mạn thuyền hoà cùng tiếng đàn réo rắt, du dương… Miêu tả gợi cảm,giàu chất trữ tình,liệt kê dẫn chứng - Khung cảnh tuyệt đep, thơ mộng, huyền ảo - Con người trang nhã, tài hoa 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương - Khung cảnh tuyệt đep, thơ mộng, huyền ảo - Con người trang nhã, tài hoa Mở đầu là bốn khúc Lưu thuỷ, Kim tiền, Xuân phong, Long hổ du dương, trầm bổng Sau đó là những bài bản uy nghi, trang trọng như Tứ Đại Cảnh không buồn, không vui Đêm về khuya điệu Nam ai, Nam bình buồn man mác - Khung cảnh tuyệt đep, thơ mộng, huyền ảo - Con người trang nhã, tài hoa 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) … trang trọng… sôi nổi… vui tươi… Trong sáng … bâng khuâng… …gợi tình người, tình đất nước.. - Khung cảnh tuyệt đẹp, thơ mộng, huyền ảo - Con người trang nhã, tài hoa Âm điệu của lời ca phong phú,gợi cảm,gợi tình 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng (Hµ ¸nh Minh) Cảm xúc của tác giả  Miêu tả rung động, gợi cảm - Cảm xúc dạt dào, lắng đọng, suy tư… Đêm nằm trên dòng sông Hương thơ mộng: nghe ca Huế với tâm trạng chờ đợi rộn lòng Lúc bước xuống thuyền rồng: hồn thơ lai láng,tình người nồng hậu Say đắm trong lời ca, tiếng nhạc, tác giả thấy: không gian như lắng đọng,thời gian như ngừng trôi, nội tâm con gái Huế phong phú âm thầm, kín đáo… Ca Huế thể hiên vẻ đẹp tâm hồn con người Huế Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) CÂU HỎI THẢO LUẬN ? Tại sao có thể nói: nghe ca Huế là một thú chơi tao nhã ? - Ca Huế là một sinh hoạt văn hoá độc đáo không chỉ ở xứ Huế mà còn của cả dân tộc. Trong ca Huế có nét thâm trầm, uy nghi, sang trọng vừa có có nét lịch sự, nhã nhặn, thanh tao. Người đi nghe ca Huế phải lắng tâm để cảm nhận vẻ đẹp của tâm hồn và thiên nhiên xứ Huế. Ca Huế làm giàu tâm hồn con người, hướng con người đến vẻ đẹp của tình người xứ Huế. Ca Huế mãi quyến rũ bởi vẻ đẹp bí ẩn của nó. Vì vậy có thể nói: Nghe ca Huế là một thú chơi tao nhã ! CÂU HỎI THẢO LUẬN ? Tại sao có thể nói: nghe ca Huế là một thú chơi tao nhã ? Nhạc dân gian là những điệu dân ca, câu hò, điệu lí… bắt nguồn từ cuộc sống lao động, sinh hoạt hàng ngày nên có âm điệu sôi nổi, vui tươi có khi trầm buồn nhưng nhìn chung là bình dị, gần gũi. Nhạc cung đình(còn gọi là Nhã nhạc) mang ý nghĩa là âm nhạc tao nhã chủ yếu được sáng tác để phục vụ cho những nghi lễ tôn nghiêm trong cung đình…nên có sắc thái trang trọng, uy nghi. Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) 3. Nguồn gốc ra đời của ca Huế - Hình thành từ dòng nhạc dân gian và ca nhạc cung đình Nguồn gốc của ca Huế có từ thế kỷ 13 nhưng, nó chỉ đạt đến trình độ điêu luyện tại cung đình Huế dưới triều Nguyễn (1802-1945) với 13 vị vua… Nhã nhạc trở thành một bộ phận thiết yếu của quá trình nghi lễ và mỗi năm nó được trình diễn trong gầ 100 buổi lễ khác nhau trong phòng khách, trong các buổi lễ tiệc, sau này mới phát triển theo nhu cầu du lịch trên sông Hương. Nói Nhã nhạc mang thần thái của ca nhạc thính phòng là vì vậy. Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) - Kết hợp điệu Bắc và pha cách điệu Nam - Hình thành từ dòng nhạc dân gian và ca nhạc cung đình 3. Nguồn gốc ra đời của ca Huế Khi Gia Long lên ngôi với mục đích thống nhất đất nước đã đổi nền nhạc mới mang âm hưởngcủa dòng nhạc Bắc( thời Lý-Trần) và dòng nhạc Nam (nhạc Chăm-Pa). Đến thế kỷ xx Nhã nhạc trở thành kiệt tác văn hoá của nhân loại.(Ngày 7-11-2003 tổng giám đốc UNESCO chính thức công nhận Nhã nhạc Huế của Việt Nam là kiệt tác di sản văn hoá phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại. Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Hình thành từ dòng nhạc dân gian và ca nhạc cung đình - Kết hợp điệu Bắc và pha cách điệu Nam 3. Nguồn gốc ra đời của ca Huế  Nhã nhạc là niềm tự hào của dân tộc ta, là một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Ca Huế đa dạng, phong phú về hình thức,sâu sắc thấm thía về nội dung. Mỗi làn điệu có một vẻ đẹp riêng. Khung cảnh tuyệt đẹp, thơ mộng, huyền ảo Con người trang nhã, tài hoa Âm điệu của lời ca phong phú,gợi cảm,gợi tình Hình thành từ dòng nhạc dân gian và ca nhạc cung đình Kết hợp điệu Bắc và pha cách điệu Nam 1. Các làn điệu ca Huế 2.Cảnh ca Huế trên sông Hương 3. Nguồn gốc ra đời của ca Huế CỦNG CỐ Bài văn kết hợp phương thức biểu đạt nghị luận, tự sự, miêu tả, biểu cảm, liệt kê dẫn chứng Thuyết minh vẻ đẹp của xứ Huế thể hiện qua âm nhạc dân gian, âm nhạc cung đình và ca Huế trên sông Hương Ca Huế thể hiện tâm hồn con người Huế: sâu sắc, tình cảm, thanh lịch, trữ tình… Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hoá thanh lịch và tao nhã, là một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển. Yêu quý Huế, tự hào về vẻ đẹp của đất nước, của dân tộc. Mong được đến Huế và thưởng thức ca Huế trên sông Hương Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh) Xin chào Huế một lần anh đến Để ngàn lần anh nhớ trong mơ ! LUYỆN TẬP ? Ngoài Huế, nước ta còn có những vùng dân ca nổi tiếng nào ? - Quan họ Bắc Ninh (Trống cơm, Bèo dạt mây trôi…) - Dân ca Bắc Bộ (Em đi chùa Hương…) - Dân ca Nghệ Tĩnh (Khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Giận thì giận mà thương thì thương…) Dân ca Nam Bộ (Lí chiều chiều, Lí cây bông, Lí ngựa ô…) Dân ca Thanh Hoá (Đi cấy…) ? Em có thể hát thử một làn điệu dân ca hoặc dân ca cải biên ? ? Địa phương nơi em ở có những làn điệu dân ca nào, hãy kể tên các làn điệu ấy? - Dân ca Đồng Nai: ( …Nhà Bè nước chảy chia hai Ai về Gia Định Đồng nai thì về…) Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng Đàn nhị Đàn tranh Đàn nguyệt Đàn bầu Thuyền từ Đông Ba thuyền qua đập đá Thuyền từ Vĩ Dạ thẳng ngã ba sình Lờ đờ bóng ngả trăng chênh Giọng hò vang vọng nhắn tình nước non… Trước bến Phú Văn Lâu Ai ngồi ai câu, ai sầu ai thảm Ai thương ai cảm, ai nhớ ai trông Thuyền ai thấp thoáng bên sông Đưa câu mái đẩy chạnh lòng nước non… Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng TuÇn 28 TiÕt 109 V¨n b¶n: (Hµ ¸nh Minh)