Bài giảng Bài 10 - Tiết 39: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

Bài dạy MÔN Ngữ Văn 8 H.C- Công vụ Thuyết minh Nghị luận Biểu cảm Miêu tả Tự sự Nêu ý kiến đánh giá, bàn luận. Giới thiệu đặc điểm, tính chất, phương pháp Bày tỏ tình cảm, cảm xúc Trình bày diễn biến sự việc Trình bày ý muốn, quyết định thể hiện quyền hạn, trách nhiệm Tái hiện trạng thái sự vật, con người Trình bày diễn biến sự việc Bày tỏ tình cảm, cảm xúc Nêu ý kiến đánh giá, bàn luận. Giới thiệu đặc điểm, tính chất, phương pháp Trình bày ý muốn, quyết định thể hiện quyền hạn, trách nhiệm Tái hiện trạng thái sự vật, con người Thứ 7 ngày 18 tháng 11 năm 2006 Bài 10 - Tiết 39 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người a. Văn bản Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Tìm chủ đề của văn bản? Văn bản trình bày điều gì về sự vật, hiện tượng? ( Tìm chi tiết, từ ngữ, câu văn để minh hoạ ) 3. Phương thức trình bày về sư vật, hiện tượng? Cây dừa Bình Định Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như cây tre đối với người dân miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa làm chõ đò xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm,… Cùi dứănống với bánh đa, làm mứt, làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sợ dừa làm khuy áo, làm gáo, làm muôi. Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng. Cây dừa gắn bó với đời sống hằng ngày là như thế đấy. Dân Bình Định có câu ca dao: Dừa xanh sừng sững giữa trời Đem thân mình hiến cho đời thuỷ chung. ở Bình Định, dừa là chủ yếu, dừa là tất cả. Dừa ở đây như rừng, dừa mọc ven sông, men bờ ruộng, leo sườn đồi, rải ra biển. Trên những chặng đường dài suốt 50, 60 km chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xang mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng,… ( Theo Hoàng Văn Huyền, Những mẩu địa lí) Chủ đề: Cây dừa Bình Định. Công dụng: thân làm máng, lá làm tranh, cọng chẻ nhỏ làm vách, gốc làm chõ đồ xôi, nước để uống, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm cùi ăn sống…, làm mứt, làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. sọ làm khuy áo, làm gáo, làm muôi vỏ bện dây rất tốt … vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng Nơi phân bố: dừa mọc ven sông, men bờ ruộng, leo sườn đồi, rải ra biển Phân loại: dừa xiêm …, dừa nếp …, dừa lửa … Tại sao lá cây có màu xanh lục Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều lục lạp. Một milimét lá chứa bốn mươi vạn lục lạp. Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá. ánh sáng của mặt teời gồm bảy màu: tím, chàm, lam, lục, vàng, cam, đỏ. Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác, nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục,và lại phản chiéu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng một nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận tất cả các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên kết quả ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì… Như vậỵ lá cây có màu xanh là do chất diệp lục trong lá cây. ( Theo Vũ Văn Chuyên, Hỏi đáp về thực vật) Chủ đề: Giải thích hiện tượng lá cây có màu xanh Nguồn gốc: ánh sáng mặt trời có bảy màu, chất diệp lục hút các tia sáng có màu khác, nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục và lại phản chiếu màu này Đặc điểm: màu xanh Tác dụng: làm cho lá cây có màu xanh Huế Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp của thơ. Huế đẹp của những con người sáng tạo, anh dũng. Huế là sự kết hợp hài hoà của núi, sông và biển. Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để đón gió biển. Từ đèo Hải Vân mây phủ, chúng ta nghe tiéng sóng biển rì rào. Từ đây buổi sáng chúng ta có thể lên Trường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương. Huế đẹp với cảnh sấc sông núi. Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Nghự Bình như cái yên ngựa nỏi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến, những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông, những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng, trên những ngọn cây thanh trà, phượng vĩ. Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hàng di sản văn hoá thế giới. Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa thiên mụ, chùa chúc lâm, với đàiVọng Cảnh, điện Hòn chén, chợ Đông Ba,… Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình. Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp. Những vườn hoa, cây cảnh, những vườn chè, vườn cây ăn quả của Huế xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế càng làm cho các cô gái Huế đẹp hơn, duyên dáng hơn. Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế. Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng. ( Dẫn theo Tiếng Việt thực hành ) Chủ đề: Huế- một thành phố đẹp- trung tâm văn hóa, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Thiên nhiên: - núi Bạch Mã, đèo Hải Vân mây phủ, cửa biển Thuận An - sông Hương như một dải lụa xanh trong tay nghệ sĩ múa,… dòng nước hiền dịu,… giọng hò ngọt ngào… Công trình kiến trúc: là di sản văn hóa thế giới - lăng tẩm vua triều Nguyễn - chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm - đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông Ba Sản phẩm đặc biệt:- nhà vườn, vườn hoa, cây cảnh, cây ăn quả..., nón Huế Con người: những cô gái Huế đẹp , duyên dáng ẩm thực:- những món ăn ngon Lịch sử: đấu tranh kiên cường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế. - Giới thiệu về một vùng đất, danh lam thắng cảnh… - Giới thiệu về một tác phẩm, tác giả, nhân vật… - Trình bày về một sự kiện lịch sử, xã hội… - Trình bày một thí nghiệm trong môn vật lí, hóa học… - Hướng dẫn sử dụng một đơn thuốc, máy nghe nhạc,máy giặt… - Hướng dẫn cách chế biến một món ăn. - Quảng cáo một sản phẩm: bột giặt, điện thoại di động, … Thế nào là văn bản thuyết minh ? Thứ 7 ngày 18 tháng 11 năm 2006 Bài 10 - Tiết 39 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người a. Văn bản Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyế minh b. Khái niệm 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,… của các sư vật, hiện tượng trong tự nhiên xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. Văn bản trên có thể xem là văn bản tự sự ( hay miêu tả, nghị luận, biểu cảm không ) ? Tại sao ? Khác với các văn bản ấy ở chỗ nào ? Nhận xét về kiến thức , thông tin được cung cấp trong văn bản? Nhận xét về ngôn ngữ, cách trình bày của văn bản ? Không là văn bản tự sự: Vì không có cốt truyện, sự việc, nhân vật. Không là văn bản miêu tả: Vì không miêu tả tỉ mỉ, chi tiết cụ thể đặc điểm của sự vật. Không là văn bản biểu cảm: Vì không hoàn toàn bộc lộ cảm xúc về sư vật. Không là văn bản nghị luận: Vì chủ yếu là trình bày kiến thức thực tế, khoa học; không trình bày luận điểm, bàn bạc vấn đề bằng lí lẽ - Cây dừa Bình Định: Từ thân cây, lá cây đến nước dừa, cùi dừa, sọ dừa đều có ích cho con người, cho nên nó gắn bó với cuộc sống của người dân. - Lá cây có chất diệp lục cho nên lá cây có màu xanh lục. - Huế là một thành phố có cảnh sắc, sông núi hài hoà, có nhiều công trình văn hoá nghệ thuật nổi tiếng, có nhiều vườn hoa cây cảnh, món ăn đặc sản, đã trở thành trung tâm văn hoá lớn của nước ta. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh? Thứ 7 ngày 18 tháng 11 năm 2006 Bài 10 - Tiết 39 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườ a. Văn bản Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyế minh b. Khái niệm 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Thuyết minh những đặc điểm tiêu biểu, cung cấp tri thức khách quan khoa học, chính xác, hữu ích về sự vật, hiện tượng. Mang tính thực dụng. Trình bày rõ ràng, khoa học, chặt chẽ. Ngôn ngữ cô đọng, dễ hiểu, sinh động II. Luyện tập * Ghi nhớ/ 117 Bài tập 1 Các văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao? “Văn bản thuyêt minh có thể sử dụng kết hợp các phương thức biểu đạt khác, nhưng các kiểu văn bản khác không sử dụng phương thức thuyết minh.” Tổ chức thương mại thế giới ( WTO ) . Ngày 1-1-1995 WTO ra đời. Sự ra đời của WTO đã và đang góp phần to lớn vào quá trình thiết lập một hệ thống mậu dịch thế giới cởi mở tự do, bình đẳng và có hiệu quả hơn. Chính vì vậy, WTO thu hút nhiều nước tham gia. Hiện nay, WTO đã có 150 nước thành viên. Ngày 8-11-2006 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của tổ chức này. WTO chiếm 98% tổng giá trị thương mại toàn cầu, đóng vai trò quan trọng nhất trong việc quyết định các nguyên tắc, quy tắc và định chế chung trong thương mại quốc tế. ( Theo tài liệu Địa lí kinh tế Việt Nam- ĐHKTQD ) Tháp Tường Long - Đồ Sơn Mùa thu năm 1058 vua Lý Thánh Tông di tuần đã nghé thăm công trình xây tháp ở núi Đồ Sơn và ban cho tên tháp là Tường Long (rồng vàng ). Đây là một trong bốn ngôi tháp to đẹp nhất thời nhà Lý. Nhưng đến năm 1804 ngôi tháp bị phá Hiện nay, di tích tháp Tường Long chỉ còn lại nền móng được xây bằng gạch cổ, mỗi viên đều in dòng chữ khá đẹp “Lý gia đệ tam đế Long Thuỵ Thái Bình tứ niên tạo” (nghĩa là gạch được làm vào đời vua thứ ba triều Lý, niên hiệu Long Thuỵ Thái Bình thứ tư (1057). Ngoài gạch xây tháp, người ta còn tìm được nhiều cổ vật…giúp cho việc nghiên cứu giá trị văn hoá thời lí nước ta. Nền tháp Tường Long đã được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia năm 2005 . ( Theo Địa chí thị xã Đồ Sơn ) Thứ 7 ngày 18 tháng 11 năm 2006 Bài 10 - Tiết 39 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườ a. Văn bản Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyế minh b. Khái niệm 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh II. Luyện tập * Ghi nhớ/ 117 Bài tập 1 Bài tập 2 Nghề truyền thống ở quê em: Nghề muối. Nguồn gốc: Có từ lâu đời, gắn với sự hình thành làng quê. Cách làm : văng cát- phơi, thu cát, chạt lọc, lựa nước mặn có nồng độ từ 16- 25 độB , đưa phơi trên ô, thu muối về kho Thực trạng: Trước dân cư chủ yếu sinh sống bằng nghề muối 80- 90%. Nay xuất hiện nhiều ngành nghề khác, nghề muối mất dần chỉ còn 20- 30%. - Vai trò, ý nghĩa đối với đời sống con người Bài tập 3 Văn bản thông tin về ngày trái đất thuộc loại văn bản nào. Phần nội dung thuyết minh trong văn bản này có tác dụng gì? Viết đoạn văn ngắn ( 6- 8 dòng) thuyết minh về ngôi trường của em? * Hướng dẫn học bài ở nhà: - Học bài nắm khái niệm, đặc điểm của văn bản thuyết minh. Hoàn thành bài tập 1, 2, 3. Sưu tầm đoạn văn thuyết minh trong các văn bản đã học. Đọc tìm hiểu văn bản “Ôn dịch thuốc lá” theo câu hỏi hướng dẫn.