50 Đề bài và hướng dẫn làm bài nghị luận xã hội 12

50 §Ò bµi vµ h­íng dÉn lµm bµi nghÞ luËn x· héi 12 Công thức làm văn nghị luận [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Trong thể làm văn nghị luận thì 2 môn Chứng Minh và Giải Thích là nền tảng cho các loại còn lại. Binh luận hay Phân tích thực chất cũng là sự kết hợp pha trộn giữa Chứng Minh và Giải Thích. Khi Phân tích thì phần giải thích nặng hơn chứng minh, khi Bình luận thì phần chứng minh nặng hơn giải thích. Do đó, nắm rõ phương pháp Chứng Minh và Giải Thích sẽ giúp cho việc làm văn trở nên dễ dàng hơn.[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT][RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Cơ bản của phương pháp này là các công thức dễ nhớ, dựa vào các công thức này mà người viết có thể tìm ý, xây dựng khung ý tưởng dồi dào cho bài viết.[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Làm văn ai cũng biết có 3 phần Mở bài - Thân bài - Kết Luận[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] 1. Mở bài: là chìa khóa cho toàn bộ bài văn, phần mở bài gồm có 3 phần:[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Gợi - Đưa - Báo : tức là GỢI ý ra vấn đề cần làm - sau khi gợi thì ĐƯA vấn đề ra - cuối cùng là BÁO - tức là phải thể hiện cho biết mình sẽ làm gì.[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Khó nhất là phần gợi ý dẫn dắt vấn đề, có 3 cặp /6 lối để giải quyết như sau:[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Tương đồng / tương phản : đưa ra một vấn đề tương tự/hoặc trái ngược để liên tưởng đến vấn đề cần giải quyết, sau đó mới tạo móc nối để ĐƯA vấn đề ra, cách này thường dùng khi cần CM-GT-BL về câu nói, tục ngữ, suy nghĩ.[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Xuất xứ / đại ý: dựa vào thông tin xuất xứ/ đại ý để dưa vấn đề ra, cách này thường dùng cho tác phẩm/tác giả nổi tiếng[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Diễn dịch/ quy nạp: cách này thì cũng khá rõ về ý nghĩa rồi.[RIGHT]Trích từ: www.VanM[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] 2. Thân bài[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RI[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Thân bài thực chất là một tập hợp các đoạn văn nhỏ nhằm giải quyết một vấn đề chung. Để tìm ý cho phần thân bài thì có thể dùng các công thức sau đâyđể đặt câu hỏi nhằm tìm ý càng nhiều và dồi dào càng tốt, sau đó có thể sử dụng toàn bộ hoặc một phần ý tưởng để hình thành khung ý cho bài văn:[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Đối với Giải thích: Gì - Nào - Sao - Do - Nguyên - Hậu[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Đối với Chứng Minh: Mặt - Không - Giai - Thời - Lứa[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] 2.1 Đối với Giải thích: Gì - Nào - Sao - Do - Nguyên - Hậu[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Gì: Cái gì, là gì - Nào: thế nào - Sao: tại sao - Do: do đâu - Nguyên: nguyên nhân [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT]Hậu: hậu quả [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT]hãy tưởng tượng vấn đề của mình vào khung câu hỏi trên , tìm cách giải đáp câu hỏi trên với vấn đề cần giải quyết thì bạn sẽ có một lô một lốc các ý tưởng [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT]2.2 Đối với Chứng Minh: Mặt - Không - Giai - Thời - Lứa[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Mặt: các mặt của vấn đề[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Không: không gian xảy ra vấn đề (thành thị, nông thôn, việt nam hay nước ngoài...)[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Giai: giai đoạn (vd giai đoạn trước 1945, sau 1945..)[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Thời: thời gian - nghĩa hẹp hơn so với giai đoạn (có thể là, mùa thu mùa đông, ùua mưa mùa nắng, buổi sáng buổi chiều..)[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Lứa: lứa tuổi (thiếu niên hay người già, thanh niên hay thiếu nữ...)[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] 2.3 Hình thành đoạn văn từ khung ý tưởng:[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Sau khi dựa vào công thức bạn hình thành được khung ý tưởng, điều tiếp theo là từ từng ý tưởng đó ta triển khai ra các đoạn văn hoàn chỉnh. Cách triển khai đoạn văn dùng công thức[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Nào - Sao - Cảm[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Nào: thế nào[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Sao: tại sao[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Cảm: cảm xúc, cảm giác, cảm tưởng của bản thân[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Cứ như vậy bạn sẽ có nhiều đoạn văn, các đoạn văn này hợp lại là thân bài[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] 3. Kết bài[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Có công thức Tóm - Rút - Phấn để thực hiện phần này[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Tóm: tóm tắt vấn đề[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Rút: rút ra kết luận gì[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Phấn: hướng phấn đấu, suy nghĩ riêng của bản thân [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT][RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT][RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGH [RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT] Thực hành[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RIGHT][RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[RIGHT]Trích từ: www.VanMau.Com[/RI§Ò 1: “Bæn phËn vµ h¹nh phóc lµ cèt sèng cho ng­êi kh¸c” -Auguste de Comte - Anh/ chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400 / 600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn ®Ò trªn? I. GTV§ Trong bµi th¬ “Mét khóc ca xu©n”, nhµ th¬ Tè H÷u viÕt: NÕu lµ con chim, chiÕc l¸ Th× con chim ph¶i hãt, chiÕc l¸ ph¶i xanh LÏ nµo vay mµ kh«ng cã tr¶? Sèng lµ cho, ®©u chØ nhËn riªng m×nh. “Sèng lµ cho, ®©u chØ nhËn riªng m×nh” ®ã lµ mét quan niÖm sèng ®óng ®¾n, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, tinh thÇn cao th­îng, ®em l¹i niÒm vui, t×nh yªu vµ h¹nh phóc cho nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh, nh÷ng ng­êi cã c¶nh ngé ®¸ng th­¬ng trong x· héi. Mét quan niÖm sèng ®Çy tinh thÇn nh©n v¨n, nh©n ¸i cao c¶! Còng chÝnh tinh thÇn ®ã Auguste de Comte ®· ph¸t biÓu “Bæn phËn vµ h¹nh phóc lµ cèt sèng cho ng­êi kh¸c”! II. GQV§. 1. Gi¶i thÝch c©u nãi. - Sèng cã bæn phËn lµ cèt sèng cho ng­êi kh¸c: nghÜa lµ mét trong nh÷ng tr¸ch nhiÖm cña m×nh lµ ph¶i sèng cho ng­êi kh¸c, ng­êi cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, sèng ®óng vÞ trÝ vµ bæn phËn cña m×nh chÝnh lµ sèng cho ng­êi kh¸c: ng­êi kh¸c ë ®©y ®­îc hiÓu lµ nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh, anh chÞ em, bµ con hä hµng th©n thÝch, nh÷ng ng­êi xung quanh, nh÷ng ng­êi ngoµi x· héi. - H¹nh phóc lµ sèng cho ng­êi kh¸c: sèng cho ng­êi kh¸c tr­íc hÕt lµ bæn phËn – mang tÝnh tr¸ch nhiÖm - nh­ng cao h¬n bæn phËn lµ h¹nh phóc. §­îc sèng cho ng­êi kh¸c lµ niÒm vui, niÒm h¹nh phóc cña chÝnh m×nh. §em l¹i niÒm vui, niÒm h¹nh phóc cho ng­êi kh¸c còng chÝnh lµ ®em l¹i niÒm vui, niÒm h¹nh phóc cho chÝnh m×nh. - VËy “Bæn phËn vµ h¹nh phóc lµ cèt sèng cho ng­êi kh¸c” cã thÓ nãi c¸ch kh¸c lµ: sèng cho ng­êi kh¸c chÝnh lµ bæn phËn vµ h¹nh phóc cña chÝnh m×nh. 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. a. Ph©n tÝch: - §©y lµ mét quan niÖm hoµn toµn ®óng ®¾n vµ tÝch cùc, mang tinh thÇn nh©n ¸i, nh©n v¨n, nh©n ®¹o cao c¶. - Tr­íc hÕt, sèng cho ng­êi kh¸c lµ mét bæn phËn, lµ tr¸ch nhiÖm mµ ta cÇn thùc hiÖn, v× cã sèng cho ng­êi kh¸c, hy sinh cho ng­êi kh¸c, mang ®Õn nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cho ng­êi kh¸c,... th× ng­êi kh¸c còng sÏ sèng cho m×nh, ®em lai nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cho m×nh. Chóng ta th­êng nãi: mét ng­êi v× mäi ng­êi vµ mäi ng­êi v× mét ng­êi còng chÝnh lµ thùc hiÖn tinh thÇn c©u nãi cña Auguste de Comte. - Sau ®ã, sèng cho ng­êi kh¸c lµ niÒm vui, h¹nh phóc cña chÝnh m×nh, ®iÒu nµy cßn cao h¬n c¶ bæn phËn. Trong cuéc sèng, chóng ta ®­îc sèng cho ng­êi mµ m×nh yªu th­¬ng chÝnh lµ ®iÒu h¹nh phóc cña con ng­êi. ThËt bÊt h¹nh vµ ®au khæ thay cho nh÷ng ai kh«ng cã ng­êi th­¬ng yªu ®Ó mµ sèng cho hä, sèng v× hä,... b. Chøng minh. - B»ng thùc tiÔn ®êi sèng cña b¶n th©n, gia ®×nh,... + Trong cuéc sèng ®êi th­êng, trong häc tËp, lao ®éng: cã nhiÒu tÊm g­¬ng sèng cho ng­êi kh¸c, cho céng ®ång. + Trong chiÕn tranh, nh÷ng ng­êi lÝnh ®· hy sinh anh dòng ®Ó giµnh l¹i ®éc lËp, tù do cho ®Êt n­íc, cho nh©n d©n,... + Nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c x· héi; tõ thiÖn, t«n gi¸o, khoa häc chuyªn biÖt,... c. B×nh luËn. - §©y lµ c©u nãi cã ý nghÜa gi¸o dôc rÊt tÝch cùc ®èi víi chóng ta, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ ngµy nay. CÇn ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tèt Êy ®Õn víi mäi ng­êi xung quanh. - Tuy vËy vÉn cßn cã nhiÒu ng­êi trong cuéc sèng, lao ®éng, häc tËp vµ c«ng t¸c l¹i chØ sèng cho riªng m×nh. §ã lµ lèi sèng Ých kØ cÇn phª ph¸n, cÇn ph¶i thay ®æi. 3. Më réng. III. KTV§ Kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n, nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, ý nghÜa, gi¸ trÞ, t¸c dông gi¸o dôc c©u nãi cña Auguste de Comte. Bµi häc ®èi víi b¶n th©n vµ nh÷ng ng­êi kh¸c. §Ò 2. “C¸c ®iÒu chóng ta biÕt chØ lµ mét giät n­íc. C¸c ®iÒu chóng ta kh«ng biÕt lµ c¶ mét ®¹i d­¬ng” (Newton) Anh/chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn ®Ò trªn? I. GTV§. Kho tri thøc vÒ tù nhiªn, x· héi cña con ng­êi ngµy nay lµ mét ®¹i d¬­ng bao la. Nh­ng nh÷ng g× mµ con ng­êi ch­a kh¸m ph¸ ra cßn nhiÒu h¬n gÊp ngµn lÇn nh÷ng ®iÒu ta biÕt. Cho dï chóng ta häc trong nhµ tr­êng vµ ngoµi x· héi cã nhiÒu ®Õn ®©u th× nh÷ng ®iÒu ta biÕt vÉn lµ bÐ nhá so víi biÓn trêi kiÕn thøc mµ nh©n lo¹i ®· cã ®­îc vµ ch­a cã ®­îc. ChÝnh v× thÕ mµ nhµ b¸c häc næi tiÕng I.Newton ®· ph¸t biÓu thËt ®óng r»ng: “C¸c ®iÒu chóng ta biÕt chØ lµ mét giät n­íc. C¸c ®iÒu chóng ta kh«ng biÕt lµ c¶ mét ®¹i d­¬ng”. II. GQV§. 1. Gi¶i thÝch c©u nãi. - “C¸c ®iÒu chóng ta biÕt chØ lµ mét giät n­íc”: cã nghÜa lµ, muèn nhÊn m¹nh ®Õn nh÷ng hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ nh÷ng g× nh©n lo¹i ®· kh¸m ph¸, t×m hiÓu vÒ vò trô, tù nhiªn, x· héi loµi ng­êi còng chØ b»ng mét giät n­íc trong ®¹i d­¬ng bao la. Mét giät n­íc lµ qu¸ nhá bÐ so víi c¶ ®¹i d­¬ng mªnh m«ng bao la. VËy nh÷ng ®iÒu mµ chóng ta biÕt lµ v« cïng h¹n chÕ, Ýt ái so víi nh÷ng ®iÒu ta ch­a biÕt. - “C¸c ®iÒu chóng ta kh«ng biÕt lµ c¶ mét ®¹i d­¬ng”: cã nghÜa lµ, muèn nhÊn m¹nh ®Õn nh÷ng g× mµ chóng ta ch­a biÕt, kh«ng biÕt vÒ vò trô, tr¸i ®Êt, tù nhiªn vµ x· héi cßn rÊt nhiÒu nh­ lµ c¶ mét ®¹i d­¬ng mªnh m«ng bao la. So víi mét giät n­íc th× ®¹i d­¬ng lµ qu¸ to lín. VËy nh÷ng ®iÒu mµ chóng ta ch­a biÕt, kh«ng biÕt cßn rÊt nhiÒu so víi nh÷ng g× mµ chóng ta ®· biÕt. - Sù ®èi lËp gi÷a ®iÒu ®· biÕt chØ lµ 1 giät n­íc cßn nh÷ng ®iÒu ch­a biÕt lµ c¶ mét ®¹i d­¬ng bao la ®· lµ mét ®éng lùc rÊt lín ®Ó th«i thóc chóng ta kh¸m ph¸, t×m hiÓu vÒ vò trô, tù nhiªn vµ x· héi. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín mµ chóng ta cÇn ph¶i nh×n nhËn thËt râ rµng vµ ®Ó cã nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ nh­ häc tËp, nghiªn cøu, t×m hiÓu trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn còng nh­ x· héi. 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. a. Ph©n tÝch. - B»ng thùc tiÔn trong häc tËp, nghiªn cøu vµ c«ng t¸c cña chóng ta. Khi ta cµng häc tËp, kh¸m ph¸ ra nh÷ng ®iÒu míi mÎ trong ®¹i d­¬ng bao la kiÕn thøc cña nh©n lo¹i th× ta l¹i cµng thÊy nh÷ng ®iÒu Êy cßn qu¸ nhá bÐ, Ýt ái vµ h¹n chÕ biÕt chõng nµo,... - DÉn chøng: trong khoa häc tù nhiªn, khoa häc x· héi, nh÷ng vÊn ®Ò v¨n ho¸ x· héi kh¸c,... - T¸c ®éng cña c©u nãi ®ã víi viÖc häc tËp cña häc sinh, sinh viªn ®ang ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng, gi¶ng ®­êng ®¹i häc lµ rÊt tÝch cùc, nã gióp cho mäi ng­êi nh×n nhËn l¹i chÝnh m×nh, vÒ nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh cßn h¹n chÕ. §Ó tõ ®ã cã hµnh ®éng cô thÓ ®Ó lu«n lu«n n©ng cao nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vµ nh÷ng ng­êi kh¸c. b. Chøng minh. - B»ng chÝnh b¶n th©n m×nh trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu... - B»ng kinh nghiÖm cña nh÷ng ng­êi lín tuæi,... c. B×nh luËn. - Khi ta häc cµng cao th× ta cµng ph¶i khiªm tèn v× cho dï nh÷ng hiÓu biÕt cña ta cã nhiÒu ®Õn ®©u còng lµ qu¸ bÐ nhá so víi nh÷ng ®iÒu mµ chóng ta ch­a biÕt. - §Ó tõ ®ã tr¸nh th¸i ®é tù m·n, tù kiªu tù ®¹i cho r»ng m×nh ®· hiÓu biÕt nhiÒu, ®· giái råi mµ kh«ng häc tËp, nghiªn cøu, t×m hiÓu n÷a... - V× thÕ V.Lªnin còng cã ph¸t biÓu r»ng: Häc, häc n÷a, häc m·i! 3. Më réng. III. KTV§. Kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n lêi ph¸t biÓu cña I.Newton. ý nghÜa, t¸c dông gi¸o dôc ®èi víi chóng ta – ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ ®ang ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng, gi¶ng ®­êng ®¹i häc,... Bµi häc cho b¶n th©n, b¹n bÌ,... §Ò 3: “Häc cho réng. Hái cho thËt kü. Suy nghÜ cho thËt cÈn thËn. Ph©n biÖt cho râ rµng. Lµm viÖc cho hÕt søc. Nh­ thÕ míi thµnh ng­êi”. S¸ch Trung Dung Anh /chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn ®Ò trªn? I. GTV§ Mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi, d¹y ng­êi, d¹y ch÷, d¹y nh÷ng tri thøc vÒ tù nhiªn, x· héi. V× thÕ mµ s¸ch Trung Dung ®· d¹y r»ng: “Häc cho réng. Hái cho thËt kü. Suy nghÜ cho thËt cÈn thËn. Ph©n biÖt cho râ rµng. Lµm viÖc cho hÕt søc. Nh­ thÕ míi thµnh ng­êi”. II. GQV§ 1. Gi¶i thÝch vÊn ®Ò. - Häc cho réng: lµ khi häc ta ph¶i häc cho thËt réng, v× kiÕn thøc lµ bao la nh­ biÓn c¶ ®¹i d­¬ng, cho nªn ®· häc lµ ph¶i t×m hiÓu thËt nhiÒu, biÕt cho réng th× míi ®¸p øng ®­îc viÖc trë thµnh ng­êi hiÓu biÕt réng. - Hái cho thËt kü: lµ khi häc kh«ng nh÷ng cÇn häc cho réng mµ cßn ph¶i häc cho s©u s¾c nh÷ng ®iÒu m×nh biÕt, nh­ thÕ míi lµ häc, tr¸nh c¸i g× còng biÕt mét c¸ch hêi hît, chØ biÕt c¸i bÒ ngoµi mµ kh«ng hiÓu cho kü, cho s©u s¾c c¸i bªn trong. - Suy nghÜ cho thËt cÈn thËn: lµ trªn thinh thÇn häc cho kü, cho s©u th× trong qu¸ tr×nh häc yªu cÇu ph¶i suy nghÜ cho thËt kÜ, thËt cÈn thËn, s©u s¾c vÊn ®Ò m×nh häc. - Ph©n biÖt cho râ rµng: lµ ta ph¶i biÕt ph©n biÖt râ rµng gi÷a ®óng – sai, tèt – xÊu, thiÖn - ¸c, ®iÒu g× nªn nãi, ®iÒu g× kh«ng cÇn nãi, viÖc g× nªn lµm, viÖc g× kh«ng nªn lµm,... - Lµm viÖc cho hÕt søc: lµ khi ta ®· häc réng, häc kÜ, suy nghÜ cÈn thËn, ph©n biÑt râ rµng th× cÇn ph¶i lµm viÖc cho hÕt søc, cho toµn vÑn, cho chu ®¸o. §em hÕt nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh mµ lµm viÖc th× hiÖu qu¶ céng viÖc sÏ cao. => NÕu lµm ®­îc nh­ vËy th× “Nh­ thÕ míi thµnh ng­êi” 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. a. Ph©n tÝch. - Trªn c¬ së cña viÖc gi¶i thÝch th× ta ph©n tÝch theo tõng ý nh­ trªn, lµm cho vÊn ®Ò ®­îc s¸ng tá h¬n b. Chøng minh. - LÊy dÉn chøng tõ chÝnh b¶n th©n m×nh trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu, t×m hiªu vµ trong qu¸ tr×nh thùc hµnh. - DÉn chøng tõ nh÷ng ng­êi xung quanh. c. B×nh luËn. - Trong x· héi ngµy nay vÉn cßn nhiÒu ng­êi trong qua tr×nh häc tËp vµ thùc hµnh (häc->hµnh) ®·: häc ch­a réng, hái ch­a thËt kü, suy nghÜ ch­a cÈn thËn v× thÕ kh«ng ph©n biÖt ®­îc râ ®©u lµ ®óng, ®©u lµ sai, ®©u lµ tèt, ®©u lµ xÊu, ... cho nªn khi lµm viÖc, khi hµnh ®éng sÏ kh«ng hÕt søc, kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ mong muèn. Vµ v× thÕ còng ch­a thµnh ng­êi. (tøc lµ ng­êi ®· tr­ëng thµnh vÒ nh©n c¸ch, n¨ng lùc) - TÊt nhiªn, còng ®· cã nhiÒu ng­êi trong x· héi x­a-nay ®· lµm ®­îc nh­ vËy. 3. Më réng. III. KTV§ Kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n, ý nghÜa gi¸o dôc, vai trß, tÇm quan träng vµ t¸c ®éng cña lêi d¹y trªn ®èi víi mäi ng­êi trong qu¸ tr×nh häc tËp, lao ®éng, c«ng t¸c... Bµi häc b¶n th©n. §Ò 4: “Häc mµ kh«ng suy nghÜ th× lu«n lu«n u tèi. Suy nghÜ mµ kh«ng häc th× lu«n lu«n nghi ngê”. Ng¹n ng÷. Anh/ chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/ 600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn ®Ò trªn? I. GTV§ S¸ch Trung Dung ®· d¹y khi häc th× ph¶i: “Häc cho réng. Hái cho thËt kü. Suy nghÜ cho thËt cÈn thËn. Ph©n biÖt cho râ rµng. Lµm viÖc cho hÕt søc. Nh­ thÕ míi thµnh ng­êi”. V× thÕ mµ c©u ng¹n ng÷ cã c©u r»ng: “Häc mµ kh«ng suy nghÜ th× lu«n lu«n u tèi. Suy nghÜ mµ kh«ng häc th× lu«n lu«n nghi ngê”. Qu¶ thËt, viÖc häc rÊt cÇn cã sù suy nghÜ cho thÊu ®¸o, nÕu häc mµ kh«ng suy nghÜ th× kh«ng hiÓu ®­îc ®iÒu m×nh häc, nh­ng cã suy nghÜ råi th× l¹i ph¶i häc h¬n n÷a nh­ thÕ míi tr¸nh khái nghi ngê vÒ ®iÒu m×nh häc. II. GQV§. 1. Gi¶i thÝch. - “Häc mµ kh«ng suy nghÜ th× lu«n lu«n u tèi”: cã nghÜa lµ, khi häc chóng ta ph¶i suy nghÜ vÒ ®iÒu m×nh häc, ph¶i t×m hiÓu cho kü, cho cÈn thËn th× míi tr¸nh ®­îc sù uu tèi trong nhËn thøc. NÕu ta häc mµ kh«ng suy nghÜ th× sÏ lu«n lu«n u tèi trong nhËn thøc, trong hiÓu biÕt. §ã lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt cña viÖc häc! - “Suy nghÜ mµ kh«ng häc th× lu«n lu«n nghi ngê”: cã nghÜa lµ, khi cã sù suy nghÜ vÒ viÖc häc mµ kh«ng häc th× l¹i dÉn ®Õn sù nghi ngê, nghi vÊn vÒ mäi sù vËt hiÖn t­îng. §©y lµ mét yªu cµu quan träng trong qu¸ tr×nh nhËn thøc cña con ng­êi. VËy khi ta häc vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã th× ph¶i suy nghÜ cho kü, cho cÈn thËn vÒ ®iÒu mµ ta häc ®­îc, tõ suy nghÜ Êy ta l¹i ph¶i tiÕp tôc häc ®Ó cho viÖc häc trë nªn thÊu ®¸o, s©u s¾c, toµn vÑn, ®Çy ®ñ,... nh­ng nÕu tõ suy nghÜ Êy mµ ta kh«ng tiÕp tôc häc th× sÏ dÉn ®Õn sù nghi ngê trong nhËn thøc vÒ mäi sù vËt hiÖn t­îng. §iÒu Êy còng cã nghÜa lµ khi chóng ta häc th× ph¶i häc ®Õn níi ®Õn chèn, cho trän vÑn, ®Çy ®ñ,... kh«ng ®­îc bá dë gi÷a ®­êng, nÕu kh«ng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng nghi ngê kh«ng tèt vÒ mäi vÊn ®Ò ta häc. 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. a. Ph©n tÝch. - Trong qu¸ tr×nh häc bÊt cø lÜnh vùc nµo cña ®êi sèng x· héi th× còng cã nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh cña nã. Cã hai yªu cÇu ®­îc ®Æt ra cho ng­êi häc qua c©u ng¹n ng÷ trªn lµ: khi häc ph¶i suy nghÜ ®Ó tr¸nh u tèi; khi ®· cã suy nghÜ råi th× ph¶i häc tiÕp, häc n÷a nÕu kh«ng sÏ dÉn ®Ðn sù nghi ngê, nghi vÊn, hoµi nghi vÒ viÖc häc, sù häc. + D/c: Trong häc tËp c¸c bé m«n ë nhµ tr­êng: nÕu ta häc m«n v¨n, sö, ®Þa, to¸n, lÝ, ho¸, triÕt häc,... mµ kh«ng cã sù suy nghÜ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã th× sÏ kh«ng hiÓu ®­îc bµi häc, kh«ng ¸p dông trong khi häc vµ trong cuéc sèng ®­îc. + Nh­ng khi ta ®· häc, ®· cã suy nghÜ vÒ viÖc häc mµ ta chØ dõng l¹i ë suy nghÜ ®ã mµ kh«ng häc tiÕp th× viÖc häc hµnh bÞ gi¸n ®o¹n, sÏ dÉn tíi nghi ngê kh«ng biÕt ®iÒu ta häc cã ®óng hay sai, sù b¾t ®Çu vµ kÕt thóc ®Õn ®©u, qu¸ tr×nh nhËn thøc sÏ kh«ng hoµn thµnh. b. Chøng minh. Trong häc tËp cña b¶n th©n vµ nh÷ng ng­êi xung quanh ta. c. B×nh luËn. + Trong thùc tÕ cã nhiÒu ng­êi häc mµ kh«ng suy nghÜ cho nªn ®· dÉn tíi kh«ng hiÓu bµi, kh«ng lµm ®­îc bµi tËp, kÕt qu¶ häc tËp kh«ng tèt. Vµ còng cã nhiÒu ng­êi häc chØ suy nghÜ mµ kh«ng thùc hµnh viÖc häc cho nªn kh«ng cã tiÕn bé trong häc tËp. V× vËy chóng ta ph¶i häc tËp vµ suy nghÜ vÒ viÖc häc th× sÏ tr¸nh khái sù u mª, t¨m tèi trong nhËn thøc. Khi ta ®· suy nghÜ th× ph¶i tiÕp tôc häc ®Ó tr¸nh nghi ngê vÒ sù häc. + CÇn kÕt hîp gi÷a viÖc häc – suy nghÜ – häc ®Ó hoµn thiÖn qu¸ tr×nh häc. Råi sau ®ã ®em nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ra ®Ó thùc hµnh trong cuéc sèng. §óng nh­ mét c©u nãi kh¸c lµ: “Häc kh«ng ph¶i ®Ó biÕt mµ ®Ó thùc hµnh” hay “Häc ®i ®«i víi hµnh”. Vµ ph¶i x¸c ®Þnh viÖc häc tËp lµ viÖc cña c¶ cuéc ®êi, ®óng nh­ lêi ph¸t biÓu næi tiÕng cña Lª-nin: “Häc, häc n÷a, häc m·i”. + Còng lµ ®Ó thùc hiÖn bµi häc trë thµnh ng­êi, häc c¸ch lµm ng­êi: “Häc cho réng. Hái cho thËt kü. Suy nghÜ cho thËt cÈn thËn. Ph©n biÖt cho râ rµng. Lµm viÖc cho hÕt søc. Nh­ thÕ míi thµnh ng­êi” (s¸ch Trung Dung). 3. Më réng. III. KTV§ Kh¼ng ®Þnh ý nghÜa gi¸o dôc, tÇm quan träng, vai trß vµ t¸c ®éng cña c©u ng¹n ng÷. Bµi häc cña b¶n th©n. §Ò 5: “KÎ sÜ ph¶i cã chÝ khÝ réng r·i vµ c­¬ng nghÞ... §· lµm ®iÒu ph¶i th× ph¶i lµm cho ®Õn chÕt míi th«i, con ®­êng nh­ vËy kh«ng ph¶i lµ xa sao?” LuËn Ng÷. Anh/chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn dÒ trªn? I. Më bµi. ChÝ khÝ cña kÎ sÜ – ng­êi cã häc réng tµi cao – lu«n lµ mét vÊn ®Ò quan träng tõ x­a ®Õn nay. Mét yªu cÇu n÷a cña kÎ sÜ lµ ph¶i c­¬ng nghÞ, ®· nãi th× ph¶i lµm, ®· lµm th× ph¶i lµm cho ®Õn khi hoµn thµnh. §ã lµ mät con ®­êng kh«ng ph¶i ai còng ®i ®Õn ®Ých cña nã. V× thÕ s¸ch LuËn Ng÷ cã d¹y r»ng: “KÎ sÜ ph¶i cã chÝ khÝ réng r·i vµ c­¬ng nghÞ... §· lµm ®iÒu ph¶i th× ph¶i lµm cho ®Õn chÕt míi th«i, con ®­êng nh­ vËy kh«ng ph¶i lµ xa sao?”. Chóng ta h·y cïng bµn luËn vÒ vÊn ®Ò nµy! II. Th©n bµi. 1. Gi¶i thÝch - KÎ sÜ ph¶i cã chÝ khÝ réng r·i vµ c­¬ng nghÞ: cã nghÜa lµ yªu cÇu cÇn thiÕt cña kÎ sÜ – ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao – lµ ph¶i cã chÝ khÝ lín lao, réng kh¾p vµ ph¶i cã lßng c­¬ng nghÞ – nghÜa lµ ph¶i cøng r¾n trong viÖc thùc hiÖn ®¹o lÝ, ph¶i gi÷ cho ®­îc khÝ ph¸ch cña m×nh, nhÊt lµ trong viÖc ®Êu tranh víi c¸i xÊu, c¸i ¸c, c¸i sai tr¸i,... - §· lµm ®iÒu ph¶i th× ph¶i lµm cho ®Õn chÕt míi th«i: cã nghÜa lµ khi ®· lµm nh÷ng ®iÒu ph¶i, ®iÒu ®óng, thùc thi c«ng lÝ,... th× ph¶i lµm cho ®Õn khi chÕt míi th«i, kh«ng ®­îc bá dë gi÷a ®­êng. - Con ®­êng nh­ vËy kh«ng ph¶i lµ xa sao?: cã nghÜa lµ kÎ sÜ lu«n cã chÝ khÝ lín lao vµ kiªn ®Þnh trªn con ®­êng ®· chän, khi lµm nh÷ng ®iÒu ph¶i ®Ó chèng l¹i nh÷ng ®iÒu sai tr¸i, bÊt c«ng th× ph¶i lµm cho ®Õn cïng. §ã lµ mét con ®­êng xa dµi, kh«ng ph¶i ai còng ®i ®Õn ®Ých cuèi cïng ®­îc – tøc lµ cho ®Õn chÕt. 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. a. Ph©n tÝch. §· lµ mét kÎ sÜ häc réng tµi cao th× bao giê nh÷ng con ng­êi Êy còng cã chÝ khÝ m¹nh mÏ réng lín, tinh thÇn c­¬ng nghÞ cao. Hä lµ nh÷ng ng­êi thùc thi c«ng lÝ, thùc thi lÏ ph¶i ®Ó chèng l¹i, tiªu diÖt c¸i xÊu, sù bÊt c«ng ngang tr¸i ë ®êi. Vµ nh÷ng kÎ sÜ Êy mét khi ®· lµm nh÷ng ®iÒu Êy th× sÏ lµm cho ®Õn cïng, cho dï con ®­êng cã khã kh¨n, xa x«i c¸ch trë ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a. - Cã nhiÒu ng­êi ban ®Çu còng lµ mét kÎ sÜ, cã chÝ khÝ, cã lßng c­¬ng nghÞ, ®· thùc hiÖn lÏ ph¶i nh­ng trong qu¸ tr×nh Êy ®· bÞ tiÒn b¹c, danh väng, ®Þa vÞ, quyÒn lùc,... lµm cho thay ®æi, rÏ sang mét con ®­êng kh¸c. Con ®­êng c«ng chÝnh ®· ®øt ®o¹n. Nh­ thÕ con ®­êng kiªn ®Þnh lµ mét kÎ sÜ häc réng tµi cao, thùc thi c«ng lÝ, dÑp b»ng mäi bÊt c«ng ngang tr¸i lµ qu¸ xa ®èi víi hä, cã thÓ nãi lµ kh«ng bao giê ®i ®Õn cïng ®­îc. b. Chøng minh. + Trong v¨n häc chóng ta ®· cã nhiÒu nh÷ng tÊm g­¬ng vÒ ng­êi cã chÝ khÝ m¹nh mÏ lín lao, hä theo ®uæi sù nghiÖp cøu d©n, gióp n­íc nh­: NguuyÔn C«ng Trø, Cao B¸ Qu¸t, NguyÔn BØnh Khiªm, NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, NguyÔn KhuyÕn, Tó X­¬ng,... §óng nh­ lêi th¬ cña NguyÔn C«ng Trø: §· mang tiÕng ë trong trêi ®Êt Ph¶i cã danh g× víi nói s«ng. + Trong nh÷ng c©u chuyÖn kÓ vÒ nh÷ng chiÕn sÜ c¸ch m¹ng, c«ng an,... ®· ®Êu tranh víi nh÷ng c¸i xÊu, c¸i ¸c, bÊt c«ng ngang tr¸i ®Õn cïng ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng b×nh yªn cña nh©n d©n,... c. B×nh luËn. Ngµy nay cã nhiÒu quan chøc cÊp cao – kÎ sÜ - ®· kh«ng thùc hiÖn ®­îc nh÷ng yªu cÇu trªn, sa ng· vµo con ®­êng téi lçi sai tr¸i, thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu bÊt c«ng ngang tr¸i,... chóng ta th­êng thÊy trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 3. Më réng. III. KÕt bµi. Kh¼ng ®Þnh t­ t­ëng ®óng ®¾n, cã ý nghÜa gi¸o dôc, sù t¸c ®éng ®Õn thÕ hÖ trÎ. Bµi häc b¶n th©n, x· héi. §Ò 6: “Trªn mÆt ®Êt vèn kh«ng cã ®­êng ®i, ng­êi ®i nhiÒu th× sÏ thµnh ®­êng”. Lç TÊn. Anh/chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn dÒ trªn? Gîi ý bµi lµm I. Më bµi. Ngµy nay trªn mÆt ®Êt ®· cã rÊt nhiÒu nh÷ng con ®­êng lín nhá, dµi ng¾n kh¸c nhau ®Ó cho viÖc di chuyÓn cña con ng­êi ®­îc dÔ dµng thuËn lîi. §óng nh­ lêi ph¸t biÓu cña Lç TÊn – nhµ v¨n vÜ ®¹i ng­êi Trung Quèc: “Trªn mÆt ®Êt vèn kh«ng cã ®­êng ®i, ng­êi ®i nhiÒu th× sÏ thµnh ®­êng”. VËy ®­êng ®i ë ®©y cã hoµn toµn chØ con ®­êng theo nghÜa ®en hay kh«ng? Hay con ®­êng ë ®©y cßn lµ con ®­êng lÝ t­ëng, con ®­êng c¸ch m¹ng, con ®­êng ®i ®Õn thµnh c«ng, con ®­êng trë thµnh ng­êi tèt, con ®­êng ®i ®Õn ®¹o lÝ,... §iÒu nµy chóng ta h·y bµn luËn ®Ó thÊy ®­îc t­ t­ëng mµ nhµ v¨n Lç TÊn muèn nãi víi chóng ta. II. Th©n bµi. 1. Gi¶i thÝch. a. NghÜa ®en (nghÜa gèc). Trong qu¸ tr×nh di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c cña con ng­êi, th× th­êng con ng­êi ®i theo mét lèi ®i mµ häc th­êng ®i, råi sau ®ã trë thµnh quen thuéc. Mét ng­êi ®i, hai ng­êi ®i, ba ngõi ®i, ... nhiÒu ng­êi ®i, vµ lèi ®i trë thµnh ®­êng mßn; ®­êng mßn thµnh ®­êng nhá, ®­êng nhá thµnh ®­êng lín. V× thÕ c©u nãi: “Trªn mÆt ®Êt vèn kh«ng cã ®­êng ®i, ng­êi ®i nhiÒu th× sÏ thµnh ®­êng” vÒ mÆt nghÜa ®en lµ ®óng. b. NghÜa bãng (nghÜa chuyÓn) NhËn thøc, quan niÖm, phong tôc, tËp qu¸n, thãi quen,... v¨n ho¸, v¨n minh,... cña con ng­êi còng vËy. Ban ®Çu nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®­îc xuÊt ph¸t tõ mét ng­êi, ®Õn mét nhãm ng­êi, ®Õn céng ®ång nhá, råi ®Õn mét c«ng ®ång lín, råi ®Õn quèc gia, d©n téc, hay c¶ thÕ giíi... Råi nã trë thµnh s¸ch vë, trë thµnh nÒn v¨n ho¸, nÒn v¨n minh, nÒn khoa häc,... cña mét céng ®ång ng­êi, mét quèc gia, d©n téc hay c¶ thÕ giíi. 2. Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn. (ph©n tÝch theo nghÜa bãng) a. Ph©n tÝch. H·y lÊy mét vÊn ®Ò cô thÓ: trong nhËn thøc, phong tôc, tËp qu¸n, v¨n ho¸, øng xö, hay mét thãi quen nµo ®ã,... cña con ng­êi ®Ó ph©n tÝch b. Chøng minh. B»ng nh÷ng dÉn chøng cô thÓ, thùc tÕ cña b¶n th©n, nh÷ng ng­êi xung quanh vÒ nghÜa bãng. c. B×nh luËn. CÇn b×nh luËn vÒ ý nghÜa, t¸c dông cña lêi ph¸t biÓu. 3. Më réng. III. KÕt luËn. Kh¼ng ®Þnh ý nghÜa, gi¸ trÞ t­ t­ëng, t¸c ®éng cña lêi ph¸t biÓu ®Õn thÕ hÖ trÎ. Bµi häc b¶n th©n. §Ò 7: “Trªn b­íc ®­êng thµnh c«ng, kh«ng cã dÊu ch©n cña kÎ l­êi biÕng”. Lç TÊn. Anh/chÞ h·y viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn cã ®é dµi 400/600 tõ ®Ó bµn luËn vÒ vÊn ®Ò trªn? I. Më bµi. Chóng ta th­êng nãi: thiªn tµi chØ lµ 1%, cßn 99% lµ må h«i vµ n­íc m¾t. §óng vËy, ®Ó cã ®­îc thµnh c«ng trong bÊt k× lÜnh vùc nµo trong cuéc