Bài giảng Bài 5 tiết 19 Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ? LÊy vÝ dô? Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng ChuyÓn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa §äc bµi th¬ sau: nh÷ng c¸I ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Cã ch©n ®øng, ch©n quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n. Riªng c¸i vâng Tr­êng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p n­íc. (Vò QuÇn Ph­¬ng) H·y cho biÕt cã mÊy sù vËt cã ch©n ®­îc nh¾c tíi trong bµi th¬? Sù vËt nµo trong bµi th¬ kh«ng cã ch©n? b. §äc nh÷ng c©u sau: Anh võa ®i võa nh¶y ch©n s¸o. T«i ®ang ®øng ë ch©n nói. Nam còng cã ch©n trong ®éi bãng. Trong c¸c c©u trªn cã mÊy tõ ch©n? H·y gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ch©n qua hai vÝ dô trªn? Lµ bé phËn d­íi cïng cña c¬ thÓ con ng­êi, ®éng vËt dïng ®Ó ®i, ®øng. Lµ bé phËn d­íi cïng dïng ®Ó ®ì c¸c bé phËn kh¸c. Lµ bé phËn d­íi cïng b¸m chÆt trªn nÒn. BiÓu tr­ng cho ®Þa vÞ, t­ thÕ cña c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ. 1. xÐt c¸c vÝ dô sau: Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô §äc bµi th¬ sau: nh÷ng c¸I ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Cã ch©n ®øng, ch©n quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n. Riªng c¸i vâng Tr­êng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p n­íc. (Vò QuÇn Ph­¬ng) b.§äc nh÷ng c©u sau: Anh võa ®i võa nh¶y ch©n s¸o. T«i ®ang ®øng ë ch©n nói. Nam còng cã ch©n trong ®éi bãng. => Tõ ch©n cã nhiÒu nghÜa H·y t×m nghÜa cña mét sè tõ sau: Xe ®¹p: Häc sinh: Com – pa: H·y t×m nghÜa cña mét sè tõ sau: Xe ®¹p: lµ mét lo¹i ph­¬ng tiÖn giao th«ng ph¶i ®¹p míi ®i ®­îc. Häc sinh: chØ nh÷ng ng­êi theo häc ë bËc tiÓu häc, THCS,THPT. Com – pa: lµ ®å dïng häc tËp ®Ó vÏ h×nh trßn hoÆc cung trßn. => C¸c tõ xe ®¹p,häc sinh,com-pa cã mét nghÜa Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô §äc bµi th¬ sau: nh÷ng c¸I ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Cã ch©n ®øng, ch©n quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n. Riªng c¸i vâng Tr­êng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p n­íc. (Vò QuÇn Ph­¬ng) b.§äc nh÷ng c©u sau: Anh võa ®i võa nh¶y ch©n s¸o. T«i ®ang ®øng ë ch©n nói. Nam còng cã ch©n trong ®éi bãng. => Tõ ch©n cã nhiÒu nghÜa => C¸c tõ xe ®¹p,häc sinh,com-pa cã mét nghÜa 2. Bµi häc Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa Mòi: Mòi ng­êi,mòi hæ... Mòi tµu,mòi thuyÒn... Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô §äc bµi th¬ sau: nh÷ng c¸I ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Cã ch©n ®øng, ch©n quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n. Riªng c¸i vâng Tr­êng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p n­íc. (Vò QuÇn Ph­¬ng) b.§äc nh÷ng c©u sau: Anh võa ®i võa nh¶y ch©n s¸o. T«i ®ang ®øng ë ch©n nói. Nam còng cã ch©n trong ®éi bãng. => Tõ ch©n cã nhiÒu nghÜa => C¸c tõ xe ®¹p,häc sinh,com-pa cã mét nghÜa 2. Bµi häc Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa II. HiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ. 1. XÐt nghÜa cña tõ ch©n. Lµ bé phËn d­íi cïng cña c¬ thÓ con ng­êi, ®éng vËt dïng ®Ó ®i, ®øng. Lµ bé phËn d­íi cïng dïng ®Ó ®ì c¸c bé phËn kh¸c. Lµ bé phËn d­íi cïng b¸m chÆt trªn nÒn. BiÓu tr­ng cho ®Þa vÞ, t­ thÕ cña c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ. Lµ bé phËn d­íi cïng cña c¬ thÓ con ng­êi, ®éng vËt dïng ®Ó ®i, ®øng.=>nghÜa gèc Lµ bé phËn d­íi cïng dïng ®Ó ®ì c¸c bé phËn kh¸c.=> nghÜa chuyÓn Lµ bé phËn d­íi cïng b¸m chÆt trªn nÒn.=> nghÜa chuyÓn BiÓu tr­ng cho ®Þa vÞ, t­ thÕ cña c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ.=> nghÜa chuyÓn Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô §äc bµi th¬ sau: nh÷ng c¸I ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Cã ch©n ®øng, ch©n quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n. Riªng c¸i vâng Tr­êng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p n­íc. (Vò QuÇn Ph­¬ng) b.§äc nh÷ng c©u sau: Anh võa ®i võa nh¶y ch©n s¸o. T«i ®ang ®øng ë ch©n nói. Nam còng cã ch©n trong ®éi bãng. => Tõ ch©n cã nhiÒu nghÜa => C¸c tõ xe ®¹p,häc sinh,com-pa cã mét nghÜa 2. Bµi häc Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa II. HiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ. 1. XÐt nghÜa cña tõ ch©n. NghÜa gèc lµ nghÜa ban ®Çu NghÜa chuyÓn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc. 2. Bµi häc HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµ sù thay ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra c¸c nghÜa kh¸c. Gi÷a c¸c nghÜa cña tõ nhiÒu nghÜa bao gi¬c còng cã c¬ së ng÷ nghÜa chung Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô 2. Bµi häc Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa II. HiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ. 1. XÐt nghÜa cña tõ ch©n. NghÜa gèc lµ nghÜa ban ®Çu NghÜa chuyÓn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc. 2. Bµi häc HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµ sù thay ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra c¸c nghÜa kh¸c. Gi÷a c¸c nghÜa cña tõ nhiÒu nghÜa bao g׬ còng cã c¬ së ng÷ nghÜa chung IIi. LuyÖn tËp Bµi tËp 1(T56) H·y t×m ba tõ chØ bé phËn c¬ thÓ ng­êi Vµ kÓ ra mét sè vÝ dô vÒ sù chuyÓn nghÜa cña chóng. vÝ dô: Ch©n: ch©n bµn, ch©n gi­êng,ch©n nói, ch©n ®ª, ch©n trêi - M¾t: m¾t ng­êi, m¾t na Tai: tai ng­êi,tai xoong Mòi: mòi ng­êi, mòi thuyÒn Bµi tËp 2(T56) Trong tiÕng viÖt cã mét sè tõ chØ bé phËn cña c©y cèi ®­îc chuyÓn nghÜa ®Ó cÊu t¹o tõ chØ bé phËn c¬ thÓ ng­êi. H·y kÓ ra nh÷ng bé phËn chuyÓn nghÜa ®ã. Bµi tËp 1(T56) Qu¶: qu¶ tim L¸: l¸ phæi,l¸ gan Bµi tËp 2(T56) Bµi tËp 3(T57) D­íi ®©y lµ mét sè hiÖn t­îng chuyÓn biÕn cña tõ tiÕng viÖt. H·y t×m thªm cho mçi hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa ®ã ba vÝ dô minh ho¹: ChØ sù vËt chuyÓn thµnh chØ hµnh ®éng: c¸i c­a=>c­a gç. b. ChØ hµnh ®éng chuyÓn thµnh chØ ®¬n vÞ: G¸nh cñi ®i=>mét g¸nh cñi Bµi tËp 3(T57) Hép s¬n => S¬n cöa C¸i bµo => Bµo gç C©n muèi => Muèi d­a b. §ang bã lóa => G¸nh ba bã lóa Cuén bøc tranh => Hai cuén tranh §ang n¾m c¬m => Mét n¾m c¬m Bµi 5 tiÕt 19 tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ I. Tõ nhiÒu nghÜa 1. VÝ dô 2. Bµi häc Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa II. HiÖn t­îng chuyÔn nghÜa cña tõ. 1. XÐt nghÜa cña tõ ch©n. NghÜa gèc lµ nghÜa ban ®Çu NghÜa chuyÓn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc. 2. Bµi häc HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµ sù thay ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra c¸c nghÜa kh¸c. Gi÷a c¸c nghÜa cña tõ nhiÒu nghÜa bao gi¬c còng cã c¬ së ng÷ nghÜa chung IIi. LuyÖn tËp Bµi tËp 1(T56) Bµi tËp 2(T56) Bµi tËp 3(T57)